رویکردی باستان شناسانه به بازشناسی مفاهیم کاربردی و معنوی عناصر معماری دوران اسلامی ایران بر پایه دیوان اشعار حافظ شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه مازندران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان.

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان.

چکیده

علم باستان‌شناسی در دهه‌های اخیر شاهد ظهور مکاتب نوینی همچون باستان‌شناسی روندگرا1 و پسا‌روندگرا2 بوده است. این مکاتب همواره کوشیده‌اند تا با بهره‌گیری از سایر علوم، باستان‌شناسی را از قالب سنّتی خود جدا ساخته و دستاوردهای جدید و متفاوتی از آن حاصل نمایند. یکی از این علوم میان رشته‌ای، ادبیّات می‌باشد. نیک می‌دانیم در تاریخ، فرهنگ و معماری ایران‌زمین ادبیّات نقش تأثیرگذار و قابل توجهی داشته است. به نظر می‌رسد، فارغ از بکارگیری کتیبه‌ها و کاشی‌های نفیس مزیّن به اشعار بزرگان ادب پارسی در معماری، از آنجایی که مفهوم اشعار در بردارنده تفکّرات و عقاید جامعه‌ای بوده که شاعر در آن می‌زیسته، می‌توان کاربرد‌های مادّی و معنوی عناصر معماری را در کلام این شاعران جستجو کرد. از اینرو، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا برای نخستین بار با بهره‌گیری از مبانی نظری مکاتب نوین باستان‌شناسی و سایر علوم وابسته، مفاهیم کاربردی و معنوی عناصر معماری دوران اسلامی ایران در اشعار حافظ مورد توجه قرار گیرد. در این بین تمامی اصطلاحات تخصّصی معماری از دیوان اشعار حافظ استخراج گردیده و به گونه‌ای تفسیر شده‌اند تا در بردارنده مفاهیم کاربردی و معنوی عناصر معماری باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Archaeological Approach to the Recognition of Practico-Spiritual Notions of Architectural Elements of the Islamic Period of Iran According to Poems of Hafez Shirazi

نویسندگان [English]

  • Seyyed Rasoul Mosavi Haji 1
  • Mostafa Sharifi 2
  • Farzad Shafie' Far 3
چکیده [English]

Archaeology has faced with different schools such as Processual and Post-Processual Archaeology in the last decades. These, have always attempted to change the traditional school of archaeology, using other sciences to gain new and different achievements; one of these interdisciplinary sciences is literature. It is clear that the literature has played a key role in the history, culture and architecture of Iran. Regardless to using inscriptions  and tiles in architecture decorated by poems of the greatest Iranian poets, since their notions includes thoughts and beliefs of the societies in which the poet had lived, it is possible to study the practical and spiritual applications of architectural elements via their poems. Therefore, the current study is trying to find out the practico-spiritual notions of the elements of the Islamic architecture of Iran in Hafez’s poetry using the Processual school and interdisciplinary sciences. Aiming to do so, all of professional words and idioms related to architecture have extracted, and then have interpretated as includes practico-spiritual architectural elements concepts. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Art and Architecture
  • Poetry of Hafez
  • Cognitive Archaeology
  • Sense of Place
  • Symbolism