زمین باستان شناسی محوطۀ باستانی خَرَشک (روستای خرشک - استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه میراث طبیعی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد زمین شناسی، گروه پژوهشی زمین باستان شناسی، شرکت زمین ریزکاوان، تهران، ایران.

3 دکتری باستان شناسی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان، رشت، ایران.

چکیده

در باستان‌زمین‌شناسی با تشخیص و بررسی محتوای رسوبی و چینه‌نگاری لایه‌ها و مواد باستان‌شناسی، می‌توان درک کامل و صحیحی از پیشینه‌های باستانی به‌دست آورد. پژوهش حاضر نتایج مطالعات زمین‌شناختی در محدودۀ محوطۀ باستانی خرشک را ارائه می‌کند که با هدف شناخت کلی از زمین‌شناسی محلی منطقه و به‌ویژه آگاهی از نهشته‌های آبرفتی کواترنری، که نهشته‌های سطحی در محوطۀ باستانی خرشک را نیز تشکیل می‌دهد، انجام گرفته است. این پژوهش به‌دنبال پاسخ‌گویی به پرسش‌های پیشِ‌روست؛ 1) چه ارتباطی میان محیط زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی محدودۀ باستانی خرشک با ویژگی‌های فرهنگی محوطۀ باستانی این محدوده وجود دارد؟ و 2) آیا استقرار محوطۀ باستانی خرشک متأثر از ویژگی‌های محیطی بوده است؟ به‌همین منظور، و با فرض تأثیر ویژگی‌های محیطی بر استقرار این پهنۀ زیستی-باستانی در گیلان، نمونه‌های معرف از واحدهای رسوبی جهت تعیین ترکیب کانی‌شناختی رسوبات و ویژگی‌های رسوب‌شناختی آن‌ها برداشت شده است. بستر محوطۀ باستانی خرشک را نهشته‌های آبرفتی رودخانه‌ای-دامنه‌ای تشکیل می‌دهد که شواهد فرهنگی و زیستی در آن به‌صورت قطعات سفال، قطعات شکمپایان و قطعات زغال قابل‌شناسایی است. قطعات زغالی می‌تواند دارای منشأ فرهنگی باشد و یا در نتیجۀ آتش‌سوزی‌های طبیعی در رسوبات وارد شده باشد. لایه‌های رسوب طبیعی در بستر محوطۀ باستانی خرشک، بایگانی مشخصی از تغییرات آب‌وهوایی و محیطی در اواخر پلیستوسن تا اوایل هولوسن از یک رژیم آب‌وهوایی نسبتاً خشک و نبود پوشش گیاهی به سمت شرایط آب‌وهوایی نسبتاً گرم و مرطوب، که همراه با گسترش پوشش گیاهی درختی در اوایل هولوسن بوده است، را نشان می‌دهد. با مساعدتر شدن شرایط آب‌وهوایی و افزایش میزان بارندگی و دسترسی به منابع آب در منطقه، شرایط مناسب برای جذب جوامع انسانی در عصر مفرغ به منطقه فراهم شده است. تداوم استقرارهای انسانی در عصر آهن تداوم شرایط زیستی مناسب و دسترسی به منابع لازم در منطقه را نشان می‌دهد.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geoarchaeology of Kharashk Ancient Site (Kharashk Village, Guilan Province)

نویسندگان [English]

  • Khabat Derafshi 1
  • Sarem Amini 2
  • Vali Jahani 3
1 Assistant professor, Natural Heritage Department, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, Tehran, Iran.
2 M. Sc. of Geology, Geoarchaeology Research Group, Zaminrizkavan Co. Ltd, Tehran, Iran.
3 Ph.D. of Archaeology, Guilan Province Administration of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism, Rasht, Iran.
چکیده [English]

In geoarchaeology, a complete and accurate understanding of ancient records can be obtained by identifying and examining the sedimentary content and stratigraphy of archeological layers and materials. This study presents the results of geological studies in Kharashk ancient area site, which aims to provide a general understanding of the local geology of the area, and in particular an awareness of Quaternary alluvial deposits; these deposits also forms surface deposits in the Kharashk ancient site. For this purpose, samples were taken from sedimentary units to determine the mineralogical composition of the sediments and their sedimentological characteristics. In addition to the study of fine-grained alluvial deposits, the final part of this study is devoted to thick deposits of consolidated gravelly sediments located in the lower part of the Kharashk River near its connection with the Sefidroud River, which describes the history of the Kharashk River developments and shows the tectonic and hydrologic changes in the region. The bedrock of Kharashk archaeological site is the volcanic rocks of Karaj formation that its outcrops can be seen in the eastern part of the ancient site of Kharashk, which is represented by conglomerates with morphological and erosional features. The ancient site is located on terraces and high-altitude ancient alluvial fan - hillslope sediments. Cultural and biological evidences on the surface deposits of Kharashk site are composed of pottery, charcoal, and gastropods shell. Small pottery fragments are founded in the alluvial deposits which their position within the sediments is largely orthogonal, indicating their insitu nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geoarchaeology
  • Alluvial Deposits
  • Mineralogy
  • Kharashk Ancient Site
  • Gilan

مراجع

- Akeret, Ö. & Rentzel, P., 2001, “Micromorphology and plant macrofossil analysis of cattle dung from the Neolithic lake shore settlement of Arbon Bleiche 3”. Geoarchaeology, 16: 687-700.
- Amini, S.; Saed, M. A. & Salehvand, N., 2011, “Archeological geology: definitions, methods and it’s applications in archeology of IRAN”, Archeology of IRAN, 2: 3-22.
- Amos, F.; Shimron, A. & Rosenbaum, J., 2003, “Radiometric dating of the Siloam Tunnel, Jerusalem”. Nature, 425: 169-171.
- Arpin, T.; Mallol, C. & Goldberg, P., 2002, “A new method of analyzing and documenting Micromorphological thin sections using flatbed scanners: applications in geoarchaeological studies”. Geoarchaeology, 17: 305-313.
- Ashley, G. M. & Driese, S. G., 2000, “Paleopedology and paleohydrology of a volcaniclastic paleosol interval; implications for early Pleistocene stratigraphy and paleoclimate record, Olduvai Gorge, Tanzania”. Journal of Sedimentary Research, 70: 1065-1080.
- Barham, A. J., 1995, “Methodological approaches to archaeological context recording: X-radiography as an example of a supportive recording, assessment and interpretive technique. In: Archaeological Sediments and Soils: Analysis”. Interpretation and Management (Eds A. J. Barham and R.I. Macphail), Institute of Archaeology, University College London, London: 145-182.
- Barham, A. J. & Macphail, R. I., (Eds), 1995, Archaeological sediments and soils: analysis, interpretation and management: London. Institute of Archaeology University College London.
- Bell, M., 1983, “Valley sediments as evidence of prehistoric land use on the South Downs”. Proceedings of the Prehistoric Society, 49: 118–150.
- Bewley, R., 1984, “Excavations in the Zagros Mountains”. The Cambridge University Archeological Expedition to Iran. Houmian, Mir Malas and Brade Spid, Iran, 22: 1-38.
- Biglari, F. & Heidari, S., 2001, “Do-ashkaft: a recently discovered Mousterian cave site in the Kermanshah plain, Iran”. Antiquity, 75: 8-487.
- Brochier, J. E.; Villa, P. & Giacomarra, M., 1992, “Shepherds and Sediments: geo-ethnoarchaeology of pastoral sites”. Journal of Anthropological Archaeology, 11: 47-102.
- Brookes, I.; Levine, D. & Dennell, R. W., 1982, “Alluvial sequence in Central West Iran and implications for archeological survey”. Journal of Field Archeology, 3: 285-299.
- Fuchs, M. & Lang, A., 2001, “OSL dating of coarse-grain fluvial quartz using single-aliquot protocols on sediments from NE Peloponnese, Greece”.Quaternary Science Reviews, 20: 783-787.
- Goldberg, P. & Macphail, R. I., 2006, Practical and Theoretical Geoarchaeology. Department of Archaeology, Boston University and Institute of Archaeology, University College London, Blackwell Publishing.
- Macphail, R. I., 2000, “Soils and microstratigraphy: a soil micromorphological and micro-chemical approach”. in: Potterne 1982–5: Animal Husbandry in Later Prehistoric Wiltshire (Ed A.J. Lawson), Wessex Archaeology, Salisbury, Archaeology Report, 17: 47-70.
- Mikesell, L. R.; Schaetzl, R. & Velbel, M. A., 2004, “Hornblende etching and quartz/feldspar ratios as weathering and soil development indicators in some Michigan soils”. Quaternary Research, 62: 162-171.
- Rink, W. J., 2001, “Beyond 14C dating. In: Earth Sciences and Archaeology”. (Eds P. Goldberg, V.T. Holliday and C.R. Ferring), Kluwer Academic/Plenum, New York: 385-417.
- Rink, W. J.; Bartoll, J.; Goldberg, P. & Ronen, A., 2003, “ESR dating of archaeologically relevant authigenic terrestrial apatite veins from Tabun Cave, Israel”. Journal of Archaeological Science, 30: 1127–1138.
- Shaw, I. & Jameson, R., 1999, A dictionary of archeology. Massachusetts, Blackwell Publishing.
- Thomas, J., 2000, Introduction: the polarities of post-processual archeology, interpreative archeology a reader. Julian Thomas (eds.), London and New York, Leicester University Press, 1-18.
- Wright, H. E., 1960, “Climate and prehistoric man in the Eastern Mediterranean, Prehistoric investigation in Iraqi Kurdistan”. R. Braidwood and B. Howe (eds.), Studies in ancient oriental civilization, the University of Chicago Press, 31: 71-98.
- Zeuner, F. E., 1946, Dating the Past, an Introduction to Geochronology. Methuen & Co. Ltd., London.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار