نهر ولاش؛ پروژۀ توسعۀ اقتصاد کشاورزی دشت زهاب در دورۀ ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه باستان شناسی، ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

یکی از برنامه‌های زیربنایی برای توسعۀ اقتصادی دشت‌های واقع‌در دامنه‌های غربی کوهستان زاگرس در دورۀ ساسانی، ایجاد سامانه‌های انتقال آب و کانال‌های آبرسانی بوده است. این پژوهش می‌کوشد تا با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تاریخی به معرفی نهر ولاش در منطقۀ سرپل‌زهاب به‌عنوان یکی از این نمونه‌ها بپردازد که با محاسبات دقیق در مسیری 30 کیلومتری، آب رودخانۀ الوند را به دشت زهاب به‌عنوان مهم‌ترین دشت حاصلخیز دامنه‌های غربی کوهستان زاگرس منتقل می‌کرده است. ساخت و نگه‌داری این کانال به‌عنوان پروژه‌ای بزرگ که با حدود 51 هزار متر مکعب خاکبرداری و با عبور از حاشیۀ دشت و کندن کانالی به عرض حدود دو و عمق حدود یک متر ایجاد شده، طبیعتاً از عهدۀ کشاورزان و روستاییان منطقه خارج بوده و ایجاد و نگه‌داری آن تنها با پشتیبانی حکومتی امکان‌پذیر بوده است. نگاهی به وضعیت آثار تاریخی منطقۀ نشان می‌دهد که این سامانۀ آبیاری با هدف توسعۀ اقتصاد کشاورزی این مناطق، احتمالاً در دورۀ بلاش پادشاه ساسانی و توسط حاکم مستقر در ولاشغر (محوطۀ قره‌بلاغ) ایجاد شده و به بهره‌برداری رسیده است. در سال‌های اخیر و درست موازی با این کانال، کانال‌های آبیاری دیگری ایجاد گردیده است. انتخاب این مسیر با دانش امروزی نشان می‌دهد که مهندسان دورۀ ساسانی دانش بالا و تبحر مثال‌زدنی برای ایجاد این کانال داشته‌اند و توانسته‌اند با محاسبات علمی دقیق در ساخت و مکان‌یابی این کانال، حدود 3000 هکتار از اراضی مرغوب دشت زهاب را به‌عنوان قطب کشاورزی منطقه به زیر کشت آبی ببرند؛ هرچند درحال حاضر الگوهای بهره‌برداری و شیوۀ تقسیم آب این کانال بر ما روشن نیست، اما پیداست این پروژۀ مهندسی شدۀ دقیق زیر ساخت مهمی برای رونق و شکوفایی اقتصاد کشاورزی منطقه در دورۀ ساسانی بوده است.   

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Nahr-e Velash (Vologass creek); program for the Agricultural Development of the Zahab plain in the Sassanid period, Western foothills of Zagros Mountain, Iran

نویسنده [English]

  • Sajjad Alibaigi
Department Of Archaeology, Razi University
چکیده [English]

One of the infrastructure programs for the economic development of the plains located in the western slopes of the Zagros Mountains in the Sassanid period has been the establishment of water transmission systems and water supply canals. This article tries to introduce the Nahr-e Velash in the northeast of the SarPol-e Zahab area as one of these examples with a descriptive method and historical approach, which has transferred the water of Alvand River to Zahab plain. This canal is 30 km long, a little more than two meters wide and one meter deep, and with exact calculations, it passed through the northern margin of agricultural lands in the SarPol-e Zahab area and finally reached Zahab plain as the most important fertile plain on the western slopes of Zagros Mountains. The construction and maintenance of the canal, as a large project with about 51,000 of digging, was naturally beyond farmers and villagers reach in the region, and its creation and maintenance were possible only with government support. The nature, distribution, and location of historical monuments in the region show that this irrigation system was established to develop the agricultural economy of these regions, and it was probably established during the reign of the Sassanid king, Belash (Vologass), and by the governor/lord of Velashgerd . In recent years, two more irrigation canals have been created parallel to this canal. The choice of this route with modern knowledge shows that the engineers of the Sassanid period had high knowledge and exemplary skills to create this canal and were able with accurate scientific calculations in the construction and location of this canal. As the agricultural hub of the region to cultivate water. Although at present the patterns of operation and the method of water distribution of this canal are not clear to us, this carefully engineered project is an important infrastructure for the prosperity of the region's agricultural economy in the Sassanid period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Irrigation canal
  • Nahr-e Velash
  • Sar Pol-e Zahab
  • Sassanid period

مراجع

- ابن‌فقیه، احمد بن محمد، 1416، البلدان. محقق/ مصحح: یوسف الهادى، بیروت: عالم الکتب‏.
- ابوالفداء، اسماعیل بن على‏، 2007، تقویم البلدان. قاهره: مکتبۀ الثقافۀ الدینیۀ.
- احمدپناهی، محمد، 1381، شیوۀ سنتی تقسیم آب در سمنان. تهران: سمیرا/ سازمان میراث‌فرهنگی.
- ادمز، رابرت مک کورمیک، 1385، «کشاورزی و شهرنشینی باستانی در جنوب‌غربی ایران». ترجمۀ کامیار عبدی، باستان‌پژوهی، دورۀ جدید، 1 (2): 21-8.
- اصفهانی، حمزه بن حسن، 1346، تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- الدواداری، ابی‌بکر بن عبدالله بن ایبک، 1414/ 1994 م. کنز الدورر و جامع الغرر. الجزء الثانی، تحقیق: ادوارد بدین، بیروت.
- بروسوى، محمد بن، 1427، أوضح المسالک إلى معرفۀ البلدان و الممالک.‏ مصحح: مهدی عبدالرواضیۀ، بیروت: دارالغرب الاسلامی‏.
- البغدادی، ابن عبد الحق صفى‌الدین عبدالمومن، 1412، ‏مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنۀ و البقاع‏. محقق و مصحح: على محمد بجاوى، بیروت: دارالجیل.
- بلاذرى، احمد بن یحیى، 1988، ‏فتوح البلدان.‏ بیروت: دار و مکتبه الهلال‏.
- بی‌نام، مجمل‌التواریخ و القصص، 1318، به اهتمام: محمد رمضانی، تصحیح: محمدتقی بهار، تهران: کلاله خاور. 
- پاتس، دنیل، تی.، 1385، باستان‌شناسی ایلام. ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت.
- جلیلی محمدحسین؛ و گلزاری، مسعود، بی‌تا، کرمانشاهان باستان؛ از آغاز تا آخر سدۀ سیزدهم هجری قمری. تهران: چاپخانۀ وزارت فرهنگ و هنر.
- چریکف، 1379، سیاحتامۀ مسیو چریکف. ترجمۀ آبکار مسیحی، به‌کوشش: علی‌اصغر عمران، تهران: امیرکبیر.
- حسن‌پور، عطا؛ و میرزایی، رضا، ۱۳۹۸، گنجینه آب لرستان. تهران: هم‌پا.
- حموى، یاقوت بن عبد الله‏، 1380، معجم البلدان. ترجمۀ على‌نقى منزوى‏، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
- خسروی، شکوه؛ رضایی، ایرج؛ و علی‌بیگی، سجاد، بی‌تا، «پیشنهادی برای مکان‌یابی شهر بلاشغر/ بلاش‌فر دورۀ ساسانی در ناحیۀ حلوان؛ (به استناد متون تاریخی، شواهد زبان‌شناختی و مدارک باستان‌شناسی)». مطالعات باستان‌شناسی (زیر چاپ).
- خطیب‌شهیدی، حمید، 1378، «شیوه‌های آبرسانی در تمدن اُورارتو». در: مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم، کرمان- ایران، 25 تا 29 فروردین ماه 1378، جلد دوم، به‌کوشش: باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور: 112-97.
- دایمند، جرد، 1393، «بزرگ‌ترین اشتباه در تاریخ نوع بشر». ترجمۀ کامیار عبدی، مارلیک، سال 2-3 (5-6): 9-5.
- راولینسون، سر هنری، 1362، سفرنامۀ راولینسون (گذر از ذهاب به خوزستان). ترجمۀ سکندر امان‌اللهی‌بهاروند، تهران: آگاه.
- رضا، عنایت‌الله؛ کوروس، غلامرضا؛ امام‌شوشتری، محمدعلی؛ و انتظامی، علی‌اکبر، 1350، آب و فن آبیاری در ایران باستان. تهران: وزارت آب و برق.
- سامنر، ویلیام، 1379، «بررسی‌های فراگیر منطقه‌ای در خاور نزدیک: نمونه‌ای از ایران». ترجمۀ کامیار عبدی، مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، 13 (1: 25): 50-36.
- سراج، محسن؛ و یوسفی‌فر، شهرام، 1396، «نقش حکومت‌ها در ایجاد شبکه‌های آبیاری کشاورزی در گسترۀ شرقی خلافت تا دورۀ مغول». تاریخ ایران، 22: 110- 79.
- سرفراز، علی‌اکبر؛ چایچی‌امیرخیز، احمد؛ و سعیدی‌هرسینی، محمدرضا، 1393، شهر باستانی بیشاپور. تهران: سمت.
- سلیمی‌موید، سلیم 1395، «دانش بومی انتقال و بهره‌برداری آب در شهداد». اثر، 73: 92-59.
- سیدسجادی، سیدمنصور، 1361، قنات کاریز؛ تاریخچه ساختمان و چگونگی گسترش آن در جهان. تهران: انجمن فرهنگی ایتالیا.
- سیمپسون، سنت جان، 1389، «بین‌النهرین در دورۀ ساسانی: الگوهای استقرار، هنر و صنعت». در: بین‌النهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی، وازنش و باززایی در حدود 238 پ.م.-642 م.، گزارشی از سمینار یادوارۀ ولادیمیر لوکونین، ویراستۀ جان کرتیس: 101-85، ترجمۀ زهرا باستی؛ تهران: سمت.
- صفی‌نژاد، جواد، 1359، نظام‌های آبیاری سنتی در ایران. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
- علی‌بیگی، سجاد، 1394، «گزارش بررسی باستان‌شناختی در منطقۀ سرپل‌زهاب استان کرمانشاه (قطعات 9-4 طرح گرمسیری)». آرشیو پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، (منتشر نشده).
- علیزاده، کریم، 1398، «پروژه‌های مرزی ساسانیان: تلاقی سیاست‌های داخلی و خارجی». در: آفرین‌نامه، مقاله‌های باستان‌شناسی در نکوداشت استاد مهدی رهبر، به‌کوشش: یوسف مرادی، با همکاری سوزان کنتن، ادوارد جان کیل و رسول بروجنی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 302-291.
- فرهادی، مرتضی، 1376، فرهنگ یاریگری در ایران، درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون. جلد اول: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قدامه بن جعفر، 1981، الخراج و صناعۀ الکتابه. محقق و مصحح: محمد حسین زبیدى، بغداد:‏ دارالرشید للنشر.
- کابلی، میرعابدین، 1362، «آب و آبیاری در شهداد هزارۀ سوم». فروهر، 1: 66-60.
- کابلی، میرعابدین، 1381، «گزارش یازدهمین فصل کاوش محوطۀ باستانی شهداد (1374)». پژوهشنامه میراث‌فرهنگی تهران، دفتر چهارم: 181- 139.
- کابلی، میرعابدین، 1391، «شهداد، دیروز و امروز». در: نامورنامه؛ مجموعه‌ مقاله‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به‌کوشش: حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران: ایران‌نگار: 108-99.
- کرمی، حمیدرضا؛ و طالبیان، محمدحسن، 1394، «مدیریت آب منطقۀ پاسارگاد در دورۀ هخامنشی». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، 5 و 6 (11 و 10): 242-216.
- کلایس، ولفرام، 1375، «معماری اورارتویی». ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، اثر، 27 و 26: 105-86.
- گلزاری، مسعود، 1357، کرمانشاهان-کردستان. مجلد اول، شامل بناها و آثار تاریخی اسد آباد کنگاور و صحنه، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار و مفاخر ملی، شمارۀ 147.
- مجیدزاده، یوسف، 1389، آغاز شهرنشینی در ایران. چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- محمدی قصریان، سیروان؛ و خانمرادی، مژگان، 1391؛ «بررسی سیستم آبیاری دشت بیستون به استناد مدارک تاریخی و شواهد باستان‌شناختی». باستان‌پژوهی (دور جدید)، 7 (11-10): 114-110.
- مرادی، یوسف، 1391، «عمارت خسرو در پرتو نخستین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی». در: نامورنامه؛ مجموعه‌ مقاله‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به‌کوشش: حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران: ایران‌نگار: 336-315.
- مرادی، حسن؛ و حیدری، محسن، 1388، «بررسی پیشینۀ نظام آبیاری در حوزۀ سون، فارس». باستان پژوه، 18: 150-141.
- نوروززاده چگینی، ناصر؛ صالحی‌کاخکی، احمد؛ و احمدی، حسام‌الدین، 1393، «از کاخ تا شهر (بررسی و شناسایی شیوه‌های انتقال آب اردشیر خوره(گور) در دوران ساسانی و اسلامی)». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 4(7): 172-153.
- ونکه؛ رابرت جی، 1381، «غرب ایران در دورۀ پارت-ساسانی: تغییر شاهنشاهی». در: باستان‌شناسی غرب ایران، تهران: ویراستۀ فرانک هول، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت: 562-497.
- هژبری، علی، 1396، «پیشنهادی جهت تعیین کاربری بنای چهارتاقی فصرشیرین: (2)، بررسی باستان‌شناسی». در: باستان پژوه، مقالات نشست‌های انجمن علمی دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه تهران، به‌کوشش: مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: آریارمنا: 221-191.
- هول، فرانک، 1381، «باستان‌شناسی دورۀ روستانشینی». در: باستان‌شناسی غرب ایران، ویراستۀ فرانک هول، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت: 156-50.
- Abu al-Feda, I.A.M., 2007, Taqwim al-Buldan. Cairo: Maktab al-saqafat al-diniya [In Arabic].
- Adams, R. Mc. C., 1966, The evolution of the Urban Society Early Mesopotamia and Prehispanic Mexico. Chicago: Aldine. 
- Adams, R. Mc. C., 1981, Heartland of Cities, survey of the Ancient settlement and Land Use on the Central floodplain of the Euphrates. Chicago and London.
- Adams, R. Mc. C., 1978, “Strategies of maximinization, stability, and Resilience in Mesopotamian Society, settlement and Agriculture”.Proceedings of the American Philosophical Society, 122: 329-335.
- Adams, R. Mc. C., 2005, “Intensified Large- Scale Irrigation as an Aspect of Imperial Policy: Strategies of Statecraft on the Late Sassanian Mesopotamian Plain”. In: Marcus, J., and C. Stanish (eds.), Agricultural Strategies, Pp. 17-37, Los Angeles: Costen Institute of Archaeology. 
- Adams, R. MC. C., 2006, “Agriculture and Urban life in Early southwestern Iran”. Translated by: Kamyar Abdi, Bastanpazhuhi, 2: 8-21 [In Persian].
- Ahmadpanahi, M., 2002, Traditional system of Water dividing in Semnan. Tehran: Samira and Cultural Heritage Organization [In Persian].
- Al-Baghdadi, S. A., 1991, Marasid al-Itila’a ala Asma’ al-Amkinah al-Baqa’. Edited by: A.M. Al-Bajawi, Beirut: Dar al-Jeil [In Arabic].
- Al-Baladhuri, A. J., 1988, Futuh al-Buldan. Beirut: dar al-Hilal [In Arabic].
- Al-Dawadari, A. B. A. A., 1994, Kanz al-durar wa jame’ al-ghurar, vol. 2, Beirut [In Arabic].
- Alibaigi, S., 2019, “Gawri Wall: Evidence from a 115-KM Wall in Western Iran”. Antiquity, Project Gallery: 93 (370): 1-8e.
- Alizadeh, K., 2019, “Borderland Projects of Sasanian Empire: Intersection of Domestic and Foreign Policies”. in: Moradi, Y. (ed.), Afarin Nameh, Archaeological Papers in Honor of Mehdi Rahbar: 291- 302, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage [In Persian].
- Alizadeh, K. & Ur, J. A., 2007, “Formation and destruction of pastoral and Irrigation landscape on the Mughan Steppe, North-Western Iran”. Antiquity, 81 (311): 148-160. 
- Anonymous, 1939, Mojmal al-Tawarikh wa al-Qesas. edited by: Mohammad-Taqi Bahar, Tehran: Kalaleh Khavar [In Persian].
- Bachmann, W., 1927, Felsreliefs in Assyrien. Bawian, Mattai und Gunduk, Leipzig: J. C. Hinrichs.
- Bursawi, M. A., 1994, Awdhah al-Masalik ila Ma’rifat al-Buldan wa al-Mamalik. edited by: M. abd al-Rawadhiah, Beirut: dar al-gharb al-Islami [In Arabic].
- Casana, J. & Glatz, C., 2017, “The Land Behind The Land Behind Baghdad: Archaeological Landscape of the  Upper Diyala (Sirwan) River Valley”. Iraq, 79: 47-69.
- Chirikov, 2000, Chirikov’s Travelogue. Translated by: Abkar Masihi, Omran, A.A. (ed.), Tehran: Amirkabir [In Persian].
- Christensen, P., 1993, The Decline of Iranshahr. Irrigation and Environments in the History of the Middle East, 500 B.C. to A.D. 1500. Copenhagen.
- de Mecquenem, R., 1928, “Notes sur la céramique peinte archaïque en perse”. MDP, XX: 99-132.
- Diamond, J., 2014, “The worst mistake in the History of the Human race”. Translated by Kamyar Abdi, Marlik, 5-6: 5-9 [In Persian].
- English, P. W., 1968. “The origin and spread of Qanats in the old World”. Proceedings of the American Philosophical Society, 112 (3): 170-81.
- Fales, F. M. & Del Fabbro, R., 2014, “Back to Sennacherib’s Aqueduct at Jerwan: A Reassessment of the Textual Evidence’”. Iraq, 76: 65–98. 
- Farhadi, M., 1997, The Tradition of Co-operation in Iran, An Introduction to Anthropology and Sociology of co-Operation, Book I: Traditional Co-operation in Irrigation and Agriculture. Tehran: Iran University Press [In Persian].
- Frayne, D. R., 1992, The Early Dynastic List Geographical Names. American Oriental Series 74, New Haven, Connecticut: The American Oriental Society.
- Gibson, M. G., 1972, The City and Area of the Kish. Miami.
- Gillmore, G. K.; Coningham, RAE.; Fazeli, H.; Young, R. L.; Maghsoudi, M.; Batt, CM. & Roushworth, M., 2009, “Irrigation on the Tehran Plain, Iran: Tepe Pardis- The site of a possible Neolithic irrigation feature?”. Catena, 78: 285-300.
- Golzari, M., 1977. “Asar va nughoush-e Lulubi dar Kermanshahan”.Marlik, 2: 111-117 [In Persian].
- Golzari, M., 1978, Kermanshahan-Kurdistan. Vol. 1, Historical Monuments of Asadabad, Kangavar and Sahneh, Tehran: Society for the National Heritage of Iran [In Persian].
- Golzari, M. & Jalili, M. H., n. d. Kermanshahan-e bastan. Tehran: Ministry of Culture and Art [In Persian].
- Grayson, A. K. & Novotny, J., 2014, “The Royal Inscriptions of Sennacherib, King of Assyria (704–681 BC)”. Part 2, RINA, P 3/2, Winona Lake.
- Harris, M., 1977, Cannibls and Kings: Origins of Cultures. New York: Random House.
- Hartnell, T., 2014, “Agriculture in Sasanian Persis: Ideology and Practice”. Journal of Ancient History, 2 (2): 182-208.
- Hassanpour, A. & Mirzaei, R., 2019, Lurestan’s Water Treasure. Tehran: Hampa [In Persian].
- Helbaek, H., 1969, “Plant collecting, Dry Farming and Irrigation Agriculture in Prehistoric Deh Luran”. in Hole, F., Flannery, K.V., and J. A. Neely (eds.), Prehistory and Human Ecology on the Deh Luran Plain: 383- 426, Memoirs of the Museum of Anthropology, no. 1, Ann Arbor: The University of Michigan Press.
- Helbaek, H., 1972, “Samarran irrigation Agriculture at Choga Mami in Iraq”. Iraq, 34: 35-48.
- Hole, F., 2002, “The Archaeology of Village Period”. in: Hole, F. (ed.), The Archaeology of Western Iran, Translated by Zahra Basti: 50-156, Tehran: SAMT [In Persian].
- Hunt, R. C., 1988, “Size and the Structure of Authority in Canal Irrigation system”. Journal of Anthropological Research, 44 (4): 335-355. 
- Hunt, R. C. & Hunt, E., 1976, “Canal Irrigation and Local Social Organization”. Current Anthropology, 17 (3): 389-411. 
- Ibn Faqih, A. M., 1995, Al-Buldan. edited by: Yousef Al-Hadi, Beirut: Alam Al-Kutub [In Arabic].
- Isfahani, H. H., 1968, Tarikh-e payambaran va shahan. [history of Prophets and Kings], Translated by: J. Sho’ar, Tehran: Iran culture Foundation [In Persian].
- Kaboli, M., 1983, “Water and Irrigation in the 3rd millennium BC. Shahdad”. Faravahar, 1: 60-66 [In Persian].
- Kaboli, M., 2002, “Report of the 11th season of Excavation at Ancient site of Shahdad (1995)”. Pazhoheshname-ye Mirath-e Tehran, 4: 139-181 [In Persian].
- Kaboli, M., 2012, “Shahdad, Then and Now”. in: Fahimi, H., and K. Alizadeh (eds.), Namvarnameh, Papers in Honour of Massoud Azarnoush: 99-108, Tehran: IranNegar [In Persian].
- Karami, H. & Talebian, M. H., 2014, “Water Control system of Pasargad during Achaemenid Period”. Modares Archaeological Research, 10-11: 216- 242 [In Persian].
- Khatib Shahidi, H., 1999. “Water management system in Urartian Civilization”. in: Ayatollahzadeh Shirazi, B. (ed.), Proceedings of the Second Congress of the History of Iranian Architecture and Urbanism, Bam Citadel- Kerman, Iran: 97-112, Tehran: Cultural Heritage Organization [In Persian].
- Khosravi, Sh.; Rezaei, I. & Alibaigi, S., in press, “A suggestion for locating of the Sassanid city of Balashghar/Blashfar in Halwan region (based on historical texts, linguistic evidence and archaeological findings”.Journal of Archaeological Studies [In Persian].
- Kleiss, W., 1996, “Urartian Architecture”. Translated by: Faramarz Najd Samiei, Athar, 26-27: 86-105 [In Persian].
- Lamberg-Karlovsky, C. C., 2016, “Irrigation among the Shaykhs and Kings”. In: Adrianov, B.V., and S. Mantellini (eds.), Ancient Irrigation Systems of the Aral Sea Area: The History, Origin, and Development of Irrigated Agriculture: 23-54, London: Oxbow Books.
- MacGinnis, J. D. A., 2003, “A corvée gang from the time of Cyrus”. Zeitschrift für Assyriologie, 93: 88-115.
- MacGinnis, J., 2018, “Construction and Operation of Canals in Neo-Assyrian and Neo-Babylonian sources”. in: Kuhne, H., (ed.) Water for Assyria: 41-56, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
- Madjidzadeh, Y., 2010, Beginning of the Urbanization in Iran. Tehran: Iran University Press [In Persian].
- Massetti-Rouault, M. G., 2018, “The King and the Canal. Development of a Literary Image in Assyrian Royal Inscriptions”. in Kuhne, H., (ed.) Water for Assyria: 25-40, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
- Millard, A. R., 1987, “Cartography in Ancient near East”. in: Harley, J. B., and D. Woodward (eds.), Cartography in Prehistoric, Ancient, and Medieval Europe and Mediterranean: 107-116, Chicago: University of Chicago Press.
- Miller, N., 1981, “Plant Remains from Ville Royale II, Susa”. Cahiers de la Delegation Archeologique Francaise en Iran, 12: 137-142.
- Miller, N., 2003, “Archaeobtany in Iran, Past and Future”. in: Abdi, K., and N. Miller (eds.), Yeki bud Yeki Nabud, Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner, Monograph 48, Costen Inistite of Archaeology, University of California, Los Angeles: 9-15.
- Mohamadi Ghasrian, S. & Khanmoradi, M., 2012, “A Study of Irrigation System in the Bisotun plain based upon the historical Records and Archaeological evidence”. Bastanpazhuhi, 10-11: 110-114 [In Persian].
- Moradi, H. & Heydari, M., 2009, “Survey of the history of Irrigation system in the Son Basin, Fars”. Bastanpazhouh, 18: 141-150 [In Persian].
- Moradi, Y., 2012, “Imarat-e Khosrow in view of the First season of Archaeological Excavations”. Fahimi, H., and K. Alizadeh (eds.), Namvarnameh, Papers in Honour of Massoud Azarnoush: 315-336, Tehran: IranNegar [In Persian].
- Morndi-Bonacossi, D., 2018, “Water for Nineveh. The Nineveh Irrigation System in Regional Context of the “Assyrian Triangle: A first Geoarchaeological Assessment”. in: Kuhne, H., (ed.) Water for Assyria: 77- 116, Wiesbadan: Harrassowitz Verlag.
- Mortensen, I. D., 1993, Nomads of Luristan: History, Material Culture and Pastoralism in Western Iran (The Carlsberg Foundation’s Nomad Research Project). Copenhagen: Rhodos International Science and Art Publishers; and London: Thames and Hudson.
- Neely, J. A., 2011. “Sasanian period drop-tower gristmills on the Deh Luran Plain, southwestern Iran”. Journal of Field Archaeology, 36 (3): 232- 254.
- Neely, J. A., 2016, “Parthian and Sasanian period, Settelment Patterns on the Deh Luran Plain, Khuziztan Province, Southwestern Iran”. Iranica Antiqua, LI: 235-300.
- Neely, J. A. & Wright, H. T., 1994, Early Settlement and Irrigation on the Deh Luran Plain: Village and Early State Societies in Southwestern Iran. Technical Report 26, Ann Arbor: University of Michigan Press. 
- Neely, J., 1974, “Sassanian and Early Islamic water-control and Irrigation System on the Deh Luran plain, Iran”. in: Downing, T. E., and M. G. Gibson (eds.), Irrigation Impact of Society: 21-42, Tucson, University of Arizona.
- Nowrouzzadeh Chegini, N.; Salehi Kakhki, A. & Ahmadi, H., 2014, “From the palace to the City (Survey the Watering system of Ardeshir Khowareh during Sasanid and Islamic Period”. Pazhuhesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 7: 153-172 [In Persian].
- Panahipour, M., 2019, “Land Use and Environment in a Zone of Uncertainty: A Case of the Sasanian Expansion in Eastern Iraq – Western Iran”. Iran, DOI: 10.1080/05786967.2019.1657781.
- Potts, D. T., 2006, The Archaeology of Elam. Translated by: Zahra Basti, Tehran: SAMT [In Persian].
- Prickett, M., 1979, “Settlement and Development of agriculture in the Rud-i Gushk drainage, southeastern Iran”. In: Akten des VII. Internationalen Kongresses für Iranische Kunst und Archäologie (Archäologische Mitteilungen aus Iran, ergänzungsband 6): 47-56. Munchen.
- Prickett, M., 1986, “Man, land and water: settlement distribution and the development of irrigation agriculture in the upper Rud-I Gushk Dranage southeastern Iran”. PhD. Thesis, Harvard University.
- Qudamah Ibn Ja’far, 1981, Al-Kharaj wa Sina’at al-Kitabah (Taxes and the Clerical Trade), with a commentary by: M.H. Al-Zubaidi, Baghadad: al-Rasheed publishing house [In Arabic].
- Rawlinson, M., 1983, Rawlinson’s travelogue (March from Zahab to Khuzistan), Translated by: Sekandar Amanolahi Baharvand, Tehran: Agah [In Persian].
- Reade, J., 1978, “Studies in Assyrian Geography, Part I: Sennacherib and the waters of Nineveh”. Revue d’Assyriologie et d’Archaeologie Orientale, 72: 47-72, 157-180.
- Reza, E.; Kurous, Gh.; Imam Shushtari, M. A. & Entezami, A. A., 1971, Water and Irrigation technology in Ancient Iran. Tehran: Ministry of Water and Electricity [In Persian].
- Riehl, S.; Zeidi, M. & Conard, N. J., 2012, “Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountain of Iran”. Science, 351: 65-67.
- Roggen, G. V., 1905, “Noyice sur les ancint travaux Hydrauliqus en Susiane”. MDP, VII: 167- 207.
- Safinezhad, J., 1980, Traditional Irrigation System in Iran. Tehran: Social Studies and Research Institute [In Persian].
- Salimi Moa’ied, S., 2016, “Indigenous knowledge of water transfer and exploitation in Shahdad”. Athar, 73: 59-92 [In Persian].
- Sarfaraz, A. A.; Chaichi Amirkhiz, A. & Saeidi Harsini, M., 2014, The Ancient City of Bishapur. Tehran: SAMT [In Persian].
- Sauer, E. W.; Omrani Rekavandi, H.; Wilkinson, T. J. & Nokande 2013, Persia’s Imperial Power in Late Antiquity: The Great Wall of Gorgan and Fortiner Landscape of Sasanian Iran. Oxford and Oakville: Brithish Inistitue of Persian Studies and Oxbow Books.
- Schulz, F. D., 1840, “Memories sur le lac de van et ses envions”. Journal Asiatique, IX: 257-323.
- Seraj, M. & Yousefifar, Sh., 2017, “The role of governments in irrigation systems make in the eastern part of the caliphate territory until the Mongol invasion”. Journal of Iran History, 22: 79-110.
- Seyed Sajjadi, S. M., 1982, Qanat “Kariz”, History of the building, and how it spread it in the World. Tehran: Cultural Association of Italy.
- Simpson, S. J., 2010, “Mesopotamia during the Sasanian Period: Settlement Patterns, Art and Crafts”. in: John Curtis (ed.), Mesopotamia and Iran in the Parthian and Sasanian Periods, Rejection and Revival c. 238 BC- Ad 642, Proceedings of a Seminar in Memory of Vladimir G. Lukonon, Translated to Persian by: Zahra BastiL: 85-101, Tehran: SAMT [In Persian].
- Soroush, M., 2014, “Irrigation in Khuzistan after the Sasanians: Continuity, Decline, or Transformation?”. in: A. Gnasso, E. E. Intagliata, and T. J. Macmaster (eds.), Te Long Seventh Century: Continuity and Discontinuity in an Age of Transition: 269-89, New York: Peter Lang Pub Inc.
- Soroush, M., 2020, “Urban Resilience and Hydraulic Continuity Against a Backdrop od Wars and Conquests, The Susiana plain of Iran in the First Millennium”. in: Alehashemi, A., Coulais, J-F., and G. Hubert (eds.), Water & City, Hydraulic Systems and Urban Structures: 69-81, Paris: critiques & cites.
- Sumner, W., 2000, “Full-Coverage Regional Archaeological Survey in the Near East: An Example from Iran”. Translated by: Kamyar Abdi, Iranian Journal of Archaeology and History, 25: 36-50.
- Sumner, W. M., 1989, “Anshan in the Kaftari phase: patterns of settlement and land use”. In: De Meyer, L., E. Haerinck (eds.), Archaeologia Iranica et Orientalis. Miscellanea in honorem Louis Vanden Berghe, vol. 1: 135–162, Peeters, Gent.
- Thrane, H., 1965, “Archaeological investigations in western Luristan”. Acta Archaeologica, 35: 153–68.
- Ur, J. A., 2005, “Sennacherib’s northern Assyrian Canals: New insight from satellite imagery and aerial photography”. Iraq, 67 (1): 317–345.
- Ur, J. A. & Reade, J. E., 2015, “The Hydraulic Landscape of Nimrud”.Mesopotamia, 50: 25-51.
- Ur., J. & Alizadeh, K.,  2013, “The Sasanian colonization of the Mughan Steppe, Ardebil Province, Northwestern Iran”. Iranian Archaeology, 4: 98-110.
- Vidale, M., 2018, “Irrigation and canals In ancient Iran, resurrectIng WIttfogel?”. in: Callieri, P., and A. V. Rossi (eds.), Civiltà dell’Iran Passato Presente Futuro Atti del Convegno Internazionale Roma, 22-23 febbraio 2013 Odeion della Facoltà di Lettere e Filosofia della Sapienza Università di Roma Museo Nazionale d’Arte Orientale ‘Giuseppe Tucci’: 27-55, Roma: Istituto Culturale dell’Ambasciata della Repubblica Islamica dell’Iran, Roma, ISMEO Associazione Internazionale di Studi sul Mediterraneo e l’Oriente.
- Wenke, R. J., 1976, “Imperial investments and Agricultural developments in Parthian and Sasanian Khuzestan: 150 BC. to 640 AD”.Mesopotamia, 10-11: 31-221.
- Wenke, R. J., 2002, “Western Iran during Partho-Sasanian period; The Imperial Transformation”. in: Hole, F. (ed.), The Archaeology of Western Iran, Translated by: Zahra Basti, Pp. 497-562, Tehran: SAMT [In Persian].
- Wilkinson, T. J., 2003, Archaeological Landscape of the Near East. University of Arizona Press, Tucson.
- Wilkinson, T. J.; Bucharlaet, R.; Ersten, M. W.; Gillmore, G.; Kennt, D.; Magee, P.; Rezakhani, K. & Schacht, T. D., 2012, “From Human Niche Constraction to Imperial Power: Long- Term Trades in Ancient Iranian Water Systems”. Water History, 4/2: 155-176. 
- Wittofgel, K. A., 1957, Oriental Despotism: A Comparative Study of Total Power. New Haven: Yale University Press.
- Wulff, H. E., 1968. “The Qanats of Iran”. Scientific American, April 1968: 94-105.
- Yaqut al-Hamawi, S., 2004, Mu’jam al-Buldan. Translated by: Alinaghi Monzavi, Tehran: Cultural Heritage Organization. 
- Zawadzki, S., 2000, “Nār Kuraš”. In: Marzahn, J., & H. Neumann (eds.), 599-602: Assyriologica et Semitica: Festschrift für Joachim Oelsner, Alter Orient und Altes Testament 252. Münster: Ugarit-Verlag.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار