آرامگاه اورارتویی خانقاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 کارشناس اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی، ارومیه، ایران.

10.22084/nb.2025.29599.2690

چکیده

پادشاهی اورارتو به‌مدت بیش از دو قرن بر قلمرو وسیعی حکم‌رانی می‌کرد. این دولت جایگا خود را به‌عنوان یکی از قدرت‌های اصلی عصر آهن تثبیت کرد و وسعت سرزمینی خود را گسترش داد که قسمت‌های وسیعی از شمال‌غرب ایران، آناتولی و ارمنستان و بخش کوچکی از کردستان عراق کنونی را دربر می‏گرفت. در این بین، انواع مختلفی از تدفین در سرزمین اورارتو گزارش شده که بیشتر براساس نوع، شیوۀ ساخت، معماری و مصالح به‏کار رفته و اندازۀ آن‌ها دسته‌بندی می‌شود؛ بر این‌اساس، جایگاه اجتماعی متوفی نیز مشخص می‌شود. مقبره‌های صخره‌ای و اتاقک‌های زیرزمینی با معماری خاص نیز از انواع سنت‌های رایج تدفین در این دوره است که در شمال‏غرب ایران نیز نمونه‏های متنوعی از این نوع گزارش شده است. «مقبرۀ خانقاه» در روستای به‌همین نام، نزدیکی ارومیه، به‌طور اتفاقی و حین انجام فعالیت عمرانی مربوط به ساخت مسجد کشف شد. ابعاد مقبره قابل‌توجه است، طول آن حدود 5متر و عرض آن در یک‌طرف ۱۲۰ سانتی‏متر و در سوی دیگر ۱۸۰ سانتی‏متر و ارتفاع آن از درون تا سقف به ۱۸۰ سانتی‏متر می‌رسد. متأسفانه، به‌دلیل جابه‌جایی و آسیب‌های انسانی، نوع و تعداد دقیق تدفین‌ها در این مقبره نامشخص است و اکثر گورنهاده‌ها و اشیاء ارزشمند آن در دسترس نیست؛ با این‌حال، معدود قطعات سفالی به‌دست آمده از نمونه‌های شاخص سفالگری دورۀ اورارتو به‌شمار می‌روند. داده‌های این پژوهش عمدتاً از طریق فعالیت‌های میدانی و رویکرد کیفی جمع‌آوری شد. این فعالیت‌ها شامل بازدید از: محل، کاوش اضطراری و جمع‌آوری دقیق یافته‌ها (هم در بستر اصلی و هم در نمونه‌های جابه‌جا شده) بود. مهم‌ترین پرسش‌ها و فرضیه‏های متناظر با آن در پژوهش حاضر عبارتنداز: 1. مقبرۀ خانقاه مربوط به چه بازۀ زمانی است؟ و 2. این نوع سنت تدفین گورنهاده‏ها مربوط به چه طبقۀ اجتماعی است؟از نظر ساختاری، این مقبره شباهت‌های قابل‌توجهی با مقبره‌های لور بالاجوق و بایزیدآباد در حوضۀ دریاچۀ ارومیه دارد که همگی به عصر آهن تعلق دارند و نشان از گسترش این نوع تدفین دارند؛ هرچند کمبود یافته‏ها، تاریخ‌گذاری دقیق را دشوار کرده، اما سفال‌ها و ویژگی‌های معماری خانقاه با مقبره‌های اورارتویی ایران و حوضۀ دریاچۀ وان مشابه است. معماری مقبره، اشیاء مرتبط و موقعیت آن نشان می‌دهد که احتمالاً این مقبره به یک نخبۀ محلی اورارتویی تعلق داشته و تنوع سنت‌های تدفین در قلمرو این پادشاهی را به‌نمایش می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Urartian Chamber Tomb of Khāneqāh

نویسندگان [English]

  • Ali Binandeh 1
  • Ebrahim Kharazi 2
1 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran (Corresponding Author).
2 Expert at the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of West Azerbaijan Province, Urmia, Iran.
چکیده [English]

The reign of the Urartian kingdom in Eastern Anatolia, spanning over two centuries, was marked by its dominance in a challenging landscape. Forming alliances with neighboring territories, such as Assyria and Phrygia, Urartu established itself as a significant power in the Iron Age II. Their influence extended over vast regions, including northwestern Iran, Anatolia, Armenia, and a small part of what is today Iraqi Kurdistan. The Urartians’ hierarchical religious structure and military conquests played key roles in expanding their control. Various types of Urartian burials have been categorized by construction method, architecture, and materials, shedding light on social stratification. Rock-cut tombs and underground chambers reveal consistent burial customs and architectural features. Urartian burial sites in Iran present unique architectural elements, with discoveries of rock-cut tombs showcasing diverse room layouts and spatial contexts. A chamber tomb discovered during mosque construction features unworked limestone and sandstone blocks, with dimensions of 5×1.2 ×1.8 m. Large stone slabs form the walls, and a unique niche is present above the entrance. To prevent excessive weight on the lintel, this space is designed as a niche a common architectural technique. Resembling other Urartian tombs, it contains trefoil jugs and human bones, suggesting a Urartian attribution. Looting has hindered precise dating, but the pottery and architectural features align with Urartian sites near Lake Van. Similar tombs in Iran, such as those at Lor Balajuq and Bayazid Abad, underscore cultural connections. The tomb’s original funerary context remains uncertain due to looting. The trefoil jugs, indicative of Urartian pottery, were likely used for water and funerary purposes, reflecting Urartian mortuary customs. The discovery of the Khāneqāh Chamber Tomb near the Iran–Turkey border, west of Lake Urmia, sheds light on Urartian burial practices. The tomb’s architecture, associated objects, and regional context suggest it belonged to a local Urartian elite, showcasing the diversity of burial traditions within Urartian territory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urartu
  • Chamber Tomb
  • Urmia
  • Khāneqāh

مراجع

- Amelirad, Sh. & Khanmohamadi, B., (2016). “The Seals of Bayazid Abad (Bayazi Awa) Tomb”. Ancient Near Eastern Studies, 53: 113-136.https://doi.org/10.2143/ANES.53.0.3154563
- Binandeh, A. & Kargar, B., (2022). “Excavation at Sangar: An Urartian Site in Northwestern Iran”. In: International Conference the Urartu and Beyond: Improvement and Interaction in the Iron Age Highlands, September 7-9, 2022, Van Museum, Van, Turkey.
- Binandeh, A. & Kargar, B., (2023). “Shekh Selo an Uratian Tomb”. Journal of Iran’s Pre Islamic Archaeological Essays 8 (1): 30-40. (In Persian). URL:https://iaej.sku.ac.ir/article_11483.html
- Binandeh, A., (2019). “Excavation at Tepe Sangar (Farhad), Maku”. In 16th Annual Symposium on the Iranian Archaeology: a collection of short articles, 84-88. (In Persian).
- Binandeh, A., (2019). “Urartian borders to the South of Lake Urmia”. In: Proceedings of the International Conference on The Iron Age in Western Iran and Neighbouring Regions, 249-258. Edited by Yousef Hassanzadeh, Ali A. Vahdati, and Zahed Karimi. Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, National Museum of Iran, Cultural Heritage and Tourism Kurdistan Province, Tehran and Sanandaj, 2-3 Nov 2019.
- Emre, K., (1969). “Altıntepe’de Urartu Seramiği”. Belleten, 33 (131): 279-290. https://doi.org/10.37879/ttkbelleten.1192187.
- Işikli, M., (2021). “Eastern Anatolia Before The Urartian Age”. In: Archaeology and History of Urartu (Biainili), Vol. 28, edited by Gocha R. Tsetskhladze, Altan Çilingiroğlu, Mahmut Bilge Baştürk, and James Hargrave, 67-90. Peeters Publishers. https://doi.org/10.2307/j.ctv2crj2n5.9
- Kargar, B., 1989. “Urartian Tombs in West Azerbaijan”. Archeology and History, 3 (2): 55-57. (In Persian). URL: https://archive.org/details/J.A.H13662/page/16/mode/2up
- Khanmohammadi, B. & Sadraei, A., (2022). “Tomb of Lor Balajuq, Urmia”. In: Honor of Dr. Seyed Mansur Seyed Sajjadi: 235-248. Tehran. (In Persian).
- Khanmohammadi, B., (2014). “A Grave from Ushno, West Azerbaijan”. Pazhoheshhay-e Zagros, 2 (3): 61-67. (In Persian). URL: https://archive.org/details/J.A.H13662/page/16/mode/2up
- Khatib-Shahidi, H., (2006). “Recent Investigations at Hasanlu and Reconsideration of its Upper Strata”. The International Journal of Humanities, 13 (3): 17-29. URL: http://eijh.modares.ac.ir/article-27-7964-en.html
- Kleiss, W., (1968). “Urartäische Plätze in Iranisch-Azerbaidjnn”. Istanbuler Mitteilungen, 18: 1-44. unable to find the URL for the paper, but the web-link of journal is: https://publications.dainst.org/journals/istmitt/index
- Kleiss, W., (1974). “Planaufnahmen urartäischer Burgen und Neufunde urartäischer Anlage in Iranisch-Azerbidjan im Jahre 1973”. Archäologische Mitteilungen aus Iran, 7: 79-106. https://pascal-francis.inist.fr/vibad/index.php?action=getRecordDetail&idt=13034638
- Kleiss, W., (1977). Bastam/Rusa-i URU. TUR. Beschreibung der urartäischen und mittelalterlichen Ruinen. Führer zur Archäologischen Plätzen in Iran I. Berlin.
- Kleiss, W. & Kroll, S., (1977). “Urartäische Plätze in Iran: A. Architektur. Stand der Forschung Herbst 1976”. Archäologische Mitteilungen aus Iran, 10: 53-83. https://pascal-francis.inist.fr/vibad/index.php?action=getRecordDetail&idt=12762561
- Konyar, E., (2011). “Tomb Types and Burial Traditions in Urartu”. In: Urartu: Doğu’da Değişim/Transformation in the East. Edited by K. Köroğlu and E. Konyar: 206–231. Anadolu uygarlıkları serisi 1, Istanbul.
- Konyar, E., (2011). “Urartu: The Kingdom and Tribes”. In: Urartu: Doğu’da Değişim/Transformation in the East, Edited by: K. Köroğlu and E. Konyar: 12–52. Anadolu uygarlıkları serisi 1, Istanbul.
- Konyar, E., (2021). “Urartian Funerary Architecture”. In: Archaeology and History of Urartu (Biainili), Vol. 28, edited by Gocha R. Tsetskhladze, Altan Çilingiroğlu, Mahmut Bilge Baştürk, and James Hargrave: 205-260. Peeters Publishers. https://doi.org/10.2307/j.ctv2crj2n5.14
- Kroll, S., (2004). “Archaeological Sites in the Maku Region (MK)”. In: Proceedings of the International Symposium on Iranian Archaeology: North-Western Region, edited by: M. Azarnoush, Iranian Center for Archaeological Research, Tehran.
- Kroll, S., (2011). “Urartian Cities in Iran”. In: Urartu: Doğu’da Değişim/Transformation in the East, edited by: K. Köroğlu and E. Konyar: 150-169. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Kuvanç, R., Ayaz, G., Işik, K., Erdoğan, S. & Genç, B., (2016). “A New Iron Age Chamber Tomb near Çatak, South of Van Lake”. Ancient Near Eastern Studies, 53: 149-194. https://doi.org/10.2143/ANES.53.0.3154565
- Pecorella, P. E. & Salvini, M., (1984). Tra lo Zagros e l’Urmia: ricerche storiche ed archeologiche nell’Azerbaigian iraniano. Incunabula Graeca.
- San, O., (2005). “Urartian Red Burnished Pottery from Diyarbakir Museum”. Anadolu 28: 73-90. https://doi.org/10.1501/Andl_0000000320
- Shojadel, N. & Khanmohammadi, B., (2013). “Survey of Rock Tombs of West Azerbaijan Province”. Paiman, 68: 272-295. (In Persian). https://paymanonline.ir/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d9%85%d9%82%d8%a7%d8%a8%d8%b1-%d8%b5%d8%ae%d8%b1%d9%87-%d8%a7%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%a2%d8%b0%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c%d8%ac%d8%a7%d9%86-%d8%ba%d8%b1/
پژوهش های باستان شناسی ایران
دوره 15، شماره 45
شماره انگلیسی
1404
صفحه 115-131

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار