محوطه چهارروستایی: شواهدی از دوره باکون در سواحل شمالی خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر بخش پیش از تاریخ موزه ملی

2 استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

3 پژوهشگر پسادکتری گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

4 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی

چکیده

با توجه به محدود بودن مطالعات باستان‌شناختی سیستماتیک و عدم شناخت تحولات فرهنگی سواحل شمالی خلیج‌فارس از دوران پیش‌ازتاریخ تا معاصر، انجام بررسی باستان‌شناختی ضروری است. محوطه‌های دوره‌ی پیش‌ازتاریخی اندکی در استان بوشهر و به‌صورت کلی در سواحل شمالی خلیج‌فارس شناسایی و مورد پژوهش‌های باستان‌شناختی قرار گرفته‌اند. محوطه‌ی چهارروستایی در شهرستان گناوه، یکی از معدود محوطه‌های پیش‌ازتاریخی شناسایی و کاوش شده در استان بوشهر که نخستین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی این محوطه در خرداد 1391 صورت پذیرفت. در این مقاله سعی گردید با معرفی و تحلیل یافته‌های حاصل از کاوش این محوطه در ابتدا تاریخ‌گذاری برای این محوطه صورت پذیرد، همچنین ساختارهای اقتصادی و اجتماعی ساکنان محوطه در طول دوران استقراری مشخص گردد، سپس جایگاه آن در برهمکنش‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای حوزه‌ی گسترش فرهنگ باکون تبیین گردد. نتایج به‌دست‌آمده گویای استقراری از هزاره‌ی پنجم ‌قبل‌ازمیلاد و کاملاً قابل‌مقایسه با فرهنگ باکون میانی در این بخش از کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس است. با توجه به کاوش‌های صورت گرفته و هم‌چنین پراکندگی سفال‌ها بر سطح، می‌توان چهارروستایی را استقراری فصلی و موقت مربوط به نیمه‌ی اول هزاره‌ی پنجم پیش‌ازمیلاد و مردمانی دانست که در فصول سرد از حوزه‌ی فرهنگی فارس به این منطقه کوچ می‌کرده‌اند. با توجه به پراکندگی مواد فرهنگی، احتمالاً در این محوطه گروه‌های به‌صورت واحدهایی که در یک زمان ولی با فواصلی باهم زندگی می‌کرده‌اند؛ همان‌گونه که امروزه در وارگه‌های عشایری مشاهده می‌شود، استقرار داشته‌اند. امروزه نیز استان بوشهر محل قشلاق ایل قشقایی بوده، به‌طوری‌که در موسوم قشلاق، این عشایر در تمامی نواحی استان بوشهر و در موسوم ییلاق در استان فارس مستقر می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Chahar Rustai Tepe: The Evidence of Bakun Period in the Northern Coast of the Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • mohammad hosein azizi kharanaghi 1
  • kamalodin niknami 2
  • morteza khani pour 3
  • mahsa taheri 4
1 Prehistoric Director, National Museum of Iran
2 Professor, Department of Archaeology, University of Tehran
3 Pos. PH.D. Student of Prehistoric Archaeology, Univeristy of Tehran
4 M.A. Graduated of Archaeology
چکیده [English]

Many years have passed from the first excavations on the northern coasts of Persian Gulf, and according to the conducted studies in this regard, major problems still exist in the chronology and identifying settlement periods. Besides, there is no clear description about the social, economic, political or religious life of prehistoric societies. Most of the archeological studies in this region were focused on the historical and Islamic cultural periods. Few prehistoric sites have been identified and studied in the Boushehr province and in general, the northern coast of the Persian Gulf archaeologically; in this regard, most of researches is related to the Elamite period and after that, the historical and Islamic periods. The area of Chahar Rustai located in the Genaveh county is one of the few prehistoric sites were identified and studied in this region. The first season of archeological excavations in this site was conducted in the June of 2013 to determine the stratigraphy and delimiting and its results shows that the site of Chahar Roustaei is a seasonal and temporary settlement dating back to the fifth millennium BC, so is compared with the middle Bakun culture in this part of the northern coast of the Persian Gulf. The site is located on 2 km northwest of the village with the same name, beside the tomb of Imamzadeh Amir-Almomenin, on the district of Hayat Davood, Gonaveh County. The geographical coordinates of the area are N. 29° 33’ 12.3” and E. 50° 45’ 44.5” and it covers an area of seven hectares. The site is precisely is located on the ridges of very hard and dense sands. The mean sea level on its highest point reaches to 30 meters, the majority of the site is leveled by farmers and is utilized as farm lands. The southern part of the site is covered by trees, locally known as Kur, recently planted by the ministry of Agriculture of Iran. The local access to dirt road exactly passes through the middle of the site and another road passes from its northern side and the mentioned tomb is on the right. According to the conducted excavations on this site as well as the distribution of pottery on its surface, Chahar Rustai is a seasonal and temporary settlement during the fifth millennium BC and probably is belonged to people immigrated from the cultural sphere of Fars to this region. Also, Chahar Rustai was excavated in order to obtain a more precise understanding about the prehistoric cultures existed on the northern coast of the Persian Gulf. Discovering the painted buff ware and comparing them with the ceramics of Tall-e Gap, Tall-e Bakun, Tol-e Bashi in the Kur river basin, Tall-e Nokhodi, Tall-e Rahman in the sivand river basin, Tall-e Nurabad in the Nurabad zone, Tall-e Mehr-ali in Iqlid and Tall-e Mashkarim in the district of Semirom show that Chahar-Rustai is one of the southern settlements of the culture which had been influenced by the dominating Bakun culture during the fifth millennium B.C.. Their ceramics clearly indicate that Chahar-Rustai settled during the middle Bakun period or the Gap period which can be dated between 4800 to 4500 B.C. During this excavation and throughout the detailed survey on their surrounding, no ceramic related to the more ancient or more recent period than middle Bakun was recovered. Given the its general characteristics and the distribution of ceramics, Chahar-Rustai site can be considered as a site settled by the nomads who were seasonal habitant of the area during the fifth millennium B.C. Furthermore, the marine products which were also discovered in other Bakun sites can definitely show a wide range of interactions among the coastal settlements including Chahar Rustai. Obviously, for gaining more accurate understanding about the prehistoric settlements and specially Bakun period, more comprehensive studies and surveys are required.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Northern Coast of the Persian Gulf
  • the Bushehr Province
  • Chahar Rustai
  • the Bakun Period
  • the Seasonal Settlement
- ابراهیمی، نصرالله، 1386، «تحلیل فضایی کاخ‌های هخامنشیان در برازجان»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- اسماعیلی‌جلودار، محمداسماعیل، 1387، «گزارش فصل دوم کاوش باستان‌شناسی سیراف»، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشر نشده).
- اسماعیلی‌جلودار، محمداسماعیل، 1389، «ارتباط تجاری بنادر باستانی شمالی و جنوبی خلیج‌فارس از قرن 1 تا 5 اسلامی»، رساله‌ی دکترای گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده)
- افشارسیستانی، ایرج، 1369، نگاهی به بوشهر، جلد اول، تهران: نسل دانش.
- بارگاهی، حکیمه، 1391، «بررسی سیستماتیک محوطه‌ی چهارروستایی»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی (منتشر نشده)
- بختیاری، حسین، 1353، نکاتی از جغرافیای تاریخی و باستان‌شناسی سیراف، بوشهر: انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر استان بوشهر.
- پزار، موریس، 1384، مأموریت در بندر بوشهر (گزارش حفاری‌ها و مطالعات باستان‌شناسی)، ترجمه‌ی سید ضیاء مصلح، بوشهر، شروع.
- خانی‌پور، مرتضی، 1395، «کاوش و گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم محوطه هرمنگان»، در: مجموعه مقالات همایش سالانه‌ی باستان‌شناسی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری.
- دارابی، حجت، 1395، «ادوات سنگی و مقوله تولید و آماده‌سازی تولید غذا در محوطه‌ی نوسنگی چیاسبز شرقی، سد سیمره»، فصلنامه‌ی پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره‌ی 10، صص: 26-7.
- زارع، موسی، ابوالاحرار، علیرضا، ۱۳89، «گزارش کاوش باستان‏شناسی تپه میانرود، فارس»، آرشیو سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری (منتشر نشده).
- سرداری‌زارچی، علیرضا، 1390، «تحلیل پیچیدگی‌های اجتماعی-اقتصادی فرهنگ‌های شمال فارس (اقلید) در دوره‌ی مس‌وسنگ براساس کاوش‌های تپه مهرعلی»، رساله‌ی دکترای گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).
- سرداری‌زارچی، علیرضا، دیوارگر، مهدیه، 1391، «فرایند تولید صنایع‌سنگی تپه مهرعلی فارس در بستر فرهنگ‌های اواخر پیش‌ازتاریخ»، پیام باستان‌شناس، شماره‌ی 18، صص: 36-17.
- سرداری‌زارچی، علیرضا، طاهری، محمدحسین، 1394، «کاوش تپه مش‌کریم سمیرم»، در: مجموعه مقالات کوتاه سالانه‌ی باستان‌شناسی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی.
- سرفراز، علی‌اکبر، 1350، «کشف کاخی از عهد کورش کبیر در ساحل خلیج‌فارس»، مجله‌ی باستان‌شناسی و هنر ایران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، اداره کل باستان‌شناسی و فرهنگ عامه، شماره‌ی 7 و 8، صص: 19-32.
- سرفراز، علی‌اکبر، 1385، «گزارش پنجمین فصل از کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان»، مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر.
- طاهری، محمدحسین، 1394، «بررسی تعاملات فرهنگی اجتماعات دوره‌ی مس‌وسنگی منطقه‌ی سمیرم براساس کاوش تل مش‌کریم»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین 1386، «گاهنگاری مقایسه‌ای و سبک‌شناسی سفال‌های رحمت‌آباد فارس»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- عزیزی خرانقی، محمدحسین، 1390، «گزارش کاوش تپه قصراحمد کوار»، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشر نشده).
- عزیزی خرانقی، محمدحسین، 1391، «کاوش و گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم محوطه‌ی چهارروستایی»، آرشیو پژوهشکده‌ باستان‌شناسی (منتشر نشده).
- عزیزی خرانقی، محمدحسین، ابراهیمی، نصراله، و خانی‌پور، مرتضی، 1393، «کاوش باستان‌شناختی محوطه‌ی چهارروستایی بوشهر»، در: مجموعه همایش سالانه پژوهشکده باستان‌شناسی: تهران، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، صص: 318-315.
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین، خانی‌پور،  مرتضی، 1393، «شواهدی جدید از دوره‌ی نوسنگی و فرهنگ باکون براساس سومین فصل کاوش تپه رحمت آباد»،  در: مجموعه مقالات همایش بین المللی باستان‌شناسان جوان، انتشارات دانشگاه تهران، صص: 67-89.
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین، نیشیاکی، یوشیرو، و خانی‌پور، مرتضی 1391، «گاهنگاری نسبی و مطلق تپه رحمت‌آباد، پاسارگاد»، ایران‌نامه (فصلنامه‌ی ایران‌شناسی)، سال 27، شماره‌ی 2 و 3، صص: 101-78.
- علیزاده، عباس، 1383،  منشأ نهادهای حکومتی در پیش‌ازتاریخ فارس تل باکون: کوچ‌نشینی باستان و شکل‌گیری حکومت‌های اولیه، ترجمه‌ی کوروش روستایی، انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، بنیاد پژوهشی پارسه- پاسارگاد.
- کرمی، محمد، 1393، «بازتاب توسعه اقتصادی-سیاسی در شمال فارس طی هزاره‌ی پنجم قبل‌ازمیلاد (براساس کاوش‌های اخیر دره بلاغی)»، در: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستان‌شناسان جوان، تهران: دانشگاه تهران، صص: 140-127.
- کریمیان، حسن، سرفراز، علی‌اکبر، و ابراهیمی، نصراله، 1389، «بازیابی کاخ‌های هخامنشیان در برازجان با اتکا به داده‌های باستان‌شناسی»، مجله‌ی باغ‌نظر، سال هفتم، شماره‌ی 14، صص: 58- 45.
- مشیری، سیدرحیم، 1387، جغرافیای کوچ‌نشینی، چاپ دهم، تهران: سمت.
- یغمایی، اسماعیل (احسان)، 1383، «گزارش کاوش کاخ بردک سیاه»، مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشر نشده).
- یغمایی، اسماعیل (احسان)، 1384، «گزارش کاوش کاخ بردک سیاه»، مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشر نشده).
 
- Abdi, K., 2003, “The Early Development Of Pastoralism In The Central Zagros Mountains”. Journal of World Prehistory 17(4): 398-448.
- Alden, J. R., 2013, “The Kur River Basin in the Proto-Elamite era-surface survey, settlement patterns, and the appearance of full-time transhumant pastoral nomadism”, In C. Petrie (ed.), Ancient Iran & Its Neighbors, Pp: 207-232, Oxbow Books, Oxford, UK.
- Alden, John R., 2009. “The Kur River Basin In The Late 4th And 3rd Millennia BC: Ceramics, Settlement Systems, And Socio-Political Organization”, Paper Presented At The Ancient Iran And Its Neighbours Conference, University of Cambridge, June 26–28. JRA
- Alden, John R., 2015.“Book Review of The Nomadism In Iran: From Antiquity To The modern era”. Antiquity Publications Ltd.
- Alizadeh, A., 1988, “Socio-economic complexity in southwestern Iran during the fifth and fourth millennium B.C.: the evidence from Tall-I Bakun A”, Iran 26: 17-34.
- Alizadeh, A., 2003  “some observations Based on the nomadic character of fars prehistoric cultural development.” in Yeki Bud, Yeki Nabud: Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner, edited by n.f. Miller and k. Abdi, pp. 83–97. los angeles: cotsen institute of archaeology, University of california.
- Alizadeh, A., 2010, “The Rise Of The Highland Elamite State In Southwestern Iran“Enclosed” or Enclosing Nomadism?”. Current Anthropology LI (3).
- Alizadeh, A., 1992, Prehistoric Settlement Patterns and Cultures in Susiana, Southwestern Iran: The Analysis of the F. G. L. Gremliza Survey Collection. museum of anthropology, Technical reports 24. ann arbor: University of Michigan.
- Alizadeh, A., 2006, The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran: Excavations at Tall-e Bakun. oriental institute publications 128. Chicago: The oriental institute.
- Asgari Chaverdi, A., Cameron. Petrie & H. Taylor, 2008, “early village settlements on the Persian gulf littoral: revisiting Tol-e Pir and the Galehdar valley”. Iran 46: 21–42.
- Asgari Chaverdi, A., Cameron A. Petrie, & H. Taylor, 2008, “Early Village Settlements on the Persian Gulf Littoral: Revisiting Tol-e Pir and the GalehdΩr Valley”, Iran 46: 21–42.
- Azizi Kharanaghi, H., H. Fazeli Nashli, & Y. Nishiaki, 2013, “Tepe Rahmatabad: a Pre-Pottery and Pottery Neolithic Site in Fars Province”. In: Neolithisation of Iran –The Formation of New Societies, edited by R. Matthews and H. Fazeli Nashli, pp. 108–123. Oxford: Oxbow Books
- Bernbeck, R., H. fahimi; & N. Janmaleki, 2010, “The Bakun pottery.” in The 2003 Excavations at Tol-e Baåi, Iran: Social Life in a Neolithic Village, edited by s. Pollock, R.Bernbeck, and k. Abdi, pp. 152–62. Archäologie in Iran und Turan 10. Mainz: Philipp Von Zabern.
- Bernbeck, R., H. Fazeli, & S. Pollock, 2005, “life in a fifth-millennium BCE village: excavations at Rahmatabad, Iran.” Near Eastern Archaeology 68: 94–105.
- Carter, R. A., K. Challis, S. M. N. Priestman, & H. Tofighian, 2006,  “The Bushehr hinterland: results of the first season of the Iranian-British archaeological survey of Bushehr province, November–December 2004.” Iran 44: 63–103.
- Conard N. J. & Zeidi, M., 2013, “The Ground Stone Tools from the Aceramic Neolithic Site of Chogha Golan, Ilam Province, Western Iran”, in: F. Borrell, J. J. Ibanez and M. Molist (eds.) Stone Tools in Transition: From Hunter-Gatherers to Farming Societies in the Near East, Bellaterra Barcelona: Universitat Autonoma de Barcelona, Servei de Publicacions: 365-75.
- Cribb, R. L. D., 1991a, Nomads And Archaeology, Cambridge University Press, Cambridge,UK.
- Cribb, R. L. D., 1991b, “Mobile Villagers: The Structure And Organisation Of Nomadic Campsites In The Near East”, In Gamble, C. S. And Boismier, W. (eds.), Ethnoarchaeological Approaches To Mobile Campsites: Hunter Gatherer And Pastoralist Case Studies, International Monographs In Prehistory, Ethnoarchaeological Series 1: 371–393.
- De Miroschedji, P., 1973, “Prospections Archéologiques Dans Les Vallées de Fasa et de Darab”. In: Proceedings of the 1st Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, 1972. F. Bagherzadeh, ed. Pp1–7. Tehran: Iranian Center for Archaeological Research.
- Ebeling, J.R. and Rowan, Y. M., 2004, “The Archaeology of the Daily Grind: Ground Stone Tools and Food Production in the Southern Levant”, Near Eastern Archaeology 67(2): 108-117.
- Edelberg, L., 1966–67, “Seasonal Dwellings Of Farmers In North-Western Luristan”. Folk 8–9: 373–401.
- Egami, N, & T. Sono, 1962, “Marv-Dasht”, volume 2: The Excavation at Tall-i-Gap 1959. Tokyo University Iraq-Iran archaeological expedition reports 3. Tokyo: institute of oriental culture of the University of Tokyo
- Feilberg, C. G., 1944, La Tente Noire. Ethnografisk Rakke II, Nationalmusteets Skrifter, Copenhagen, Denmark.
- Goff, C., 1963, “excavations at Tall-i Nokhodi.” Iran 1: 43–70.
- Goff, C., 1964, “excavations at Tall-i Nokhodi, 1962.” Iran 2: 41–52.
- Helwing, B., & M. Seyedin, 2007  “Symposium on the latest Results of Archaeological excavations at Tang-e Bolaghi.” In Prehistoric Settlements in Bulaghi Valley: Iranian/German Rescue Excavations at Sites DB91, DB119, DB73 and DB131, Abstracts, pp. 12–13. Tehran: Iranian center for archaeological research.
- Helwing, B., & M. Seyedin, 2010, “Bakun-period Sites in Darre-ye Bolaghi, Fars”. In: Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East. R.A. Carter and G. Philip (eds.) Pp. 277–292. Studies in Ancient Oriental Civilization. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago.
- Hole, F., 1978, “Pastoral Nomadism In Western Iran”. In: Gould, R. A. (ed.), Explorations In Ethnoarchaeology. University Of New Mexico Press, Albuquerque: 127–167.
- Hole, F., 1979, “Rediscovering The Past In The Present: Ethnoarchaeology In Luristan, Iran. In: Kramer, C. (ed.). Ethnoarchaeology: Implications Of Ethnography For Archaeology, Columbia University Press, New York: 192–218.
- Hole, F., 1994, “Environmental Instabilities and Urban Origins”, In: Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, (Eds. Stein, G. and Rothman, M. S.), 18, Prehistory Press, Monographs in World Archaeology, Madison: 121-151.
- Hole, F., 1977, Studies in the Archaeological History of the Deh Luran Plain: The Excavation of Chogha Sefid, Memoirs of the Museum of Anthropology 9, Ann Arbor. The University of Michigan Press.
- Hornby, A. S., 1995, Oxford advanced Learners Dictionary of current English. Oxford university press.
- Langsdorff, A, & Donald e. M., 1942, Tall-i-Bakun A: Season of 1932. oriental institute publications 59. Chicago: University of Chicago press.
- Mashkour, M., 2006, “faunal remains from Tol-e Nurabad and Tol-e Spid.” in: The Mamasani Archaeological Project Stage One: A Report on the First Two Seasons of the ICAR-University of Sydney Joint Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran, edited by d. T. Potts and k. Roustaei, pp. 135–46. Tehran: Iranian center for archaeological research.
- Mashkour, M., A. Mohaseb, & K. Debue, 2006, “Towards a Specialised subsistence economy in the Marv dasht plain: preliminary Zooarchaeological analysis of Tall-e Mushki, Tall-e Jari A and B, and Tall-e Bakun A and B.” in: The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran, Excavations at Tall-e Bakun, by A.Alizadeh, pp. 101–05. oriental institute publications 128. Chicago: The oriental institute.
- McDonald, M. M. A., 1979, An examination of mid-Holocene settlement patterns in the Central Zagros region of western Iran, Ph.D. Dissertation, Department of Anthropology, University of Toronto.
- Mortensen, I. D., 1993, Nomads Of Luristan: History, Material Culture And Pastoralism In Western Iran (The Carlsberg Foundation's Nomad Research Project), Copenhague, Rhodos International Science And Art Publishers, New York, Thames & Hudson.
- Nishiaki, Y. H., 2017, “The development of Neolithic lithic industries in Fars, Southwest Iran”, in: Proceedings of The International Congress of YoungArchaeologists, Tehran, Edited By: Mohammad Hossein Azizi Kharanaghi, Morteza Khanipour, Reza Naseri (unpublished).
- Nishiaki, Y., H. Azizi Kharanaghi, & M. Abe, 2013, “The late aceramic Neolithic flaked stone assemblage from Tepe Rahmatabad, Fars, Southwest Iran”. Iran LI: 1–15.
- Nishiaki, Y., M., H. Taheri, & A. Sardari, in press, “Lithic Industry of the Early Chalcolithic in Southwest Iran: New Insights from the Early Bakun Site of Tal-e Mash Karim, Fars”.
- Petrie, C. A., 2011, “Culture: ' innovation and interaction across southern Iran from the Neolithic to the Bronze Age (6500-3000 BC)”. In: Investigating archaeological cultures: Material culture,variability and transmission, ed. B. Roberts and M. Vander Linden, 151-82. New York: Springer.
- Petrie, C. A., 2013, “The Chalcolithic in southern Iran”, in: Potts, D. (ed.), The Oxford Handbook of ancient Iran, Oxford university Press, Pp: 120-160.
- Potts, D. T., & K. Roustaei, 2006, The Mamasani Archaeological Project Stage One: A Report on the First Two Seasons of the ICAR University of Sydney Joint Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran. Tehran: Iranian center for archaeological research
- Potts, D. T., 2013, “Tracing Nomadism’s Development In Iran”, ISAW Newsletter 9: 10-11.
- Potts, D. T., 2014, Nomadism In Iran: From Antiquity To The Modern Era. New York: Oxford University Press.
- Sardari, A,  H. Fazeli  Nashli, A Hejebri  Nobari, H.  Khatib  Shahidi, 2011, “Northern Fars  in the Bakun Period: Archaeological Evidence from the Eghlid District”, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT), Vol.43, Pp: 239- 260.
- Seyedin, M., & B. Helwing, 2007, “Prehistoric Settlements at Darreh-ye Bolaghi: First Report on the Joint Iranian-German Rescue Excavations at Sites 91 and 119”. Archaeological Report: On the Occasion of the 9th Annual Symposium on Iranian Archaeology 7: 74–108.
- Weeks, L., C. A. Petrie, D. T. Potts, 2010, “Ubaid- Related- Related? The “Black-On-Buff” Ceramic Traditions of Highland Southwest Iran”, in: Robert A. Carter and Graham Philip, (ads) Beyond the Ubaid, Studies in Ancient Oriental Civilization, No. 63, Oriental Institute of University of Chicago, Chicago
- Whitehouse, D., 1974, “Report Excavation at Siraf: Sixth Interim Report”, IRAN, Vol. XII, pp. 1-30.
- Wright,  K. I.,  1992, “A Classification  System  for  Ground Stone Tools from the Prehistoric Levant”, Paléorient 18: 53–81.
- Wright, H. T. 1987. “The Susiana Hinterlands During The Era Of Primary State Formation”. In: Hole, F (ed.), The Archaeology of Western Iran. Smithsonian Series In Archaeological Inquiry Smithsonian Institution Press. Washington, D.C. London: 141–155.
- Wright, K. I., 1994, “Ground Stone Tools and Hunter-Gatherer Subsistence in Southwest Asia: Implications for the Transition to Farming”, American Antiquity 59 (2): 238-263.