تحلیل ریاضی کاربندی‌های ساده معماری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، مربی گروه مهندسی مدیریت پروژه، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکترای معماری دانشگاه شهید بهشتی، مربی گروه معماری دانشگاه بوعلی سینا

3 استادیار گروه معماری دانشگاه پیام نور

4 استاد گروه معماری دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

کاربندی (رسمی‌بندی) یکی از عناصر معماری نظامند در پوشش‌های معماری سنّتی است، که همزمان علاوه‌بر جنبه‌های معماری و زیبایی‌شناسانه از حیث سازه‌ای نیز دارای قابلیت بارپذیری است. کاربندی با توجه به سابقه‌ای که در معماری سنتی ایران دارد، در هر یک از مناطق جغرافیایی به سبک و سیاق خاصی طبقه‌بندی و نام‌گذاری شده است. مقاله‌ی حاضر در پی پاسخ به سؤالاتی چون: چگونه می‌توان کاربندی را به‌گونه‌ای جامع و فارغ از سلیقه‌های محلی نام‌گذاری نمود؟ چگونه کاربندی قابلیت فرمول‌پذیری ریاضی دارد؟ تحقیق حاضر، یک تحقیق کاربردی بوده و برمبنای سامانه‏های صوری-ریاضی انجام شده و به‌میزان زیادی به گزاره‏های قاعده‏مند وابسته است؛ لذا روش تحقیق این پژوهش، روش تحلیل توصیفی و استدلال منطقی است. در بررسی موارد مضبوط در کتب از روش کتابخانه‌ای و در بررسی موارد غیرمضبوط از روش میدانی استفاده شده است. هدف این پژوهش مدل‌سازی ریاضی کاربندی ساده در معماری ایران است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که با توجه به ماهیت دستوری و قانونمند کاربندی از ریاضیات می‌توان به‌عنوان یک زبان بین‌المللی و قابل‌فهم برای همگان به‌منظور رسیدن به یک درک مشترک از کاربندی دست یافت. چهار فاکتور n (اضلاع کاربندی)، d (فواصل اتصال)، θ (شاقولی یا غیرشاقولی بودن) و فاکتور زمینه (C1 ,C2 ,… ,Cm). برای فرمول‌نویسی و مدل‌سازی ریاضی کاربندی‌ها مؤثر و در تمامی منابع مشترک هستند که به کمک همین چهار فاکتور می‌توان تمامی کاربندی‌های ساده را فرمول‌نویسی و مدل‌سازی ریاضی کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mathematical Analysis of Simple Karbandy in Iranian Architecture

نویسندگان [English]

  • hassan reyhani hamedani 1
  • saheb mohammadian mansoor 2
  • vahid afshinmehr 3
  • mohammad reza bemanian 4
1 M.A. Graduated of Architecture, University of Payam-e Noor
2 PH.D. Candidate of Architecture, University of Shahid Beheshti
3 Assistant Professor, Department of Architecture, University of Payam-e Noor
4 Professor, Department of Architecture, University of Tarbiat Modarres
چکیده [English]

In this article, understanding of Iranian architecture can be considered as art and mathematics, but unfortunately less to study architecture, the mathematical components of these elements have been analyzed in terms of art. Karbandy or Ribbed Vault consisting of curves with arches geometric rules specified under the original cover intersect and appear to pose is a covering structure. Another definition of Karbandy is a simple circular motion from the rafters in the form of a circle. In the 3rd century A.H., the Mosque of Shiraz (262 A.H.) in case we find that although the Karbandy no more corners of interpretation (which is to give the dome on it there) but its form, like complete “Karbandy”, and in fact, an introduction to the beginning Karbandy. Also, we can see a full example of Karbandy in dome of Nain Mosque in the 4rd century as well as an example of “Barber” and create of the main cover. Karbandy cases is named as Karbandy in bedchamber of the eastern dome of Nizam al-Mulk Mosque in the fifth century, after that in the 6rd century it is easily seen under the dome of the “Chehel Dokhtaran” building and dome of Sheikh Junaid at the Turan Posht village of Yazd. From the 7rd century hitherto now, Karbandy gradually was used in conjunction with the creation of architectural space as independent of sturcture. Unfortunately, the oldest written document about Karbandy being a draw on the scrolls belonged to the architecture texts of Akbar Mirza Qajar. The use of mathematics as an international language and understandable for everyone is the best way to reach a common cognition of the Karbandy. The studies show that regarding to the perfectly grammatical and legal nature of Karbandy, the mathematics can provide a complete base for reading it. This research can be considered as an objective and applied research that is done on studying the data collections gathered from written methods in the books, library-based manner and reviewing the cases that had not been registered. The research method is a descriptive, analytical and logical reasoning. Regarding to the several parameters of Karbandy, they can be separated into its components that a mathematical model was presented for each factor. After reviewing the material presented in the analysis, they show a mathematical model of simple Karbandy examined there and it was found that their formula replaces all types. This research shows that four factors is contributed to the formulate and model Karbandys. Their factors include N (sides Karbandy), D (distance connection), θ (vertical or non-vertical) and background factors (C1, C2, ..., Cm). There are other factors but these four factors are important that can help formulating and mathematical modeling th all of Simple Karbandys. Generally, we have two main methods for drawing Karbandy listed below: The Method of Pirnia and Manner of Sherbaf. In the method of Pirnia is shown that for drawing the circle, first, the circle should be divided, then it is splitted in connecting points, and finally it should be done on the the field. In the manner of Sherbaf, it is performed by drawing it on the access point. Therefore, on the base of every drawing, Karbandy is different and varied. Numerous examples of outlining the methods provided in the nodes and Karbandy to follow the outline of the presentation will be avoided in this abstract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modeling
  • Karbandy
  • Formulating
  • Geometry
  • the Architecture of Iran
- بزرگمهری، زهره، 1385، هندسه در معماری، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور، سبحان نور.
- پاپادوپولو، آلکساندر، 1368، معماری اسلامی، برگردان: حشمت جزنی، رجاء.
- پیرنیا، محمدکریم، 1360، «کاربندی: تاریخچه»، اثر، شماره‌ی 6، صص: 1-9.
- حاجی‌قاسمی، کامبیز، 1375، گنجنامه، دفتر هفتم، هشتم، هجدهم، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- رئیس‌زاده، مهناز؛ و مفید، حسین، 1374، احیای هنرهای از یاد رفته، تهران: انتشارات مولی.
- رئیسی، مهدی؛ بمانیان، محمدرضا؛ و تهرانی، فرهاد، 1392، «بازنگری در مفهوم کاربندی برمبنای هندسه‌ی نظری، عملی و نقش ساختمانی»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران، شماره‌ی پنجم، صص: 33–55 .
- زمرشیدی، حسین، 1389، گنبد و عناصر طاقی ایران، تهران، انتشارات زمان.
- شعرباف، اصغر، 1385، گره و کاربندی، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور، سبحان نور.
- گالدیری، اوژن، 1378، «مرمت گنبد آجری»، ترجمه‌ی فرهاد تهرانی، صفّه، شماره‌ی 28، صص: 72-77.
- لرزاده، حسین؛ 1358، احیای هنرهای از یاد رفته، به‌کوشش: محمد خواجوی، بی‌جا.
- محمدیان‌منصور، صاحب؛ و فرامرزی، سینا، 1390، «گونه‌شناسی و تدوین ساختار هندسی کاربندی در معماری ایران»، هنرهای زیبا، شماره‌ی 48، صص: 97-109.
- معماریان، غلامحسین؛ صفایی‌پور، هادی، 1391، معماری ایرانی، نیارش، تهران: انتشارات نغمه نو اندیش.
- نوایی، کامبیز؛ و حاجی‌قاسمی، کامبیز، 1390، خشت و خیال، تهران: انتشارات صدا و سیما، سروش.
- ویلبر، دونالد، 1365، معماری اسلامی ایران در دوره‌ی ایلخانان، ترجمه‌ی عبدالله فریار، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.