نویافته هایی از تدفین های سنگی در مکران ایران (شهرستان های نیک شهر و چابهار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی باستان شناسی دانشگاه بیرجند

2 عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه مازندران

4 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

یکی از منابع مهم در جهت شناخت مذاهب و فرهنگ پیشینیان، مطالعه تدفین‌های باستانی است. تدفین بخشی از فرهنگ معنوی و مادی یک قوم محسوب می‌شود و در هر منطقه از ویژگی‌های خاصی برخوردار است، از آن‌جا که نحوه خاک‌سپاری برخاسته از تفکرات، عقاید و فرهنگ جامعه است، با مطالعه آن‌ها می‌توان به بازسازی روند تکامل فرهنگی جوامع باستان پرداخت؛ هم‌چنین پژوهش بر روی سنت‌های تدفین‌ یکی از بهترین راه‌های مطالعه تأثیر و تأثر تمدن‌های همجوار در طول تاریخ بشری است. بررسی‌های جدید باستان‌شناختی منطقه بلوچستان نشان‌گر آن است که در منطقه جنوب و جنوب‌شرق ایران نوعی از تدفین با نام "گور سنگی"(Cairn Burial) در دوران حکومت پارتیان رواج داشته است که نمونه‌های مشابه با آن در مناطقی همچون کرمان، هرمزگان، فارس و بوشهر دیده شده است. این نوع از تدفین گودال‌های نه چندان عمیقی می‌باشند که روی آن را با انبوهی از سنگ‌های لاشه‌ای پوشانده‌اند. مشابه این شیوه تدفین در سرزمین‌های شرقی و جنوبی همجوار ایران از قبیل: بلوچستان پاکستان و حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز مشاهده شده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و طبقه‌بندی انواع تدفین در بلوچستان ایران در دوره اشکانی و هم‌چنین بررسی چگونگی تدوام شیوه‌های تدفین از دوران پیش از آن است. این تحقیق با انجام بررسی میدانی و پیمایش در منطقه، قبور مورد نظر را شناسایی و تجزیه و تحلیل کرده و با ارائه مستندات باستان‌شناسی از قبیل: طبقه‌بندی ساختار قبور و مقایسه گونه‌شناختی نمونه‌های سفالین به معرفی، دسته‌بندی و ارائه گاهنگاری نسبی این سنت تدفین می‌پردازد. نتایج مقایسه گونه‌شناختی سفال موید تاریخ‌گذاری پارتی این سنت تدفین می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

New Archaeological Evidence on Cairn Burials in Iranian Makran (Nikshahr and Chabahar)

نویسندگان [English]

  • Hasan Hashemi Zarjabad 1
  • rouhoallah shirazi 2
  • saman farzin 3
  • maryam zohorian 4
چکیده [English]

Mortuary practices are the main source of study on the ancient cults and religions. Burials, as a part of material and intangible heritage of a society, have their own characteristics in different regions. Since ancient inhumation traditions originate from the beliefs of the past societies, their study could be useful for reconstruction of cultural evolutionary process of them. Equally, investigation on them is the best way to determine the religious and cultural interactions among neighboring civilizations. In southern Makran, new archaeological surveys indicate that special stone burials, called cairn burials, are abundant during the Parthian era, very similar to those already identified in Kerman, Hormuzgan, Fars, northern coasts of Persian Gulf (Bushehr region), Pakistani Makran and southern shores of Oman Sea. In the Baluchistan region, these graves are called Dambi which refer to inhumation of old alive persons. In fact, an abundant samples of them were discovered among which, the largest and most significant site is “Damba-Koh” located in Bahu Kalat plain. Their form are characterized by semi-deep pits covered by a hump of stone pebbles. The present paper tries to study and classify these graves, to detect their traces in anterior periods as well as to evaluate their chronology through typological and comparative analysis of pottery, found on the newly identified cairn sites. The forms of the cairns are divided into three general groups including square, circular and oval shapes. Structurally, they have been constructed by two various methods:     
1- Simple stony irregular graves
2- Regular graves with walls and doors
All of the graves have built with stones available around the sites. Only a few samples have remained intact and their roofs have been mostly collapsed during the time. In the case of chamber shaped cairns, they have been constructed without using any mortar. Some of them have entrance doors, between 50-70 cm wide and 50-70 cm high.
The potsherds discovered from these cairns are generally divided into 3 groups: the first group is usually monochrome or occasionally biochrome painted ware. Regarding their manufacturing techniques, they have a middle to fine paste and the surface of the vessels are covered by red to buff slips. Geometric (zigzag and ladder lined) motives have been used for decoration of the pottery. The second pottery type, which called Londo ware, is a kind of painted pottery on which animal motives (like horse and ibex motives) are abundant as well as geometric motives. The third category of pottery is fine orange ware with very smooth surface including cups and long chalices that some scholars consider an Indian origin for them. By providing new archeological evidence including classification of burial structures and pottery typology, the present study conclude that, at the moment, Parthian dating, already proposed for this type of graves, is also confirmed by our findings. But an earlier chronology could be attested by excavating some cairn burials in the region.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cairn Burials
  • Makran
  • Parthian Era
  • Burial Traditions
  • Chronology
آذرنوش،مسعود (1386). گزارش مقدماتی کاوش های لایه شناختی تپه ی هگمتانه همدان، گزارش های باستان شناسی 7 (مجموعه مقالات نهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، جلد اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- سعیدی هرسینی، محمد رضا (1375). شیوه های تدفین پارت، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته باستان شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس،
-  سید سجادی، سید منصور (1374). باستان شناسی و تاریخ بلوچستان (هشت گفتار)، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
-  شیرازی، روح الله (1388). گزارش مقدماتی بررسی شهر ستان نیک شهر، محفوظ در آرشیو اسناد سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان..
-  شیرازی، روح الله.، گزارش مقدماتی بررسی شهر ستان چابهار، محفوظ در آرشیو اسناد سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، 1389.
-رهبر، مهدی (1381). گزارش بررسی باستان شناسی دره بمپور، گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان با همکاری سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ نشده محفوظ در آرشیو دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- رهبر، مهدی (1382). کاوش های باستان شناسی خورهه، تهران: مدیریت میراث فرهنگی استان مرکزی.
- طلایی، ح (1385). عصر مفرغ ایران، تهران: انتشارات سمت.
- مهرآفرین، رضا (1386). حفاری و گمانه زنی تپه گوری سیستان ، چاپ نشده.
- محمدی فر، یعقوب (1388). باستان شناسی و هنر اشکانی، تهران: انتشارات سمت.         
- خسروزاده علیرضا و عالی ابوالفضل (1383). " توصیف، طبقه بندی و تحلیل گونه شناختی سفال های دوران اشکانی و ساسانی منطقه ماه نشان (زنجان)"، مجموعه مقالات همایش شمال غرب، تهران، پژوهشکده باستان شناسی.
- هرنیک، ارنی (1376). سفال ایران در دوره اشکانی، ترجمه حمیده چوبک، چاپ اول، تهران: انتشارات نشر.
-         Alden, Jhon.  R. (1978). Excavation At – I Malyan, Iran,ⅹⅵ.
-         Besenval, R. (1995). The  chronology  af ancient Occupation in Makran, South Asian Archaeology, pp.199-206.
-         Besenval, R.  &  , Didier, A. (2005).  New data for chronology  of the prehistory of  Kech-Makran, South Asian Archaeology, pp. 161.
-         Cleuziou S. and Tosi M. )2000(. Raas al-Jinz and the Prehistoric Coastal Cultures of the Jaalan. Journal of Oman Studies 11: 19-73
-         Debevois,Neilson C.  (1934). Parthian Pottery From Seleucia On The Tigris, Univirsity Of Michigan Press .
-         Decardi, B. (1951). A new prehistoric ware from Baluchistan , Iraq, vol. XIII , pp. 63-74.
-                         (1968). Excavation at Bampur, S.E Iran: A Brief Report, Iran, vol. VII , pp. 135-155.
-                            . (1970). Excavation at Bampur, a Third Millennium in Persian Baluchistan 1966, Anthropological Papers of the American Museum of Natural History, New York,
-         Vogt, B. (1997). Examinations of the German Archaeological Mission in Ra’s al-Khaimah, U.A.E. A Preliminary Report. Berliner Bertroge sum Vorderen Orient.
-         Fairservis, W. A. (1956). Excavation in the Quetta Valley, west Pakistan, Volume 45, Part 2, Anthropological papers of the American museum of natural history, New York.
-         Fairservis,JR.W. (1961). Archaeology Studies In The Sistan Basin Of South-Western Afghanistan And Eastern Iran, Vol 48, part 1, Newyork,
-         Keall, Edward and Keall Margueritey, (1981). The Qaleh-I Yazdigird Pottery: A Statistical Approach Iran, vol ⅩⅨ.
-          Kleiss, Wolfram, (1973). Qaleh,Zohak,In,Azerbaijan, AMI.6.
-         Karlovsky, c.c. (1972).  Tepe Yahya 1971: Mesopotamia and Indo Iranian borderlands, Iran X, pp. 89-101.
-         Karlovsky, c.c. (1967). The carin burial in Southeastern Iran,  Est and West 18, pp. 257-269
-         Kennet Derek, (2002). 'Sasanian Pottery In Southern Iran and Eastern Arabia Iran, vol ⅩL.
-         Stein, A. (1937). Archaeological Reconnaissances In North-Western India and South-Eastern Iran, London.
-  Stronach, David, Ecavation At Tepe Nush- I Jan 1967, Iranⅶ,1969
- Yule, Paul  (1995) Deutsche Archäologische Oman-Expedition, MDOG 128, 1996, 135–155+Beilage 1, ISSN 0342-118x.