TY - JOUR ID - 3721 TI - سنت تدفین زردشتیان در سده‌های میانۀ اسلامی بر اساس کاوش باستان‌شناسی در تپه قلعه خلچان تفرش JO - پژوهش های باستان شناسی ایران JA - NB LA - fa SN - 2345-5225 AU - موسوی نیا, مهدی AU - شراهی, اسماعیل AU - مرتضایی, محمد AD - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران AD - دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.. AD - دانشیار گروه باستان شناسی دوران اسلامی، پژوهشکدۀ باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 12 IS - 33 SP - 293 EP - 320 KW - سنت های تدفینی زردشتی KW - برج خاموشی KW - تپه قلعه خلچان KW - سده های میانۀ دوران اسلامی DO - 10.22084/nb.2020.20657.2056 N2 - از سنت‌های تدفینی زردشتی در دوران اسلامی اطلاعات زیادی در دست نیست. به‌لطف گورنوشته‌های تاریخ‌دار پهلوی و متون نوشتاری اطلاعات اندکی از نحوۀ دفن زردشتیان در قرون اولیۀ اسلامی در دست است؛ این سنت‌های تدفینی در سده‌های میانۀ دوران اسلامی به‌ندرت گزارش شده است. در کاوش باستان‌شناسی تپه قلعه‌خلچان (قلعه‌گنبدسرا) در تفرش در استان مرکزی یک برج خاموشی مسقف با ۴۹ قطعه استخوان انسانی و قطعۀ سفال‌هایی از سده‌های میانۀ دوران اسلامی گزارش شده است. از منظر پوشش سقف، این برج خاموشی با برج خاموشی بندیانِ درگز از دورۀ ساسانی قابل مقایسه است. با درنظر گرفتن بافتار زمانی این دو برج خاموشی در نوشتار حاضر تلاش می‌شود به سه پرسش باستان‌شناسی پاسخ داده شود؛ ساختار بناهای تدفینی زردشتی در سده‌های میانۀ اسلامی چه مشخصاتی داشته است؟ برج خاموشی تپه قلعه‌خلچان دارای چه وجوه اشتراک و افتراقی با برج خاموشی بندیان از دورۀ ساسانی است؟ و مسقف بودن برج خاموشی تپه قلعه‌خلچان در مطالعات باستان‌شناسی دوران اسلامی چه اهمیتی دارد؟ فرض بر تأثیر سنت تدفین ساسانی بر تدفین زردشتیان در سده‌های پس از اسلام است. به‌علاوه، اقلیت بودن جامعۀ زردشتی در سده‌های میانۀ اسلامی بر کیفیت سنت دفن آن‌ها مؤثر درنظر گرفته است. نوشتار پیشِ‌رو برمبنای کاوش‌های باستان‌شناسی و مطالعات کتابخانه‌ای انجام گرفته است و با رویکرد توصیفی-تحلیلی سعی در تبیین نحوۀ دفن زردشتیان در سده‌های میانۀ اسلامی دارد. تحقیق حاضر نشان ‌داده است که دفن مردگان در برج‌های خاموشی یکی از سنت‌های تدفینی زردشتیان در سده‌های میانۀ اسلامی بوده است. به‌علاوه، این سنت تدفینی ادامۀ سنت برج‌های خاموشی در دورۀ ساسانی است که تا سده‌ها پس از سقوط ساسانیان هم‌چنان ادامه داشته است. مسقف بودن دو برج خاموشی بندیان و تپه قلعه‌خلچان وجه بارز استمرار فرهنگ ساخت برج‌های خاموشی مسقف از دورۀ ساسانی تا سده‌های میانۀ اسلامی در ایران است.    UR - https://nbsh.basu.ac.ir/article_3721.html L1 - https://nbsh.basu.ac.ir/article_3721_051ccc1b7726a86a082f2321f0b7144e.pdf ER -