ساخته های ساسانی در دل ا‎یرانشهر به روا‎یت متون تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا.

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران مرکزی، مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا.

چکیده

سرزمینی که امروزه کشور عراق نامیده می‌شود زمانی توسط پادشاهان ساسانی دل ایرانشهر خوانده می‌شد. موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی دل ایرانشهر باعث شده بود که پادشاهان ساسانی به‌ویژه پس از خسرو انوشیروان این سرزمین را محل اقامت و مرکز حکومت خود قرار دهند و این امر موجب ساخت‌وسازهای فراوانی با اهداف مختلف شد. اما از آن‌جا که بسیاری از آن ساخته‌ها در گذر ایام و بنا به دلایلی ویران و تخریب شده‌ است یکی از راه‌های دست‌یابی به آن‌ها گزارش‌هایی است که در متون تاریخی از آن ساخته‌ها آمده است. نگارندگان این نوشته می‌کوشند در حد توان خود با واکاوی برخی از آن متون که توسط محمدی ملایری گزارش شده است، به شناخت گوشه‌ای از آن ساخته‌ها نایل شوند. در این پژوهش از طریق طرح تحقیقِ کیفیِ تفسیرتاریخی و با گردآوری داده‌ها از متون دست اول عربی بازگردانده شده به پارسی، در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌ها که دل ایرانشهر کجاست و چه ساخته‌هایی از دوران ساسانی در آن‌جا گزارش شده است، اقدام شده است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که عمده‌ی ساخته‌های ساسانیان در دل ایرانشهر را می‌توان به سه گروه عمده‌ی: ساخته‌های دفاعی (پادگان‌ها و دژها)، ساخته‌های حکومتی (کاخ‌ها) و ساخته‌های آب (بندها، پرندها، آب‌راه‌ها و خندق‌ها) تقسیم نمود که باقی‌مانده‌هایی از آن‌ها قابل شناسایی است که می‌توان با ردیابی محل قرارگیری آن‌ها از دل متون و اسناد، بستر مناسبی جهت کاوش‌های باستان شناسانه فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sassanid Constructions in Del-e Iranshahr According to Early Historical Texts

نویسندگان [English]

  • Saeed Alitajer 1
  • Ali Akbari 2
چکیده [English]

The current land named modern Iraq has called Del-e Iranshahr by the Sassanid kings. The special geographical situation of the region has caused to be selected as the Capital and political center by the Sassanid kings especially Khosrow Anou Shirvan, which have led to build many building and constructions with different proposes. Of the key-way accessing to the detail of such monuments, regarding to the shortage of documents and monuments which have destroyed over time, are Historical Texts mentioning them. The article will try to re-analysis some of given historical texts reported by Mohammad Malayeri to identify a type of those Monuments.  The current research is trying to answer some Questions such as: Where is Del-e Iranshahr and what kinds of constructions has been reported from there, via Qualified Research Plan of Historical Interpretation and gathering data from Arabian first-class texts translated to Persian. The results shows that the majority of the Sassanid constructions in Del-e Iranshahr can be divided to 3 main categories: Defensive (military camps and castles), Royal (palaces) and Water-related (dams, parand, Shallow and deep canals); of them, there are some remains of which their location and positioning can be traced from historical texts and documents aiming to provide suitable condition for archaeological excavations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian architecture
  • Sassanid Architecture
  • Del-e Iranshahr
  • Sassanid Constructions
  • Sassanid Palaces and Castles