تحلیل اثر هندسه بر ویژگی‌های کالبد معمارانة حمام‌های استان کردستان نمونة مورد مطالعه: مستطیل طلایی ایرانی و پوشش‌ تاقی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم انسانی، گروه باستان شناسی.

2 گروه باستان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 گروه باستان شناسی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

4 عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

10.22084/nb.2025.29049.2661

چکیده

بین آموزه‌های استاد پیرنیا درباره معماری سنتی ایران، به «مستطیل طلایی ایرانی» و «پوشش تاقی» و کاربرد آن توسط معماران سنتی اشاره‌های صریحی می‌شود. بسیاری از بزرگان اظهار داشته‌اند که معماران ایرانی از این نسبت‌ها برای خلق فضاهای معماری در بناها استفاده کرده‌اند. این پژوهش بر آن است تا تأثیر هندسه بر کالبد و شکل معمارانه حمام‌های استان کردستان را مورد تحلیل قرار دهد. پرسش‌های پژوهش حاضر:1. تآثیر هندسه بر شکل‌گیری «مستطیل طلایی ایرانی» در حمام‌های استان کردستان چه بوده است؟ 2. «پوشش‌های تاقی» فضاهای مختلف حمام‌های مورد مطالعه از چه نوع بوده است؟ گردآوری اطلاعات به شیوة مطالعات کتابخانه‌ای، بررسی میدانی و ترسیمی انجام شده است. با انتخاب 14 نمونه از حمام‌های استان کردستان، با تجزیه و تحلیل پلان‌های معماری و اجزاء سازنده اصلی از قبیل: بینه و گرم‌خانه، فرضیه‌ی کاربرد این چارچوب هندسی پنهان در پلان اکثر حمام‌ها مورد تایید است و طراحان این حمام‌ها ‌کوشیده‌اند تا نسبت ابعاد فضاهای حمام را به مستطیل طلایی نزدیک کنند. بر اساس یافته‌های این تحقیق آشکار شد که هندسه به عنوان عاملی تأثیرگذار بر کالبد معماری حمام‌های استان کردستان است. پلان تعدادی از حمام‌های مورد مطالعه از مستطیل طلایی ایرانی، یا دیگر نسبت‌های آن پیروی می‌کند. با توجه به ضریب تغییرات استنباط نگارندگان این است که با نگاه به شرایط واقعی و الگوی پلان حمام‌های استان کردستان، میزان اندک خطای موجود در تعدای از حمام‌ها به علت تفکیک و تقسیم‌بندی زمین‌ها می‌باشد و طراحان با این وجود، می‌کوشیدند نسبت فضاهای مهم حمام را به مقدار نسبی «مستطیل طلایی ایرانی» نزدیک کنند. پوشش فضاهای اصلی از جمله بینه و گرم‌خانه، غالباً تویزه‌ به کار رفته و پوشش بین تویزه‌ها از نوع کلمبو و کاربندی (رسمی‌بندی و یزدی‌بندی) بوده است. فارغ از هر گونه شرایط اقلیمی، پوشش گرم‌خانه‌ها خیز کمتری نسبت به پوشش بینه دارد، به دلیل نگهداری گرما در محیط گرم‌خانه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the effect of geometry on the characteristics of the architectural body of bathrooms in Kurdistan province Sample studied: Iranian golden rectangle and Arch cover

نویسندگان [English]

  • tayyebeh hossein poor derakhshesh 1
  • habib shahbazi shiran 2
  • mohammad ebrahim zaree 3
  • karim hajizadeh 4
1 PhD candidate of archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Social Sciences,University of Mohaghegh Ardabili , Ardebil. Iran.
2 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili , Ardebil. Iran.
3 Professor, Department of Archaeology, Faculty of Architecture and Art, Bu Ali University, Hamedan. Iran.
4 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili , Ardebil. Iran.
چکیده [English]

Among the teachings of Professor Pirnia about the traditional architecture of Iran, there are clear references to "Iranian golden rectangle" and "arched covering" and its use by traditional architects.

Many elders have stated that Iranian architects have used these proportions to create architectural spaces in buildings. This research aims to analyze the effect of geometry on the body and architectural form of the bathrooms of Kurdistan province. Questions of the present research: 1. What has been the influence of geometry on the formation of the "Iranian golden rectangle" in the bathrooms of Kurdistan province? 2. What kind of " Arch covers " were the different spaces of the studied bathrooms? Information has been collected by means of library studies, field survey and drawing. By selecting 14 samples from the bathrooms of Kurdistan province, by analyzing the architectural plans and main building components such as: bineh and hothouse, the hypothesis of the application of this hidden geometric framework in the plan of most of the bathrooms is confirmed. The plan of some of the studied bathrooms follows the Iranian golden rectangle, or its other proportions. According to the coefficient of variation, the conclusion of the authors is that looking at the actual conditions and the plan pattern of the bathrooms in Kurdistan province, the small amount of error in the number of the bathrooms is due to the separation and division of the land, and the designers with Therefore, they tried to bring the ratio of the important spaces of the bathroom closer to the relative value of the "Iranian Golden Rectangle". The covering of the main spaces, including the bineh and the hothouse, was often used toize, and the covering between the toize was of Colombo and Karbandi type . Irrespective of any climatic conditions, the coating of hot-houses is less elastic than the coating of bineh, due to the preservation of heat in the environment of the hothouse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • architecture compatible with the climate
  • physical proportions
  • Qajar period
  • the Bathroom
  • Kurdistan province
پژوهش های باستان شناسی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 13 خرداد 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار