سقاخانه و سیر اندیشه ی ایرانیان در پس زمینه ی این نوع بنا؛ مطالعه ی موردی سقاخانه ی ارباب میرزای شهرکرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

یکی از حوزه‌های جالب‌توجه کاربرد دانش باستان‌شناسی در بازسازی فرهنگ‌های بشری، پرداختن به چگونگی اندیشه‌ها، سنن و اعتقادات جوامع گوناگون است که در این بین بناهای مذهبی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی محسوب می‌شوند. در این تحقیق با بیان ویژگی‌های ظاهری سقاخانه، به پیشینه‌ی سنت‌های شکل‌گرفته‌ی پیرامون این نوع بنا و سابقه‌ی تقدس عنصری چون آب در ایران اشاره و بر این اساس به نمونه‌ای از تداوم سنت‌ها و ارزش‌های کهن در قالب جدید اسلامی در بین ایرانیان پرداخته شده است. در بخش اول در مورد ویژگی‌های سقاخانه‌ها و ارتباط این متغیرها با تداوم حیات ارزش‌های اجتماعی خاص در بستر فرهنگ ایرانی پرداخته شده است. در بخش دوم نیز سقاخانه‌ی ارباب‌میرزای‌ ابوالفضل‌ شهرکرد، نمونه‌ای قابل اعتنا از سقاخانه‌ها، معرفی شده و با مطالعه‌ی آن به بررسی نکات اشاره ‌شده در بخش اول پرداخته گردیده است. در نهایت بر این اساس ملاحظه شده که این نکات در شکل، تزیینات و کاربرد این نمونه قابل پیگیری هستند. روش پژوهش این نوشتار توصیفی، تاریخی-تحلیلی است که بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی انجام گرفته‌است. در نتیجه مشاهده ‌شد که با مطالعه‌ی چگونگی سیر اندیشه‌ی پس‌زمینه‌ی سقاخانه‌ها و ریشه‌یابی هنجار و ارزش‌های پیش از اسلامی به چرایی پیدایش این نوع بنا، به‌عنوان شاخصه‌ای مهم در جغرافیای فرهنگی ایران پرداخته و نمونه‌ای از پایایی این باورها در بین ایرانیان مسلمان معرفی گردید. هم‌چنین از این رهگذر با پرداختن به نمادشناسی و معماری بنای سقاخانه، شناختی مستند از تداوم اندیشه‌ای قومی در کالبدی تازه برای پژوهشگران حاصل شده‌ است. به استناد شواهد ارائه‌شده مبنی‌بر برجای ماندن جنبه‌ی مقدس بنای سقاخانه در جامعه‌ی امروزین با اندک تفاوت کارکردی و متروک نشدن آن‌ها و همین‌طور تغذیه‌ی هنر معاصر از اجزاء نمادین آن، مشخص می‌شود که الزام و هیمنه‌ی اجتماعی ارزش‌های کهنِ پشتیبان شکل‌گیری این نماد عینی، هم‌چنان پایدار و الهام‌بخش است و هم از این نگاه است که سقاخانه را گنجینه‌ای گران‌سنگ از اجزاء کهن و از دل تاریخ درخواهیم یافت که ویژگی‌های آن حکایت از تداوم باورهای مردمان یک جامعه در فراسوی اعصار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Saqā-Khāneh and the development of Iranians thought on its background, Case Study: The Arbāb Mirzā Saqā-Khāneh of Shahr-e Kurd

نویسندگان [English]

  • mohammad ebrahim zaree 1
  • hosein habibi 2
چکیده [English]

Of the interesting branches of archaeology functions enlivening the human cultures, is to discuss about the thought, traditions and human believes of various societies; doing that, the religious monuments are the most important informative resources. This paper is trying to discuss about the tradition background of Saqā-Khāneh and the setting of scarifying some elements such as water in ancient Iran while mentioning their external characteristics. Therefore, an example of the old traditions in form of new Islamic customs among the Iranians has mentioned. In the first part, the characteristics of Saqā-Khāneh and the relation of such parameters with cultural continuity of special social norms in the Iranian culture have emphasized. In the second part, The Arbāb Mirzā Saqā-Khāneh of Shahr-e Kurd, a worth mentioning of Saqā-Khāneh, has introduced by studying its main characteristics; finally, it has been concluded that these characteristics can be seen in form, decoration and function of this example. Based on the lab and field studies, the methodology of this paper is descriptive, historical analytic. So, it has been observed that, studying the background of the Saqā-Khāneh and stemming the Pre-Islamic norms and values, it is possible to trace the reason of the appearance of such monument as an important indicator in the cultural geography of Iran and the continuing belief of Muslim Iranians. As well as, by investigating the Saqā-Khāneh applying semiotics and its architecture, a well-documented recognition of the ethnic thought continuation in new framework has presented. According to the presented documents on its remained sacred aspects in the modern society with less functional difference and their continuity and using their symbolic parts by modern art as well, it is cleared that the requirement and glory of old values supporting this objective symbol is still stable and spiritual; Saqā-Khāneh is a valuable treasury of old components and it can be understood from the history that its characteristics is a reason on the continuity of  believes of people over times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saqā-Khāneh
  • Water
  • Believes
  • Arbāb Mirzā Saqā-Khāneh