%0 Journal Article %T بررسی و مطالعۀ آرایۀ سنگ قبرهای قبرستان قاجاری شیخ وسو روستای ترجانِ سقز %J پژوهش های باستان شناسی ایران %I دانشگاه بوعلی سینا %Z 2345-5225 %A سلیمی, اسماعیل %A صلح جو, جمیله %A عبدالله پور, ابوبکر %D 2022 %\ 02/20/2022 %V 11 %N 31 %P 327-354 %! بررسی و مطالعۀ آرایۀ سنگ قبرهای قبرستان قاجاری شیخ وسو روستای ترجانِ سقز %K ترجان %K قبرستان شیخ وسو %K سنگ قبر %K قوجبیگ %K نورالنسا %R 10.22084/nb.2021.21243.2103 %X نقوش تزئینی سنگ‌قبرها، بازخوردی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و دینی است، که در قالب نقوش: حیوانی، گیاهی، هندسی، انسانی، کتیبه‌نگاری و نقوش نمادین تجلی می‌یابد. مطالعۀ کیفیات پیدا و پنهان قبرستان‌های تاریخی، به‌منظور درک بخشی از عوالم و روابط حاکم‌بر جوامع گذشته اهمیت زیادی دارد؛ چراکه ازطریق تأمل در کیفیات محیطی این محوطه‌ها و هم‌چنین تحقیق در مواد فرهنگی پراکنده در محیط آن‌ها، می‌توان نقبی بر فهم برخی ناشناخته‌ها از پیشینۀ جوامع و درک زوایایی از ماهیت فکری غالب بر آن‌ها زد. در پژوهش پیشِ‌رو که به شیوۀ میدانی و به‌روش توصیفی و تحلیلی به انجام رسید، نقوش و آرایه‌های موجود برروی سنگ‌قبرهای گورستان شیخ وسو در روستای ترجان شهرستان سقز، توصیف، طبقه‌بندی، طراحی، مستندنگاری و تحلیل شدند. هدف نوشتار حاضر این است که تا با اتکاء بر شواهد نوشتاری و باستان‌شناختی ازجمله سنگ‌قبرهای، گورستان مذکور به اهمیت و جایگاه سیاسی، اجتماعی و مذهبی روستای ترجان در دورۀ قاجاریه پی‌برد. فرض بر آن است که موقعیت سرحدی در بین کُردستان مُکریان و اردلان به روستای ترجان در  عصر قاجاریه اهمیت دوچندانی بخشید و با این‌که تاکنون هیچ‌گونه پژوهشی در ارتباط با این قبرستان صورت نگرفته است؛ لذا مطالعه و بررسی قبرستان مزبور می‌تواند، اهمیت این نوع آثار را در مطالعات باستان‌شناختی دوران اسلامی شهرستان سقز و به‌ویژه استان کُردستان نشان دهد. سنگ‌قبرهای، قبرستان تاریخی ترجان به‌عنوان یک نمونه در قالب یک جامعه آماری به‌لحاظ زمانی و ریخت‌شناسی قابل‌مقایسه با دیگر قبرستان‌های قاجاری و تزئینات معماری منطقۀ مُکریان ازجمله بوکان و مهاباد است. در این مقاله سعی خواهد شد تا به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که؛ افراد شاخص به خاک سپرده شده در این قبرستان چه کسانی بوده‌اند و در تاریخ این منطقه چه نقش یا جایگاهی داشته‌ و مطالعۀ کتیبه‌های ادبی و نقش‌مایه‌های غنی سنگ‌قبرهای قبرستان شیخ وسو ازلحاظ تنوع و کیفیت آثار، کدام نتایج مهم فرهنگی و اجتماعی عصر خویش را بازگو می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تعدادی از سنگ قبور با تزئینات قابل‌توجه موجود در این قبرستان متعلق به خاندان «قوج‌بیگ» و اشخاصی با پایگاه اجتماعی بالا در منطقۀ مُکریان بوده‌اند و باتوجه به آن‌که مطابق متون خاندان قوج‌بیگ دارای موقعیت ممتازی در سطح منطقۀ مکریان بوده‌اند؛ در نتیجه مشخص می‌شود که روستای ترجان نیز از اهمیت سیاسی و اجتماعی قابل‌توجهی در این زمان در سطح منطقه مذکور برخوردار بوده است. %U https://nbsh.basu.ac.ir/article_4556_27072b77785bda02dc4281bee5f903b3.pdf