TY - JOUR ID - 2805 TI - بازنگری در طبقه بندی و تاریخ گذاری سفال گونه ی نقش کَنده در گِلابه (اسگرافیاتو) در ایران دوره ی اسلامی JO - پژوهش های باستان شناسی ایران JA - NB LA - fa SN - 2345-5225 AU - شاطری, میترا AU - لاله, هایده AU - چوبک, حمیده AD - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد. AD - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران. AD - استادیار پژوهشکده ی باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 9 IS - 21 SP - 173 EP - 188 KW - سفال اسلامی KW - گونه ی نقش کَنده در گِلابه KW - اسگرافیاتو KW - گِلابه تراشی KW - شانلوه DO - 10.22084/nbsh.2019.18240.1887 N2 - کمتر محوطه‌ی تاریخی را در جهان اسلام می‌توان یافت که قطعات سفال گونه‌ی نقش‌کَنده‌ در گلابه (اسگرافیاتو) از آن به‌دست نیامده ‌باشد. این گونه‌ی سفال به‌دلیل تنوع طرح، نقش، رنگ و سهولت نسبی در ساخت، از مهم‌ترین گونه‌های سفال جهان اسلام است که حداقل در سده‌های 4 تا 7 هـ.ق. در بیشتر مراکز تولیدی مهم صنعت سفالگری جهان اسلام ساخته ‌می‌شده و به‌همین دلیل پژوهشگران، آن‌را «سفال سنتی جهان اسلام» می‌خوانند. به اذعان محققین، پراکنش سفال‌های نقش‌کَنده در گلابه در محوطه‌های ایران از نظر تنوع در فن تزئینی، طرح و کمیت در سراسر جهان اسلام بی‌نظیر است، با این‌وجود طبقه‌بندی‌های مورد استفاده درخصوص این سفال در ایران، ناکارآمد بوده و برپایه‌ی استنادات علمی قرار نگرفته‌اند. از این‌رو پژوهش حاضر تلاش می‌کند تا با درنظر گرفتن شیوه‌ی ساخت و تزئین این سفال از یک‌سو، و یافته‌های حاصل از کاوش در محوطه‌ها و مراکز مهم تولید سفال در  ایران از سویی دیگر؛ درخصوص طبقه‌بندی و تاریخ‌گذاری این گونه‌ی تزئینی بازنگری نماید، به‌گونه‌ای که قابلیت تعمیم‌ به تمامی قطعات سفال‌های به‌دست آمده از این گونه در محوطه‌های مختلف را داشته باشد. پرسش‌های پژوهش حاضر عبارتنداز: چگونه می‌توان سفال نوع نقش‌کَنده در گلابه ایران را به وجهی طبقه‌بندی نمود که تمامی نمونه‌های به‌دست آمده از این سفال در سراسر ایران را پوشش دهد؟ و یا ساخت این گونه‌ی سفال در چه سده‌هایی رواج بیشتری داشته و تا چه زمانی در ایران تولید می‌شده است؟ انجام پژوهش حاضر از طریق گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و تطبیق میدانی یافته‌های مربوط به این حوزه صورت گرفته ‌است. نتایج این پژوهش حاکی از آن‌ست که طبقه‌بندی با درنظر گرفتن ویژگی‌های فنی و تزئینی در کنار هم، می‌تواند جامع‌ترین طبقه‌بندی ممکن باشد و در این راستا سه سبک تزئینی کلی نقش‌کَنده‌ی خطی در گِلابه با چند زیر سبک، گِلابه‌تراشی، و سبک ترکیبی معرفی شدند. همچنین برخلاف نظر  اغلب پژوهشگران که زمان ساخت این سفال را منحصر به سده‌ی 7 هـ.ق. دانسته‌اند، این گونه از سفال حداقل تا دوره‌ی صفویه در ایران تولید می‌شده است. UR - https://nbsh.basu.ac.ir/article_2805.html L1 - https://nbsh.basu.ac.ir/article_2805_173088fd1bb7ca0bfa93d811f6fe6636.pdf ER -