تأثیر هنر فلزکاری سامانیان بر وایکینگ ها به واسطه روابط تجاری دو منطقه در مسیر جاده خز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه پژوهش هنر دانشگاه مازندران

چکیده

پایتخت ساسانیان بخارا، مرکز فرهنگی و فکری در تاریخ هم‌تراز با دیگر شهرهای عمده جهان اسلام در قرن ده میلادی/ چهارم هجری بود. تجارت در مسیر اصلی دیگری بین آسیای مرکزی و شمال‌شرقی اروپا رونق گرفت. تبادل خز و برده‌ها از اسکاندیناوی، روسیه و اروپای شرقی، با نقره‌های سامانی در آسیای میانه  صورت می‌گرفت. با استناد به یافته‌ها در این مقاله، فرض بر این است که مسیر تجارت خز، به‌عنوان راه اصلی تبادل فرهنگی سامانیان و روسیه، بازیگران مهم تجارت در عرصه‌ی جهان قرون وسطی می‌باشند، بررسی ارتباط تجاری پرت و دور افتاده در مسیر خز، نَه‌تنها مبین راه  نقل و انتقال بین این مناطق است، بلکه به‌طور مکرر نشانگر اهمیت سامانیان در تاریخ، فرهنگ و هنر اسلامی، و به‌طور گسترده‌تر در قرون وسطی است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی علل تأثیرات متقابل هنری ایران در دوره‌ی سامانیان و وایکینگ‌ها در اسکاندیناوی به‌دلیل روابط تجاری دو منطقه می‌باشد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از طریق تطبیق هم‌زمانی به بررسی آثار هنری دو منطقه در طی دوره می‌پردازد. سؤال تحقیق این است که، روابط تجاری سامانیان و وایکینگ‌ها چگونه باعث اثرگذاری بر تزیینات هنر فلزکاری وایکینگ‌ها شده است؟ نتیجه حاصل از پژوهش، نشانگر این است که تجارت در طول مسیر خز، علاوه‌بر اهمیت اقتصادی آن، بسیاری از عناصر تزیینی هنر فلزکاری ایران را به هنر اسکاندیناوی منتقل نموده است. عمده‌ی این تزیینات عبارتنداز: وجود ترکیب‌بندی متقارن، عناصر تزیینات گیاهی اسلامی و ترکیب‌بندی متقارن جانوران روبه‌روی هم، از ویژگی‌های مشترک هنر فلزکاری دو منطقه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Impact of Samanid Metalworking on Vikings Through the Fur Route Trade

نویسنده [English]

  • Fataneh Mahmoudi
چکیده [English]

The Samanid capital, Bukhara, was a cultural and intellectual center on a par with the other major cities of the Islamic world in the tenth century. In the tenth century, another major trading route also flourished between Central Asia and northeastern Europe. Furs and slaves were sent from Scandinavia, Russia and Eastern Europe in exchange for silver which was mined in the realm of the Samanids in Central Asia. Not only were Samanid coins used as currency by the Vikings, but Samanid luxury metalwork objects have also been found in Europe. Using the evidence of such finds, this paper posits the Fur Route as a major avenue of cultural interchange in the Middle Ages and the Samanids as important actors on the medieval global stage. An examination of their far-flung trading connections along the Fur Route not only reveals transmission between these regions, but also reiterates the importance of the Samanids in the history of Islamic art and in that of the broader medieval world. The Samanids originated from the area around Termez, on the Oxus River, and the border between Uzbekistan and Afghanistan, an area then inhabited by the Bactrians, a group who spoke another Iranian language. The Samanid capital, Bukhara, was a cultural and intellectual center on a par with the other major cities of the Islamic world in the tenth century such as Baghdad, Cairo and Cordoba. The famous doctor and philosopher Avicenna (Ibn Sina) (d. 1037), for example, found patronage at the Samanid court. Samanid artistic production included ceramics made for domestic consumption that have been hailed as among the very best produced in the Islamic world in any era.  Made in Samanid cities such as Samarqand and Nishapur, these ceramics were generally covered with a white slip and decorated with bold Arabic inscriptions in black around the rim (black vessels with white inscriptions are also common, as are red accents). Samanid silver and textiles, on the other hand, were used locally and exported. Textiles show a strong continuity from the pre-Islamic period, with pearl-bordered roundels enclosing birds or animals, often confronting one another. Birds and animals frequently sport fluttering scarves
round their necks and birds often hold necklaces in their beaks. All of these features can be seen in pre-Islamic Sasanian and Sogdian silks, and, for this reason, attributing and dating Samanid textiles is often difficult. Just as the earlier silks have been found from Western Europe to Japan, Samanid silks likewise enjoyed a wide distribution. Silver vessels, such as the magnificent silver in the Pergamon Museum in Berlin, have also been found in Western Europe and in former Samanid territory. These vessels are stylistically distinct from their Sasanian precursors, although they do exhibit similar techniques of hammering, engraving, chasing and gilding, as well as the same artistic vocabulary seen in the silks. Their shapes and the way the roundels interlace are two details that are characteristic of the tenth century and hence indicate a Samanid provenance. The peripheral status of the Samanids in standard survey books is not solely due to the geographical boundaries of the discipline, however. Very few North American or Western European historians of Islamic art work on the Samanids, undoubtedly due to the geopolitics of the twentieth century. Since the Samanid capital, Bukhara, and much of their former territory falls in the former Soviet Union, this material was the province of Soviet archaeologists. Hence it was logistically very difficult for Westerners to access before the fall of the Soviet Union, and most of the literature remains inaccessible to the majority of Western scholars because it is in Russia. Outside of the former Soviet Union, study of Islamic Central Asia falls under the remit of those who work on Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Samanid
  • Vikings
  • Central Asia
  • Silverware
- ابن‌اسفندیار، 1366، تاریخ طبرستان، تصحیح: عباس اقبال، تهران: پدیده‌ی خاور.
- ابن‌حوقل، محمد، 1366، سفرنامه‌ی ابن‌حوقل، ترجمه‌ی جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
- ابن‌فضلان، 1355، سفرنامه‌ی ابن‌فضلان، ترجمه‌ی ابوالفضل طباطبایی، تهران: انتشارات شرق.
- بارتولد، و. و.، 1376، تاریخ ترک‌های آسیای میانه، ترجمه‌ی غفار حسینی، تهران: توس.
- سودآور، ابوالعلاء، 1384، فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: نشرنی.
- فرای، ریچارد، 1365، بخارا دستاورد قرون وسطی، ترجمه‌ی محمود محمودی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- فرای، ریچارد، 1363، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ترجمه‌ی حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
- کریستین‌سن، آرتور، 1382، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه‌ی رشید یاسمی، تهران: انتشارات صدای معاصر
- گلجان، مهدی، 1384، میراث مشترک، تهران: امیرکبیر.
- جمال‌زاده، محمدعلی، 1372، تاریخ روابط روس و ایران، تهران: موقوفات افشار.
- مسعودی، علی بن حسین، 1370، مروج‌الذهب، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، ج 1، چاپ 4، تهران: علمی و فرهنگی.
- مولایی، افسانه و چراغعلی‌گل، سمیه، 1390، «قرینگی در نقوش ساسانی»، کتاب ماه هنر، شماره‌ی 162، صص: 112-118.
- هروی، جواد، 1389، «دولت سامانیان در عرصه‌ی سیاست خارجی»، جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره‌ی دوم، صص: 119-133.
- Brink, S., 2008, The viking world, published by Routledge.
- Dimand, M. S.,  1941, “A review of Sasanian & Islamic Metalwork,” In: A Survey of Persian Art, Ars Islamica, Published by: Freer Gallery of Art, Vol. 8, pp. 192-214.
- Eriksen, M. H., 2014, Viking Worlds ,Oxford :United Kingdom
- Frye, R., 1975, The Cambridge History of Iran, Volume 4: The Period from the Arab Invasion to the Saljuqs, England: Cambridge University Press.
- Frye, R., 1984, “Comparative Observations on Conversion to Islam in Iran & Central Asia”, Jerusalem Studies in Arabic & Islam, 4, 81- 88.
- Fuglesang, S. H., 1980, Some Aspects of the Ringerike Style: a Phase of 11th Century Scandinavian Art, Odense: Odense University Press.
- Gullbekk, S., 2008, “Coinage & Monetary Economies in The Viking World”, ed. Stefan Brink, London & New York, NY: Roudedge, pp.159-169.
- Holman, K., 2009, The A to Z of the Vikings: Scarecrow Press.
Infobase Publishing, 217
- Jane, K., 2010, Viking-Age Scandinavian Art Styles & Their Appearance in the British Isles, Part, Early Viking-Age Art Styles, London: Finds Research Group.
- Lukonin, V., & Ivanov, A., 2012, The Lost Treasure Persian art, New York, USA: Parkstone Press International.
- Martin, J., 2004, Treasure of the Land of Darkness: The Fur Trade & Its Significance for Medieval Russia., Cambridge University Press.
- Melanie, M., 2012, “Samanid Silver & Trade along the Fur Route Medieval, Encounters, journal, Volume 18, Issue 4-5, Pp. 315–338
- Noonan, T. S., 1982, “'Ninth-century dirham hoards from European Russia”, Journal of Baltic Studies ,Vol. 13, No. 3, Published by: Taylor & Francis, Ltd. , pp. 220-244
- Pelner, C., Madeleine, G. J., 2009, Linda Handbook to Life in the Medieval World, Infobase Publishing, New York.
- Pritsak, O., 1981, Studies in Medieval Eurasian History, London: Variorum.
- Richards, J., 2005, The Vikings a very short introduction, New York: published by oxford university press.
- Sawyer, P. H., 2003, KINGS & VIKINGS, Taylor & Francis e-Library.
- Sindboek, S. M., 2008, “Local & Long Distance Exchange”, In the Viking World, ed. Stefan Brink, London & New York: Routledge, pp 150-158.
- Tibi, A., 1996 “The Vikings in arabic sourses”, Islamic Studies, Vol. 35(2), pp. 211-217.
- Wilson, D. M., 2008, “The Development of Viking Art.” In The Viking World, Edited by Stefan Brink with Neil Price, London: Routledge.
- http://www.hermitagemuseum.org