%0 Journal Article %T کارگاه پخت گچ دورۀ ساسانی، مکشوف از محوطۀ برزقوالۀ لرستان %J پژوهش های باستان شناسی ایران %I دانشگاه بوعلی سینا %Z 2345-5225 %A فرحانی, علی %A اویسی کیخا, زهره %A محمدی, سیده سارا %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 12 %N 33 %P 233-266 %! کارگاه پخت گچ دورۀ ساسانی، مکشوف از محوطۀ برزقوالۀ لرستان %K برزقواله %K کورۀ پخت گچ %K دورۀ ساسانی %K معماری %K سفال %R 10.22084/nb.2021.23682.2304 %X گچ از قدیمی‌ترین موادی است که از حدود 14 هزار سال پیش تاکنون، در ایران مورداستفاده بوده است.کاربرد فراوان گچ در ساخت و تزئین بناها و تولید مصنوعات مختلف،یکی از ویژگی‌های بارز معماری دورۀ ساسانی است. باوجود شناسایی شواهد زیادی از کاربرد گچ در ادوار مختلف و پژوهشهای گسترده دربارۀ گچبریهای ساسانی، هیچ‌گونه شواهد علمی و باستان‌شناختی از واحدهای کارگاهی مربوط به پخت و فرآوری گچ تا سال 1393 ه‍.ش. گزارش نشده است. در بهار سال 1393 از کاوش محوطۀ ساسانی برزقواله لرستان، یک واحد کارگاهی کشف و شواهد نشان از کارکرد آن به‌عنوان کوره‌ای جهت پخت گچ بوده است. اهمیت این یافته به‌عنوان نخستین نمونۀ شناخته شده از این گونۀ کارگاهی در ایران و دورۀ ساسانی سبب شد تا در نوشتار حاضر به آن پرداخته شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، تشریح روند کشف و معرفی کارگاه، جهت آگاهی پژوهشگران و جبران بخشی از نبود اطلاعات درخصوص این نوع کارگاه‌ها است. مهم‌ترین پرسش‌های پژوهش این بود که: 1- کارگاه‌های پخت گچ محوطۀ برزقواله در چه نقاطی برپا شده؟ 2- چه متغیرهایی در انتخاب مکان و فرم ساخت آن‌ها مؤثر بوده؟ 3- با چه طرح و نقشه‌ای و شامل چه اجزایی هستند؟ فرضیات پیشِ‌رو این بود که با توجه به‌شرایط محیطی و سازند گچی آن در قسمت شمالی و شمال‌غربی شهر، احتمال داده شد کارگاه‌های پخت گچ در این بخش‌ها باشد.متغیرهایی چون: فراوانی، سهولت دسترسی و نزدیکی معادن به شهر، جریان دائم آب، وجود تراس‌های میان‌دره‌ای، سوخت کافی، وزش جریان باد در دره‌ها، در انتخاب مکان ساخت مؤثر بوده است. نقشۀ ساخت آن‌ها احتمالاً مدور یا چندوجهی و دارای آتشخانه، هواکش، و محل بارگذاری مادۀ خام می‌باشند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی بوده و مبنای آن بر نتایج حاصل از بررسی ها،کاوش‌های باستان‌شناختی و مطالعات نظری گذارده شده است.    %U https://nbsh.basu.ac.ir/article_4216_0d0ba8e7832e0cbb4bca3cb77e784cbc.pdf