TY - JOUR ID - 4543 TI - بازسازی نظام تولید دست‌افزار سنگی در ادوار پساپارینه‌سنگی جنوب‌شرق دریای مازندران؛ مطالعه موردی محوطه پنج‌برار رستمکلا JO - پژوهش های باستان شناسی ایران JA - NB LA - fa SN - 2345-5225 AU - رمضان پور, حسین AU - نیک نامی, کمال الدین AU - علی بیگی, سجاد AD - دانشجوی دکتری باستان شناسی پیش ازتاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران. AD - استاد گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران AD - استادیار باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 11 IS - 31 SP - 7 EP - 30 KW - پساپارینه سنگی KW - نظام تولید دست افزار سنگی KW - توالی تراش KW - گوهرتپه KW - پنج برار DO - 10.22084/nbsh.2020.21362.2109 N2 - به‌رغم دستیابی انسان به فناوری استفاده از فلزات در پیش‌ازتاریخ، فناوری تراش دست‌ساخته‌های سنگی اهمیت و کارایی خود را از دست نداد. در برخی از حوزه‌های فرهنگی با توجه به‌دسترسی محلی به منابع سنگ خام و به‌دست‌آوری آسان و کم‌هزینه، این فناوری تا هزارۀ اول پیش‌ازمیلاد به‌شکلی گسترده ادامه یافته است. پس از عصر سنگ و توسعۀ جوامع پیچیدۀ ساختار تولید دست‌افزار‌های سنگی نیز مطابق به‌شرایط از پیچیدگی‌های بیشتری برخوردار شد. در این محدوده زمانی تقاضای بیشتر جوامع گسترده و پیچیده در رابطه با استفاده از دست‌افزار‌های سنگی، منجر به شکل‌گیری نظام‌‌های تخصصی تولید و عرضۀ دست‌ساخته‌های سنگی شده است. در این پژوهش یکی از نظام‌های تولید محصولات سنگی پساپارینه‌سنگی در جنوب‌شرق دریای مازندران مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته‌ است تا براساس آن تفاوت‌ها و شباهت‌های فناوری و گونه‌شناسی میان پراکندگی‌های چالش‌برانگیز دست‌ساخته‌‌های سنگی دوره‌های پساپارینه‌سنگی و پارینه‌سنگی در محدودۀ جنوب دریای مازندران تبیین گردد؛ اما این‌که این دست‌ساخته‌ها طی چه فرآیندی و با چه زنجیرۀ عملیاتی تولید شده‌اند و چه بقایایی خارج از استقرارهای باستانی از مکان خود برجای گذاشته‌اند، پرسشی است که این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به آن است. پنج پایگاه تولید دست‌افزارهای سنگی در منطقه‌ای به وسعت چهار کیلومتر مربع شناسایی و مورد بررسی باستان‌شناختی قرار گرفت. پنج‌برار بزرگ‌ترین مکان تولید دست‌افزار سنگی شناسایی شده در منطقه است. در این پژوهش، 796 قطعه دست‌ساخته‌ سنگی به‌دست ‌آمده از محوطۀ پنج‌برار رستمکلا مورد مطالعۀ فناوری و گونه‌شناسی قرار گرفته است. مهم‌ترین محصول این محوطه، تیغه‌های سنگی بلند است. در نتیجه، محوطه‌های شناسایی شده به‌عنوان بخشی از یک نظام گستردۀ تولید دست‌افزار سنگی با محوریت گوهرتپه قلمداد شده‌اند. هم‌چنین با تحلیل توالی‌ تراش از مراحل مقدماتی تا تولید تیغه چگونگی به‌وجود آمدن تراشه‌های شبه لوالوا مورد بحث قرار گرفته است. UR - https://nbsh.basu.ac.ir/article_4543.html L1 - https://nbsh.basu.ac.ir/article_4543_825501b03b20da81e3f8bcb7a3d67a0b.pdf ER -