پتروگرافی و منشأیابی سفال‌های سیاه خشن دوره اشکانی به‌دست‌‌آمده از محوطه‌های جزیره ی قشم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی دوران تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2 دانشیار گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

3 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران

10.22084/nb.2023.27323.2544

چکیده

محوطه‌های باستان‌شناختی بسیار اندکی مربوط به دوره‌ی اشکانی در سواحل خلیج فارس شناسایی یا کاوش شده‏اند و از این‏رو شناسایی محوطه‌های اشکانی جنوب‌شرق ایران بسیار مشکل است. بنابراین به دلیل مطالعات باستان‌شناختی اندک در این منطقه و ابهاماتی که در مورد یکی از گونه‌های سفالی شاخص مربوط به دوره‌ی اشکانی این منطقه وجود دارد، ضرورت آن احساس شد که به این امر پرداخته شود. این گونه، سفال خشن سیاه و قرمز است. از سه محوطه‌ی اشکانی جزیره‌ی قشم این گونه سفال یافت شد. تحقیق حاضر با هدف بررسی سفالینه‏های اشکانی یافت شده در جزیره قشم انجام شد تا ضمن بررسی پتروگرافی سفالینه‏ها به تطبیق یافته‏ها و عناصر موجود با شاخصه‏های زمین‏شناختی قشم پرداخته شود و حضور هرگونه شباهت ویا تفاوت در خاک منشأ اشاره و در پایان وارداتی یا بومی بودن سفالینه‏ها مشخص شود. روش پژوهش در این مقاله به شکل توصیفی-تحلیلی-تطبیقی و ترکیبی از مطالعات آزمایشگاهی و مطالعات کتابخانه‌ای برای پاسخ‌گویی به این سؤالات است: سفال‌های مطالعاتی از نظر ترکیب و ساخت چه ویژگی‌هایی دارند؟ عناصر موجود در بافت و ترکیب سفال سیاه خشن جزیره‌ی قشم تا چه میزان با عناصر ساختار و زمین‏شناسی منطقه همگون است؟ وجوه افتراق و اشتراک این سفال با مناطق همجوار در چیست؟ در این تحقیق مجموعاً از 12 نمونه سفال به‏دست آمده از محوطه‏های دفاری (QS 6)، گربه ‏دان (QS 72) و لنج‏سازی 3 (QS 132) استفاده شد و با توجه به نتایج حاصل از بررسی‏های پتروگرافی مشخص شد که سفالینه‏های سیاه و خشن قشم، شباهت‏های ظاهری غیرقابل انکاری با سفال‏های سیاه و خشن یافت شده در سواحل جنوبی خلیج فارس (امارات، بحرین و عمان) دارند و خاک منشأ سفالینه‏های هر سه محوطه از نظر عناصر و کانی‏های موجود، یکسان و مشابه یکدیگرند که نشان از تولید بومی سفالینه‏ها داشته و وارداتی نبودن آن ها به جزیره را نشان می دهد. این مهم همچنین استقرار اشکانیان در جزیره قشم را به اثبات می رساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Petrographic analysis and the origin of coarse black pottery of the Parthian period identified from the Parthian sites in the north of the Persian Gulf (Qeshm Island)

نویسندگان [English]

  • Hadis Kojouri 1
  • Alireza Khosrowzadeh 2
  • Mahmood Heydarian 3
1 Graduated Student at Master degree of Archeology (Historical Period), Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University, Shahrekord, Iran
2 Associate Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University, Shahrekord, Iran.
3 Associate Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University, Shahrekord, Iran.
چکیده [English]

Today, there is very little information about the presence of Parthian people on the shores of the Persian Gulf. Therefore, it is very difficult to identify the Parthian sites of southeast Iran. Due to the low awareness about the characteristics of the Parthian pottery of this region, this paper has focused on the analysis of the constituent elements of rough black pottery and to be its local or non-local origin. This research is a descriptive, analytical and adaptive study to answer the following questions: What are the characteristics of Qeshm potteries? What are the elements of coarse black pottery? What are the similarities between the coarse black pottery of Qeshm and those from neighboring areas? For the aims, 12 pottery samples from three sites of Dofari (QS 6), Gorbadan (QS 72) and LenjSazi 3 (QS 132) were selected to analyze by using polarized light microscopy (PLM). Results showed that 100% of the cases had a porphyry structure and the presence of void space was also observed in 100% of the cases. The presence of grog, calcite, sparite and micrite fragments were recorded in 75, 83.33 and 41.66% of the potteries, respectively. Quartz mineral, hematite, plagioclase and periclase were also presented in 91.66, 75, 50 and 75 percent, respectively. In terms of geological location, Qeshm Island is located in the fold zone of Zagros. Therefore, the presence of carbonate and sandstone sedimentary units in pottery is not far from expected. In addition, most of the filling elements of the pieces are of igneous and sedimentary origin. Our findings show that, the originated soils of the Qeshm potteries have the same context/elements. This analyzes also indicates that these potteries were made in the place and not imported. As the result, Qeshm Parthian potteries have a potentially structural similarity with those from the southern coasts of the Persian Gulf (e.g., UAE, Bahrain and Oman), especially Makran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parthian period
  • Persian Gulf
  • Black coarse Pottery
  • Qeshm Island
  • Petrography
پژوهش های باستان شناسی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 15 اسفند 1401

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار