دوره ی نوسنگی در غرب چهارمحال و بختیاری؛ محوطه های نویافته ی بخش میانکوه، شهرستان اردل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

2 کارشناسی ارشد باستان شناسی

چکیده

تا پیش از سال 1387 تنها یک محوطه مربوط به دوره‌ی نوسنگی در بخش‌های ‌غربی استان چهارمحال و بختیاری شناسایی شده بود، بنابراین آگاهی ما از چگونگی یکجانشینی و توسعه‌ی معیشت کوچ‌نشینی در این منطقه بسیار اندک بود[1].  طی سالهای 1387 تا 1390 طی سه فصل بخش میان‌کوه در جنوب‌غرب شهرستان اردل که از کوهستانی‌ترین بخش‌های استان چهارمحال و بختیاری است، برای نخستین‌بار بررسی باستان‌شناختی شد که نتایج قابل‌توجهی دربرداشت؛ از جمله می‌توان به شناسایی 600 محوطه مربوط به دوره‌ی پارینه‌سنگی میانی تا دوره‌ی قاجاریه اشاره کرد که از این تعداد شمار 9 محوطه مربوط به دوره‌ی نوسنگی است. بیشتر محوطه‌های شناسایی شده‌ی نوسنگی در دره‌های سرخون و هلوسعد واقع شده‌اند.  همان‌گونه که با توجه به وضعیت طبیعی منطقه قابل پیش‌بینی بود، بیشتر محوطه‌های شناسایی شده در تمامی دوره‌ها از نوع پراکندگی سفال بدون ارتفاع محسوس هستند. این محوطه‌ها بر اساس ریخت‌شناسی و مشاهدات امروزی درباره‌ی کوچ-نشینان منطقه، و نیز شمار اندک یافته‌های سطحی آنها از نوع کوچ‌نشینی هستند.
بیشتر محوطه‌های شناسایی‌شده دوره نوسنگی در دره‌های کوچک و بزرگ و دامنه‌ی ارتفاعات قرار گرفته‌اند و تمامی ویژگی‌های ریخت‌شناختیِ استقرارهای کوچ‌نشینی امروزی را دارند و تنها در چند محوطه شواهدی از تداوم استقرارها دیده می-شود. با بررسی محوطه‌های نوسنگی مشخص می‌شود که تمامی آنها دوره‌ی استقراری کوتاهی داشته‌اند، به این معنا که پس از این دوره یا متروک شده‌اند یا تنها برای مدت کوتاه دیگری مسکونی بوده‌اند.
سفال نوسنگی این منطقه با اندک شباهت به سفال موشکی و جری در فارس و سفال نوسنگی خوزستان بیشترین همخوانی را با سفال قلعه‌رستم نشان می‌دهد که احتمالاً منشأ ‌محلی دارد. در بین فرهنگهای نوسنگی قدیم جنوب‌غرب، سفالهای قلعه‌رستم I و II بیشترین شباهت را با محوطه‌های نوسنگی قدیم میان‌کوه دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Neolithic Period in Western Chaharmahal and Bakhtiari: Newly Identified Sites in Miankouh Region, Ardal County

نویسندگان [English]

  • Alireza Khosrowzadeh 1
  • Mohsen Bahraminia 2
چکیده [English]

Prior to 2008, simply a single Neolithic site was known from the southwestern Chaharmahal and Bakhtiari Province. Therefore, there was too few data on the nature of sedimentary settlement and development of nomadic subsistence in the region. Three seasons of survey programs carried out from 2008 to 2011 in the Miankuh region in the southwest of Ardal County, which represents one of the most mountainous parts of the province, produced significant results. In particular, a total of 600 sites dating from the Paleolithic up to the Qajar period were recorded, of which nine belonged to the Neolithic period. The recorded Neolithic sites lie for the most part in Sar Khun and Holusa’d valleys.
The identified sites are mainly located in large and small valleys and on slopes. They show all the morphological characteristics of the modern nomadic settlements except that some contain evidence of continued settlements. Analysis of the Neolithic sites reveals that all of them were simply transient settlements, i.e. either was abandoned after this short period or was used for another short period.
The Neolithic pottery from this region, with little few similarities with materials from Mushki and Jari in Fars and Neolithic ceramics of Khuzestan, finds closest parallels among the assemblage from Qale Rustam, which probably has had a local origin. Among the early Neolithic cultures of Southwest, ceramics from Qale Rustam I and II show the closet similarities with Early Neolithic sites of Miankuh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neolithic
  • Miankuh
  • Mushki
  • Jari
  • Qale Rustam