بنای موسوم به «تپه‌زاغه» در شهرستان رومشکان (استان لرستان)؛ کاخ یا کاروانسرا؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی و تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 دکتری باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

آثار معماری ارزشمندی از دوران تاریخی و اسلامی در بخش‌های جنوب‌غربی استان لرستان باقی‌مانده است که برخی از آن‌ها به‌رغم اهمیت و ثبت‌شان در فهرست آثار ملی، آن‌چنان‌که شایسته است مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند و شناخت کافی از آن‌ها وجود ندارد. یکی از این آثار، بنای موسوم به «تپه‌زاغه» است که در مرکز دشت «رومشکان» قرار دارد. به‌رغم انجام مطالعات باستان‌شناسی در رومشکان و بازدید باستان‌شناسان ایرانی و غیر ایرانی از تپه‌زاغه، اما تاکنون این بنا محور پژوهشی دقیقی نبوده است و امروزه پرسش‌ها و ابهامات جدی در مورد قدمت و کارکرد آن مطرح است. در معدود گزارش‌های پیشین با اختلاف آراء در قدمت و کارکرد بنا و بدون استناد بر شواهد باستان‌شناسی و معماری به ‌معرفی آن پرداخته‌ شده است، اما هویت واقعی این بنای مهم که دارای ارزش خاص معماری نیز هست، هم‌چنان ناشناخته باقی‌مانده است؛ بنابراین ضرورت دارد در پژوهشی مستقل و به‌شیوه‌ای فراگیر این بنا مطالعه و دورۀ تاریخی ساخت و کارکرد واقعی آن بررسی و شناخته شود که هدف پژوهش حاضر دستیابی به این مهم است. پرسش‌های اصلی پژوهش از این قرار است؛ 1- عمارت موسوم به تپه‌زاغه در دشت رومشکان در چه دوره‌ای ساخته شده است؟ 2- این بنا چه کاربری در دشت رومشکان داشته است؟ فرضیۀ تحقیق از این قرار است که بنای موسوم به تپه‌زاغه در اواخر دورۀ ساسانی در محور راه ارتباطی سیمره به طرحان به‌عنوان یک کاروانسرای میان‌راهی احداث شده است. رهیافت نظری که این پژوهش در شناخت بنا به‌کار گرفته «تاریخی» است و یافته‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و بازدیدهای میدانی گردآوری شده‌اند. برآیند پژوهش نشان می‌دهد این اثر یک کاروانسرای میان‌راهی است؛ درواقع یکی از «منازلی» است که در محور ارتباطیِ تاریخی شهر کهن «سیمره» و شهرهای شمالی استان خوزستان به منطقۀ «طَرحان/ طرهان» در غرب لرستان ساخته شده است. عناصر معماری، مصالح به‌کار رفته و سفال‌های پراکنده در عرصه و پیرامون اثر نشانگر آن‌ است که دورۀ اولیۀ ساخت بنا ساسانی بوده و تا اواخر سده‌های میانۀ دوران اسلامی از آن استفاده می‌شده است.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Archaeological Study and Function Analysis of Mansion Known as “Tappe Zagheh” in Rumishgan, Lorestan Province, Iran

نویسندگان [English]

  • Yuonos Yuosofvand 1
  • Ahmad Parviz 2
  • Farshad Miri 3
1 PhD in Archeology, Department of Archeology and History, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
2 PhD in Archeology, Islamic Azad University, Research Sciences Branch, Tehran, Iran.
3 PhD students in Archeology, Department of Archeology, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

Valuable monuments has remained from the historical and Islamic period in the South West of Lorestan Province. Despite the importance some of these monuments and theirs registration in the List of National Monuments, Have not been performed proper research about them and there is not enough knowledge about them. One of these monuments is the building known as “Tappe Zagheh” in the center of “Rumishgan” plain. Despite doing archaeological studies in Rumishgan and visiting foreign and Iranian archaeologists from the Tappe Zagheh, our knowledge about this building limited to its position. Although previous reports have made some hypotheses on the date of construction and function of this mansion but the exact date of construction and the actual operation still is unknown. Therefore, it is necessary this building will be studied in an independent study and comprehensive manner and recognized its historical period of construction and actual functioning. The main research questions are: 1- What period was built the mansion known as Tappe Zagheh in Rumishgan plain? 2- What was the function of the Tappe Zagheh?  The research approach is historical and the findings are gathered with documentary and field studies.The results of the research show that Tappe Zagheh was a caravanserai between historical city of Saimarreh and Tarhān region. Architectural element, Materials used in construction of the building and scattered ceramics around Tappe Zagheh show that it was built in late Sassanian period and it was used until the Middle Ages of Islamic period.
Keywords: Sassanid Architecture, Early Islamic Centuries, Dormitory Monument, Tappe Zaghe, Rumishgan.
 
Introduction
The stone monument known as Tappe Zagheh is located in center of Rumishgan plain in southwestern of Luristan province. Rumishgan plain had been part of the historical region of Tarhān which had an important and strategic communication position in western Iran during the Sassanid and Islamic periods. According to the written documents and archaeological findings Tarhān had been hosting the important regional and inter-regional connection road since the late Sassanid period which lasted to Islamic period. The archaeological evidences of this connection road further than the historical bridges (Cham-e Nemeshet and See-e Pallah), are the stone paved roads which are remained in some regions around the Rumishgan plain (Mirorah in the south and Gowerbani in the north of the plain). This appropriate connecting position has resulted in the construction of various buildings such as bridges, guarding forts, caravanserais and stone paved roads among which is Teppe Zaghe the most prominent of them. Although many scholars that passed through Rumishgan mentioned to Teppe Zaghe in their reports but our knowledge about Tappe Zagheh from this reports limited to significant and its location. Despite the long history of the listing of the Tappe Zagheh in the Iran National list of Cultural Heritage, no remarkable study regarding the date of its building and its function had been conducted. This is while the building has significant architectural and historical importance and its existence is being threatened by the urban development plans every day; so that further to its visual zone a large part of the building has been disturbed and is damaging more day by day. In this regard a thorough and detailed study of Teppe Zagheh will be of great importance. What is mainly was unknown about Tappe Zagheh is function and chronology of its building which are the main research concerns of the present study. The research approach is historical and its information has been collected through library studies and field research. In present situation, because of the lack of data from archaeological excavations, the architectural style and the ceramics findings from the surface and arena determination soundings and their comparative studies with the known examples will provide a good key to propose chronology for the building.
 
Identified Traces
Although the architectural features and elements of the Zagheh building such as crescent vaults as well as stone and plaster groins are representative of Sassanid characteristics, but authors don’t have reliable evidences to attribute the building to the Sassanid period. Of course, at present, the existence of a construction from Sassanid period could not be definitely denied. It is probable that the Sassanid architectural remains be buried under the following period ruins or repairing, access to which is not possible without archaeological excavations. In contrast the abundance and variety of the ceramics of the early Islamic period on the surface and around the building, are definite evidences of the reconstruction of the building and use it during this period. Therefore a period of time from the late Sassanid era early Islamic centuries is proposed for the construction of this building.
According to location of Teppe Zagheh in the center of Rumishgan plain and its pattern construction the best function proposed for it is caravanserai or a road station. The small scale, the closed plan with a central yard, the absence of attaching buildings and facilities around the building and the lack of decoration such as stuccos in it all are attesting the building served as a road station. The existence of the stable and a gate probably was guarding by a guard room, are the next evidences which are attesting that the building was a caravanserai. The large number of ceramics such as pot with small mouths which are proper to restore liquids, open mouth jars suitable to restore crops, plates and bowls among the potteries are all representative of the function of the building to serve a considerable group of people which normally settled in this caravanserai which reinforces the assumption that the building was a caravanserai.
 
Conclusion
Archaeological data, architectural features of the building, construction pattern of the building at the center of the Rumishgan plain and western Iran, the temporal affinity and geographical continuity of the building with other works of the region are the reasons which the preset study based on attributed the Teppe Zaghe to be a caravanserai in the connection road of Saimarreh to Tarhān. The characteristic such as the small scale of the building, central courtyard, the absence of the decorated elements and lacking of the building and joining constructions around it are all the elements that show Tappe Zagheh is a caravanserai. The mountainous position of the building and its far distance from the urban centers, and its position on the road connecting Tarhān to Saimarreh and the existence of stable at its southern part are the next evidences representing that the structure was one of the road stations on the connecting way from the historical city of Saimarreh to Tarhān. Regarding the date of the building the architectural element such as crescent arches, with stone and pilaster groins demonstrate the Sassanid characteristics. According to the existing evidences the present study proposes a pried of time from late Sassanid era to early Islamic centuries for chronology of this building. It is noteworthy that this stage of study and in the lack of information from archaeological excavations, makes it impossible to propose a more precise date for the building. Therefore, what was proposed here was based on the evidences and material from surface survey of the site. Archaeological excavations could have confirm proposed chronology.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanid Architecture
  • Early Islamic Centuries
  • Dormitory Monument
  • Tappe Zaghe
  • Rumishgan
-ابن‌عماد، ابی الفلاح عبدالحی ابن العماد الحنبلی، بی‌تا، شذرات‌الذهب. جلد3، بیروت: دارالتراث‌العربی.
-ابن‌مسکویه رازی، 1376، تجارب الامم. ترجمۀ علینقی منزوی، جلد 6، تهران: توس.
- ابودلف، مسعر بن مهلهل خزرجی، 1342، سفرنامۀ ابودلف در ایران. ترجمۀ سید ابوالفضل طباطبائی، با تعلیقات و تحقیقات ولادیمیر مینورسکی، تهران: انتشارات زوار، چاپ اول.
- ایزدپناه، حمید، 1363. آثار باستانی و تاریخی لرستان. جلد 1 و 2، تهران: انتشارات آگاه.
- ایزدپناه، حمید، 1376، تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان: مقدمه‌ای بر آثار باستانی و تاریخی لرستان. جلد 2، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- بروجنی، سیدرسول، 1394، «معرفی و شناسایی باستان‌شناختی حوضۀ سد سیمره». در: پژوهش‌هایی باستان‌شناسی حوضۀ سد سیمره، به‌کوشش: لیلی نیاکان، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، صص: 1-12.
- پرویز، احمد، 1381، «پل و تحول آن در قلمرو ابونجم بدر بن حسنویه» پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران، (منتشر نشده).
-پرویز، احمد، 1382. «پروندۀ ثبتی قلعه سِدِن». مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کشور، (منتشر نشده).  
- پیرنیا، کریم؛ و افسر، کرامت‌الله، 1370، راه و رباط در ایران. سازمان میراث‌فرهنگی و انتشارات آدمین، چاپ دوم.
- پیرنیا، محمدکریم، 1373. «چفدها و تاق‌ها». گردآورنده: زهره بزرگمهری، مجلۀ اثر، شمارۀ 24، صص: 220-5.
- جغرافیای لرستان پیشکوه و پشتکوه، 1370، به‌کوشش: سکندر امان‌الهی بهاروند، خرم‌آباد: انتشارات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حدودالعالم من مشرق الی مغرب، 1362، ترجمۀ و تصحیح: منوچهر ستوده، تهران: انتشارات طهوری.
- حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، 1362، برگزیدۀ مشترک یاقوت حموی. ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: امیرکبیر.
ده‌پهلوان، مصطفی؛ ملکزاده، مهرداد؛ و چهارراهی، ذبیح‌الله، 1397، «بررسی باستان‌شناختی بخشی از شاهراه خراسان بزرگ: گردنه پاطاق یا دربند مادی». فصلنامۀ پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ 8، شمارۀ 19، زمستان، صص: 127-146. 
- دِمُرگان، ژاک، 1339، مطالعات جغرافیای غرب ایران. ترجمۀ کاظم ودیعی، انتشارات چهر، تبریز.
- دیولافوا، ژان، 1371، سفرنامۀ ایران کلده آشور. ترجمۀ علی‌محمد فره‌وشی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- رزم‌آرا، علی، 1320، جغرافیای نظامی ایران، لرستان. تهران: دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش.
- روتر، اسکار، 1387، «تاریخچه معماری دورۀ ساسانی». در: بررسی هنر ایران، به‌کوشش: آرتور پوپ و فیلیس آکرمان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سجادی، علی، 1382، «پل کشکان در مـسیر راههـای تـاریخی لرسـتان». مجلۀ اثر، شمارۀ 35، صص: 246-270.
- سیدین بروجنی، سید رسول، 1386، «گزارش بررسی و شناسایی حوضۀ آبگیر سد سیمره». پژوهشکدۀ باستان، (منتشر نشده).
- شاطری، میترا، 1389، «سفال گونه نقش‌کنده در گلابه: سیرتحول و جایگاه آن در روابط فرهنگی اقتصادی ایران در دوران اسلامی با تأکید بر یافته‌های سفالین منطقۀ الموت». رسالۀ دکتری باستان‌شناسی، به‌راهنمایی: هایده لاله، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، (منتشر نشده).
- صراف، محمد‌رحیم، 1349، «پرونده ثبتی تپه‌زاغه رومشکان». مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کشور، (منتشر نشده).
- علی‌بیگی، سجاد، 1391، «آیا شئ گچی مکشوفه از محوطۀ چم‌نمشت نشان از یک آتشکدۀ دورۀ ساسانی دارد؟». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، سال 4، شمارۀ 8، صص: 196-202. 
- کلایس، ولفرایم؛ لوشای، هاینس؛ و کالمایر، پتر، 1385، بیستون: کاوش‌ها و تحقیقات سال‌های 1963-1967 میلادی. ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری.
- لک‌پور، سیمین، 1389، کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی دره‌شهر. تهران: پازینه.
- محمدی‌فر، یعقوب؛ و طهماسبی، الناز، 1393، «طبقه‌بندی سفال ساسانی دره سیمره، مطالعۀ موردی: قلعه سیرم شاه». مجلۀ پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ چهارم، شمارۀ 7، پاییز و زمستان، صص: 152-133.
- معتمدی، نصرت‌الله، 1373، «مهرابه ویزنهار قلعه کهزاد»، مجلۀ میراث‌فرهنگی، سال 3، شمارۀ 9، بهار، صص: 8-1.
- نگهبان، عزت‌الله، 1371، حفاری هفت‌تپه دشت خوزستان. تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- چریکوف، نیل، 1358، سیاحتنامۀ مسیو چریکوف. ترجمۀ آبکار مسیحی، به‌کوشش: علی‌اصغر عمران، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
- هوگی، هانس، 1379، قلعه‌دختر- آتشکده، دو بنای تاریخی ساسانی فیروزآباد- فارس، گزارش مقدماتی. ترجمۀ فرزین فردانش، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی (پژوهشگاه).
- هول، فرانک، 1381، باستان‌شناسی غرب ایران. ترجمۀ زهرا باستی، تهران، انتشارات سمت.
-یوسف‌وند، یونس، 1389. «بررسی باستان‌شناسی شهرهای ساسانی-اسلامی در استان ایلام». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، به‌راهنمایی: دکتر هاشم حسینی، گروه ‌باستان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، (منتشر نشده).
- یوسف‌وند، یونس؛ و سجادی، علی، 1395، «گزارشی کوتاه از عمارت موسوم به تپه‌زاغه شهرستان رومشکان». مجلۀ پژوهش‌های‌ باستان‌شناسی مدرس، سال 6 و 7، شمارۀ 12 و 13، بهار و تابستان، صص: 241-245.
- یوسف‌وند، یونس؛ و میری، فرشاد، 1398، «کَلَک تَمِرخو؛ چهارتاقی نویافته از دورۀ ساسانی در غرب لرستان (طرحان». مجلۀ پژوهش‌های‌ باستان‌شناسی ایران، سال 6 و 7، شمارۀ 21، دورۀ 9، تابستان، صص: 131-150.
 
- Abu Dolaf, 1960 AD., Al- Resāla ̅t al- Sa ̅n-e ia. Trans and suspension By P. G. Bulgakova & A. B. Khalidov, Moscow.
- Alibeigi, S., 1391 SH., “Does the gypsum object discovered from the Cha ̅m namesht area indicate a fire temple of the Sassanid period?”. Modares Archaeological Research, Fourth Year, Vol. 8, Tehran: Tarbiat Modares University, Pp: 196-202 (in Persian).
- Al-Ruthawari, Dahir al-Din Abu Shuja, Zile kitab tajārib al-Umam, Correct H. F Amadrooz, Baghdad.
- Anisi, A. (2007)., “Early Islamic architecture in Iran”. (637-1059). Ph.D. Thesis. Edinburgh: The University of Edinburgh (Unpublished, in Persian).
- Anonymous author, 1340 SH., Ḥudūd al-ʿĀlam min al-Mashriq ilá l-Maghrib. to try: Manoochehre Sotudeh, Tehran, University of Tehran (in Persian).
- Anonymous author, 1370, Jughrafiaye Lorestan Pishkoh va Poshtkuh, Trans: Sekandar Amanolahi beharvand. General Directorate of Islamic Culture and Guidance. Khoramabad (in Persian).
- Anonymous author, 1388 SH., Iranshahr cities. with transliteration, Persian translation and notes by: Touraj Daryaee, Trans by: Shahram Jalilian, Tehran, Toos (in Persian).
- Azakai, P., 1374 SH., “Al- Hasanwayhids”. The Great Islamic Encyclopedia, Vol. 1, Tehran: Islamic Encyclopedia Center (in Persian).
- Baghdadi, 1374 HD. Mara ̅sed al- Etelae ̅ ala asmae ̅ al-amkane al- Boqa ̅. 3 Vol, dare ehyae ̅ kotob al- Arabih (in Persian).
- Cherikov, M,. 1979 AD., Travelogue. Translated by: Christian Abkar, by: Ali Asghar Omran, Tehran, Pocket Books Company (in Persian).
- De Morgan, 1896 AD., Recherches Archeologiques. Paris, Ernest Leroux (in Persian).
- Diolafova, J., 1992, Iran Travelogue of Chaldea Assyria. Trans: Ali Mohammad Farhoushi, Fifth edition, University of Tehran Press. Tehran (in Persian).
- Hamawī, Yāqūt ibn-’Abdullāh, 1376 HD., Mu’jam ul-Buldān. Vol. 3, Beirut (in Persian).
- Hansman, J. & Stronach, S., (1970) “Excavations at Shahr-i Qumis, 1967”. Journal of the Royal Asiatic Society, No. 102 (1), Pp: 29-62.
- Hansman, J. & Stronach, S., 1974, “Excavations at Shahr-i Qumis, 1971”. Journal of the Royal Asiatic Society, No. 106 (01), Pp: 8-22.
- Huggi, H., 1379, Qale-e- Dokhtar (fir temple). Primarily report, Trsans: Farzin Fardanesh, Tehran: Cultural Heritage Organization (in Persian).
- Ibn Hawqal, 1315 AH., Ṣūrat al-’Arḍ. Leiden: Brill (in Persian).
- Izadpanah, H., 1350 SH., Archaeological and historical monuments of Lorestan. 2 Vols, Tehran: National Monuments Association (in Persian).
- Kambakhsh Fard, S., 1989 AD., “Dareh-e-Shahr”. Collection of Articles on Iranian Cities, Vol. 3, Tehran, University Jihad, Pp: 34-65 (in Persian).
- Keall, E. J. & Keall, M. J., 1981 “The Qal’eh-I Yazdigird Pottery: A Statistical Approach”. Iran, No. 19, Pp: 33-80.
- Kleiss, W. & Calmeyer, P., 1385 AH., Bisutun (Auser abungen und Forschungen in den jahren 1963-1967). Trans: F. N. Sami ̔i, Tehran, Cultural Heritage Organization Publications (in Persian).
- Lakpour, S.,1384, “Introduction of Arbabi House, In the Proceedings of the Second Congress of the History of Architecture and Urban Planning of Iran”. Bam Citadel, Vol. 1, by: Bagher Ayatollahzadeh, Tehran, Country Cultural Heritage Organization, Pp: 187-218 (in Persian).
- Lakpour, S., 1389 SH., Archaeological excavations and researches of Dareh Shahr. Tehran, Pazineh (in Persian).
- Le Strange, G., 1373 SH., The Lands of The Eastern Caliphate. Trans: Mahmood Erfan, Teran, Book translation and publishing company (in Persian).
- Lecomte, O., 1987, “La Ceramique Sassanide”. Fouiles de Turen Tepe, sous la direction de Jean Deshayes par Remy Boucharlat ET Oliver Lecomte, Paris, Pp: 93-113.
- Mazaheri, Kh.; Zeynivand, M. & Karimi, B., 1393 HS. “Decline of Mehrja ̅n Ghaza ̅q province based on historical texts and archaeological data”. Journal of Iranian Studies, No, 4 (2), Journal of Iranian Studies, University of Tehran, Pp: 85-102 (in Persian).
- Mazaheri, Kh. K., 1385 SH., “The relief of the rocks of Gol Gol Cave:a relic of the carving art of the new Assyria”. Archaeological Message Magazine, No. 3 (6), Pp: 63-74 (in Persian). 
- Motamedi, N., 1371 A.H., “Mehrabe-e Vezenyar Qale-e Kohzad”. Mirass Farhangi. Third year, N. 9, Pp: 1-8 (in Persian).
- Negahban, E., 1372 A.H., Excavation in Haft Tappe Khozestan. Cultural Heritage Organization Publications, Tehran (in Persian).
- Parviz, A., 1381 A.H., “Bridge and its evolution in the realm of Abu Najm Badr Ibn Hasanuyeh”. Master Thesis, Tehran University (in Persian).
- Parviz, A., 1382. Registration file of Qale-ye Seden, Handicrafts and Tourism Cultural Heritage Documentation Center (in Persian).
- Pirnia, M. K. & Afssar, K., 1370 A.H., Rah va Robat dar Iran. Cultural Heritage Organization Publications, Tehran (in Persian).
- Pirnia, M. K., 1373 A.H., “Ćhafdha va Taghha”. Collector: Zohreh Bozorgmehry, Athar, N. 24, Pp: 5-220 (in Persian).
- Rawlinson, H., 1836, Henry Rawlinson Travelogue to Lorestan-Khuzestan and Bakhtiari. Trans: Sekandar Amanollahi, Loresatn, Literature and Pen Association (in Persian).
- Razmara, A., 1320 A.H., Goghrafiye Nezami Iran. Geographical Center of the Army Headquarters (in Persian).
- Rutter, O., 2008, “History of Sassanid Architecture”, In: The study of Iranian art, by: Arthur Upham Pope & Phyllis Ackerman, Tehran, Scientific and Cultural Publications, Pp: 639-715.
- Sadjadi, A., 1382 A.H., “Poleh Kashkan”. Athar, N. 35, Pp: 251-250 (in Persian).
- Sarraf, M., 1349 A.H., Registration file of Tappe Zaghe. Handicrafts and Tourism Cultural Heritage Documentation Center (in Persian).
- Schmidt, E., 1938 A.H.,´”The second Holmes Expedition to Luristan”.Bulletin of the American- Institute for Iranian Art Archaeology, Vol. V, (1938), Pp: 205-216.
- Stein, A, 1940 AD., Old Routes of Western Iran. London.
- Stronach, D. & Roaf, M., 1978. “Excavations at Tepe Nush-i Jan: Part 1. A third interim report”. Iran, No. 16, Pp: 1-11.
- Tadjvidi, A. A., 1973, “Persepolis”. Iran, No. 11, Pp: 201.
- Wenke, R. J., 1975, “Imperial Investment and Agricultural Development in Parthian and Sasanian Khuzestan: 150 B. C. to 640 A. D.”. Mesopotamia, No. 9-11, Pp: 31-221.
- Yuosofvand, Y. & Sadjadi, A., 1395, “A Short report About Tappe Zaghe”. Modares Archaeological Research, No. 12 & 13, Pp: 241-245 (in Persian).