معرفی و تحلیل یافته های باستان شناسی پیش از اشکانی شهر همدان با تأکید بر نتایج کاوش محوطۀ میدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 استاد گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

3 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

درحالی‌که منابع مکتوب تاریخی به صراحت به پیشینۀ استقراری شهر همدان در دوران ماد، هخامنشی، سلوکی و اوایل اشکانی اشاره می‌کنند، با گذشت بیش از یک قرن کاوش‌های باستان‌شناسی در این شهر، هنوز شواهد قابل‌اتکایی از این بازۀ زمانی به‌دست نیامده است. به‌نظر می‌رسد تمرکز مطالعات باستان‌شناسی شهر همدان در محدودۀ امروز تپۀ هگمتانه و فقدان توجه به مناطق بیرونی آن به‌دلیل وجود بافت متراکم شهری، یکی از مهم‌ترین دلایل عدم دستیابی به شواهد قابل‌اتکا از این دوران در این شهر است. از این‌روی در این پژوهش با هدف معرفی و تحلیل نتایج کاوش محوطۀ میدان که در محدوده‌ای خارج از محوطۀ امروز هگمتانه و تقریباً در مرکز بافت تاریخی شهر قرار دارد، چگونگی وضعیت استقراری شهر همدان در بازۀ زمانی دورۀ ماد تا اوایل اشکانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در کاوش محوطۀ میدان که در سال 1396 در پی عملیات عمرانی در مرکز میدان امروز امام خمینی به انجام رسید سه دورۀ فرهنگی شناسایی گردید. براساس گاهنگاری نسبی که با تأکید بر مقایسۀ یافته‌های فرهنگی، ازجمله گونه‌های شاخص سفالی صورت گرفته است؛ دورۀ II و III این محوطه در بازۀ زمانی دورۀ ماد تا اوایل اشکانی قرار دارد. کشف گونه‌های شاخص سفالی دوران ماد، هخامنشی، سلوکی و اوایل اشکانی به‌همراه ساختارهای معماری پراکنده مانند پاره‌دیوارها و یا چاله‌های زباله در این محوطه نشان از کاربری استقراری آن در دوران مورد اشاره دارد. براساس نتایج کاوش، به‌نظر می‌رسد محوطۀ میدان در بازۀ زمانی دورۀ ماد تا اوایل اشکانی به‌عنوان بخشی از بافت مسکونی شهر همدان مورد استفاده قرار ‌گرفته است؛ از این‌رو شناسایی لایه‌های برجا و یافته‌های فرهنگی شاخص در این محوطه، به‌شکل مستند وجود پیشینۀ استقراری شهر همدان در دوران ماد، هخامنشی، سلوکی و اوایل اشکانی را تأیید می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Introduction and analysis of pre-Parthian archeological findings of Hamedan with emphasis on the results of the excavation at the “Meydan”

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shabani 1
  • mohammad ebrahim zaree 2
  • Kazem Mollazadeh 3
1 Bu-Ali Sina University
2 buali sina university
3 Bu-Ali Sina University
چکیده [English]

Historical sources point to Hamedan/Hegmataneh as a city in the Median, Achaemenid, Seleucid, and early Parthian periods, but after more than a century of archaeological excavations in this city, except some un-suit Achaemenid columns, has not yet been found reliable evidence of this period (Median - early Parthian periods). It seems that the focus of Hamedan archeology studies on t Tepe Hagmataneh and without attention to its outer areas is one of the most important reasons for no detection of any reliable evidence from this city. In fact, the Hegmataneh has taken over almost all archaeological activities of Hamedan for more than a century, and the results have been generalized to the whole city. Therefore, this article first introduces and analyzes the results of the excavation site of the “Meydan”, which is located outside the present-day Tepe Hagmataneh, and then the settlement status of Hamadan in the Median to the beginning of the Parthian period has been investigated and analyzed. Excavation of the Meydan started in the autumn and winter of 2016 and another season in the summer of 2017 because of some urban construction operations in the center of Imam Khomeini Square. Three levels are identified on this site. According to the comparative chronology, which has been done by emphasizing the comparison of objects like kind of pottery, levels II and III of this site are related to the Median and early Parthian periods. The discovery of peculiar types of ceramics from the Median, Achaemenid, Seleucid, and early Parthian periods in levels II and III, along with some architectural structures such as broken walls or pits, indicates this site has been used as a residential area. The detection of the in-suit layers and significant cultural findings in this site, verifiably confirms the existence of Hamedan has been residential in the Median, Achaemenid, Seleucid, and early Parthian periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Archeology of Hamedan
  • Median period
  • Achaemenid
  • Seleucid
  • Parthian

مراجع

- آذرنوش، مسعود، 1355، «دومین فصل کاوش در منطقه سنگ شیر همدان». گزارش‌های چهارمین مجمع سالانۀ کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی در ایران، زیر نظر: فیروز باقرزاده، مرکز باستان‌شناسی ایران، تهران: 59-40.
- آذرنوش، مسعود، 1384، «گزارش توصیفی فصل دوم کاوش‌های لایه‌شناختی تپۀ هگمتانه». همدان: آرشیو اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان (منتشر نشده).
- آذرنوش، مسعود، 1386، «گزارش کاوش‌های لایه‌شناختی تپه هگمتانه». مجموعه مقاله‌های نهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 21-19.
- اذکایی، پرویز، 1380، همدان نامه. مادستان، همدان.
- ایزدی، محمدسعید؛ و شریفی، عادل، 1394، «ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان (با استفاده از تکنیک چیدمان فضا)». باغ نظر، 35: 26-15.
- بوشارلا، رمی، 1392، «تپه هگمتانه و اکباتان باستان». ترجمۀ محسن دانا، مجموعه مقالات همایش یک روزه باستان‌شناسی هگمتانه، همدان: 242-229.
- تاجبخش، رویا، 1391، «بررسی نقش پرنده بر روی سفال‌های مکشوف از کاوش‌های لایه‌نگاری‌ تپه هگمتانه». مقاله‌ای در پاسداشت  یاد مسعود آذرنوش، به‌کوشش: حمید فهیمی و کریم علیزاده، ایران نگار، تهران: 418-411.
- جکسن، ابراهام ویلیامز، 1352، سفرنامه جکسن، ایران در گذشته و حال. ترجمۀ منوچهر امیری و فریدون بدره‌ای، خوارزمی، تهران.
- دایلر، علیرضا؛ محمدی‌فر، یعقوب؛ حسنلو، سمیه، 1392، «تدفین‌های دورۀ اشکانی شهر همدان». مجموعه مقالات باستان‌شناسی و تاریخ شهر همدان، به‌کوشش: علی هژبری، سازمان میراث‌فرهنگی، تهران: 198-189.
- رضوانی، حسن، 1383، «گزارش پژوهش‌های میدانی فصل اول و دوم گورستان کول‌تاریکه». مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستان‌شناسی ایران، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 81 - 110.
- رنجبران، محمدرحیم، 1385، «کاوش‌های مسجد جامع همدان». چکیده مقالات همایش باستان‌شناسی ایران: حوزه غرب، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 81-77.
- رهبر، مهدی؛ و علی‌بیگی، سجاد، 1390، «گزارش پژوهش‌های باستان‌شناختی به‌منظور مکان‌یابی معبد لائودیسه در نهاوند». پیام‌باستان‌شناس، 15: 166-131.
- شعبانی، محمد، ۱۳۹۶، «گزارش کاوش اضطراری محوطه میدان شهر همدان». همدان: آرشیو اداره ‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان، (منتشر نشده).
- شیشه‌گر، آرمان، 1384، «گزارش کاوش محوطۀ سرخ‌دم لکی، کوهدشت لرستان. فصل دوم-ششم، 1383-1379، پژوهشگاه سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی (منتشر نشده).
- عطائی، محمدتقی، 1383، «معرفی سفال هخامنشی حوزۀ فارس: بررسی روشمند طبقه‌بندی شده باروی تخت‌جمشید». پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی‌ارشد، علیرضا هژبری‌نوبری، دانشگاه تربیت‌مدرس (منتشر نشده).
- علی بیگی، سجاد، 1392، «یادداشت‌هایی درباره سفال ظریف منقوش دوره سلوکی/ اوایل اشکانی محوطه موسوم به معبد لائودیسه در نهاوند». مجموعه مقالات همایش و هم اندیشی تخصصی تاریخ و فرهنگ شهرستان نهاوند، به‌کوشش: اسماعیل رحمانی و علی خاکسار، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان: 226-211.
- علی‌نژاد، زهرا، 1396، «نقش تحولات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بر سکه‌های سلوکی (براساس بررسی و تحلیل باستان‌شناختی سکه‌های سلوکی موزه همدان و سنندج). رسالۀ دکتری، مصطفی ده‌پهلوان، تهران: دانشگاه تهران.
- علی‌یف، اقرار، 1388، پادشاهی ماد. ققنوس، چاپ اول، تهران.
- کامبخش‌فرد، سیف الله، 1374، معبد آناهیتا، کنگاور: کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی و بازسازی و احیای معماری معبد ناهید و تاق‌گرا. سازمان میراث‌فرهنگی، تهران.
- کامبخش‌فرد، سیف الله، 1377، «گورخمره‌های اشکانی». پیوست شمارۀ یک، مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
- لوشه، هاینتس، 1373، «شیر اکباتان». ترجمۀ پرویز اذکایی، باستان‌شناسی و تاریخ، 2: 45-36.
- مدیریت میراث‌فرهنگی استان همدان، 1379، «گزارش پرونده ثبت اثر تاریخی میدان امام همدان». آرشیو اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان (منتشر نشده).
- مشایخی، رضا، 1386، گزنفون؛ کوروش‌نامه. علمی فرهنگی، چاپ ششم، تهران.
- ملازاده، کاظم، 1396، باستان‌شناسی ماد. سمت، چاپ سوم، تهران.
- ملازاده، کاظم؛ و دهکردی، طاهره، 1390، «تاریخچه، جایابی و ساختار  هگمتانه مادی». شهرهای ایرانی اسلامی، 6: 16-5.
- ملازاده، کاظم؛ و دهکردی، طاهره، 1392، «مطالعه جغرافیای تاریخی ماد، پیش از تشکیل پادشاهی و گسترش آن (835-672 پ.م.)». تاریخ اسلام و ایران، 20: 165-143.
- ملکزاده، مهرداد، 1374، «پایتخت‌های ماد». مجموعه مقالات پایتخت‌های ایران، به‌کوشش: محمد یوسف کیانی، سازمان میراث‌فرهنگی کشور، تهران.
- هرینک، ارنی، 1373، سفال ایران در دوران اشکانی. سازمان میراث‌فرهنگی کشور، تهران.
- هژبری، علی، 1385، «گزارش توصیفی مقدماتی کاوش لایه‌نگاری شبستان مسجد جامع همدان». همدان: آرشیو اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان، (منتشر نشده).
- هژبری، علی، 1396، «لایه‌نگاری شبستان مسجد جامع همدان». باستان‌شناسی ایران، 7 (2): 22-1.
- همتی‌ازندریانی، اسماعیل؛ ملکزاده، مهرداد؛ و ناصری‌صومعه، حسین، 1398، «گزارش مقدماتی فصل اول کاوش نجات‌بخشی در محوطۀ «حاجی‌خان» فامنین-استان همدان معبد و نیایشگاهی نویافته از دوره مادها». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 23: 110-91.
- Abedi, A.; Khatib Shahidi H, Chataigner C, Niknami K, Eskandari N, Kazempour M, Pirmohammadi A, Hosseinzaeh J, Ebrahimi G., 2014, “Excavations at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western Iran”. 2010: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 51: 33-165.
- Ali Beigi, S., 2013, “A notes on the fine inscribed pottery of the Seleucid/Early Parthian period of the Laodicea temple area in Nahavand”. A collection of papers of the specialized conference and consensus on the history and culture of Nahavand, by: Ismail Rahmani and Ali Khaksar, organization Cultural heritage, crafts and tourism of Hamedan: 226-211. [In Persian].
- Alinejad, Z., 2016, “The role of political, economic and cultural developments on Seleucid coins (based on the archaeological analysis of the Seleucid coins of Hamadan and Sanandaj museums)”, PhD thesis, Mostafa Deh Pahlvan, Tehran University. Tehran. [In Persian].
- Aliyev, I., 2009, The kingdom of Media. Ghoghnos, first edition, Tehran. [In Persian].
- Almasi, T.; Motarjem, A. & Mollazadeh, K., 2017, “Tepe Yalfan: A Newly-Found Iron Age III site on the Hamedan Plain”. The Society of Iranian Archaeologists, 3 (6): 61-71.
- Ataei, M., T., 2013, “Introduction of Achaemenid pottery of the Fars region: a systematic and classified study of the Persepolis barrow”. Master's thesis, Alireza Hejbari Noubri, Tarbiat Modares University.
- Azarnoush, M., 1355, “The second season of exploration in the Sengshir of Hamadan”. Reports of the fourth annual conference of archaeological excavations and researches in Iran, under the supervision of Firoz Bagherzadeh, Iran Archaeological Center, Tehran: 59-40. [In Persian].
- Azarnoush, M., 1975, “Survey of Excavations in Iran, Hamadan”. Iran, 13: 181-182.
- Azarnoush, M., 1979, “Deux Saisons de fouilles la de Sange-Shir, Hamadan”. Archäologische Mitteilungen aus, Iran, 6: 281-286.
- Azarnoush, M., 2014,”Report of the second chapter of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh”. Hamedan: Archives of the General Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Hamedan Province (unpublished). [In Persian].
- Azarnoush, M., 2016, “Report of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh”. Collection of articles of the 9th annual meeting of Iranian archeology, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism: 21-19. [In Persian].
- Azkaei, P., 2013, Hamedan Nameh, Madestan. Hamedan. [In Persian].
- Boillet, P., 2009, “Ecbatane et la Médie d’Alexandre aux Arsacides (c. 331 a.C. –c. 224 p.C.)”. Histoire monetaire et economique, Ph.D. These de l'Universite Michel de Montaigne Bordeaux 3.
- Boucharlat, R., 2012, “Tappeh Hegmataneh and Ancient Ekbatana”. in: H. Fahimi and K. Alizadeh (eds), Nāmvarnāmeh, Papers in honour of Massoud Azarnoush, Tehran, Iran Negar: 119-130.
- Boucharlat, R. & Haerinck, E., 2011, “Tombes d’époque parthe (Chantiers de la Ville des Artisans)”. Mémoires de la Delegation Archéologique en Iran, Tome 35, Leiden, Brill.
- Boucharlat, R. & Labrousse, A., 1979, “Le palais d’Artaxerxés. II. Sur la rive droite du Chaour a Susa”. Cahiers de la DAFI, 10: 19-136.
- Brown, S. C., 1998, “Ecbatana”. in: Encylopedia Iranica, 8 (1): 80-84.
- Busharla, R., 2013, Tepe Hegmatanen and ancient ecbatan. Translated by Mohsen Dana, Proceedings of the one-day Hegmetane archeology conference, Hamadan: 242-229. [In Persian].
- Chevalier, N., 1989, “Hamadan 1913: une mission oublie”. Iranica Antiqua, 24: 245-53.
- Cogan, M., 2008, The Raging Torrent: Historical Inscriptions from Assyria and Babylon Relating to Ancient Israel. Carta, Jerusalem.
- Cultural heritage management of Hamedan province, 2000, Report of the historical work registration case of Imam square Hamedan. the archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Hamedan province (unpublished). [In Persian].
- Curtis, J., 1979, “‘Loftus’ Parthian Cemetery at Warka”. in: Akten des VII. Internationalen Kongresses für Iranische Kunst und Archäologie, München 7-10: 309-317.
- Curtis, J., 1993, “William Kennett Loftus and His Excavations at Susa”. Iranica Antiqua, 28: 1-55.
- Dailer, A.; Mohammadifar, Y. & Hasanlou, S., 2012, “Burials of the Parthian period of Hamedan”. Collection of articles on archeology and history of Hamedan, edited by: Ali Hojabri, Cultural Heritage Organization, Tehran: 198-189. [In Persian].
- Dandamaev, M. A., 1992, Iranians in Achaemenid Babylonia. Costa Mesa, California.
- De Miroschedji, P., 1981, “Fouilles du chan­tier Ville Royale II à Suse (1975-1977)”. I. Les niveaux élamites, CDAFI, 12: 9-136.
- Debevoise, N. C., 1934, Parthian Pottery from Seleucia on the Tigris. University of Michigan.
- De Morgan, J., 1896, Mission Scientifique en Perse. Paris: Recherchers Archéologiues.
- Dyson, R. H. Jr., 1999a, “The Achaemenid painted pottery of Hasanlu IIIA”. Anatolian Studies, 49: 101-110.
- Dyson, R. H. Jr., 1999b, “Triangle-Festoon Ware Reconsidered”. Iranica Antiqua, 34: 115-144.
- Ezadi, M. S. & Sharifi, A., 2014, “Evaluation of Carl Frisch's design on the configuration of the spatial structure of the old fabric of Hamedan (using the space layout technique)”. Bagh Nazar, 35: 15-26. [In Persian].
- Flandin, E. & Coste, P., 1843-54, Voyage en Perse. 6 vols, Paris.
- Goff, C., 1968, “Studies Lūristān in the First Half of the First Millennium B.C.: A Preliminary Report on the First Season's Excavations at Bābā Jān, and Associated Surveys in the Eastern Pīsh-i-Kūh”. Iran, 6: 105-134.
- Goff, C., 1985, “Excavations at Baba-Jan: The architecture and pottery of Level I”. Iran, 22: 1-20.
- Gopnik, H., 2005, “The Shape of Sherds: Function and Style at Godin II”. Iranica Antiqua, 40: 249-270.
- Hejbari, A., 2006, “Preliminary descriptive report of the stratification exploration of the Shabestan Jame Mosque of Hamedan”. Hamedan: Archives of the General Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Hamedan, (unpublished). [In Persian].
- Hejbari, A., 2016, “Stratification excavation of Shebistan Jame Mosque Hamedan”. Bastan-Shenasi Iran, 7, (2): 1-22. [In Persian].
- Hemti, A.; Malekzadeh, M. & Naseri, H., 2018, “Preliminary report of the first chapter of the rescue excavation in the site of "Haji Khan" in Famnin-Hamadan Province, a temple and a new place of worship from the Median period”. Pazhoheshhaye Bastan-Shenasi Iran, 23: 110-91. [In Persian].
- Hipp, K., 2016, “Šamšī-Adad V’s Campaigns into the Zagros Revisited”.Proceedings of the 9th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East: June 9-13, 2014, University of Basel, Volume 3: 769-780.
- Hrink, E., 1994, Iran's pottery during the Parthian period. Iran's Cultural Heritage Organization, Tehran. [In Persian].
- Hultsch, F. & Shuckburgh, E. S., 1889, The histories of Polybius. 2 vols, London; New York: Macmillan and co.
- Ikeda, Y., 1979, “Royal Cities and Fortified Cities”. Iraq, 41: 75-87.
- Jackson, A. V. W., 1909, Persia, Past and Present: a book of travel and research, with more than two hundred illustrations and a map. New York.
- Jackson, A. W., 1973, Jackson's travel book, Iran in the past and present. Translated by: Manouchehr Amiri and Fereydoun Badrei, Kharazmi, Tehran. [In Persian].
- Kambakhshfard, S., 1995, Anahita Temple, Kangavar: Archaeological excavations and researches and reconstruction and revival of the architecture of Nahid and Taqgara Temples. Cultural Heritage Organization, Tehran. [In Persian].
- Kambakhshfard, S., 1998, Parthian tombs. Appendix number one of Archeology and History Journal, University Publishing Center, Tehran. [In Persian].
- Keall, E. J. & Keall, M. J., 1981, “The Qal'eh-i Yazdigird Pottery: A Statistical Approach”. Iran, 19: 33-80.
- Kiani, M. Y., 1982, “Excavations on the Defensive Wall of the Gurgān Plain: A Preliminary Report”. Iran, 20: 73-81.
- King, W. & Thompson, R. C., 1907, The sculptures and inscription of Darius the Great on the Rock of Behistûn in Persia: a new collation of the Persian, Susian and Babylonian texts. Longmans, London.
- Kleiss, W., 1972, “Bericht über Erkundungsfahrten in Iran im Jahre 1971”. AMI, 5: 135-242.
- Knapton, P.; Sarraf, M. R. & Curtis, J., 2001, “Inscribed Column Bases from Hamadan”. British Institute of Persian Studies, 39: 99-117.
- Labrousse, A. & Boucharlat, R., 1972, “La fouille du palais du Chaour à Suse en 1970 et 1971”. CDAFI, 2: 61-167.
- Lane Fox, R., 1973, Alexander the Great. Penguin, London.
- Layard, A. H., 1887, Early Adventures in Persia, Susiana and Babylonia. 2 vols, London.
- Luckenbill, D. D., 1926-27, Ancient Records of Assyria and Babylonia. Vol 1. 1926. Vol. 2. 1927, Chicago.
- Luschey, H., 1968, “Der Löwe von Ekbatana”. AMI, 1: 116-122.
- Lushe, H., 1994, “Shir Ecbatan”. Translated by: Parviz Azkai, Archeology and History 2: 45-36. [In Persian].
- Malekzadeh, M., 1995, Capitals of Media, a collection of essays on the capitals of Iran. by: Mohammad Yusuf Kiani, Cultural Heritage Organization of the country, Tehran. [In Persian].
- Medvedskaya, I., 1995, “Have the Assyrians been in Ecbatana?”. Vestnik Drevnej Istorii, 2: 147-155.
- Meshaikhi, R., 2007, Xenophon; Kurosh Nameh. Scientific and Cultural, 6th edition, Tehran. [In Persian].
- Mohamadifar, Y.; Hemati, E.; Dailar, A.; Hasanlou, S. & Babapiri, J., 2019, “Parthian Burials in the Hamedan City, Western Iran”. Iran, 59: 77-89.
- Mohammadifar, Y.; Sarraf, M. R. & Motarjem, A., 2015, “A Preliminary Report on Four Seasons of Excavation at Moush Tepe, Hamedan, Iran”.Iranica Antiqua, 50: 233-250.
- Molazadeh, K., 2016, Archeology of Media. Samt, third edition, Tehran. [In Persian].
- Molazadeh, K. & Dehkordi, T., 2010, “History, placement and structure of Median Hegmataneh”. Iranian Islamic cities, 6: 5-16. [In Persian].
- Molazadeh, K. & Dehkordi, T., 2013, “Study of the historical geography of Media, before the formation of the kingdom and its expansion (835-672 BC)”. History of Islam and Iran, 20: 165-143. [In Persian].
- Morier, J., 1818, A Second Journey through Persia. Armenia and Asia Minor, London.
- Naseri, R.; Malekzadeh, M. & Naseri, A., 2016, “Gunespan: A late Iron Age site in the Median heartland”. Iranica Antiqua, 51: 104-139.
- Petrie, C. A., 2002, “Seleucid Uruk: An Analysis of Ceramic Distribution”. Iraq, 64: 85-123.
- Porter, R. K., 1821-22, Travels in Georgia, Persia, Armenia, Ancient Babylonia during the years 1817-1820. 2 vols, London.
- Pritchard, J. B., 1950, Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament with Supplement. Princeton Studies on the Near East.
- Rahbar, M., 1997, “Tombeaux elymeens de Gelalak, pres de Shushtar (Khuzistan)”. Archéologia, 339: 42-43.
- Rahbar, M., 1999, “Shoshtar: les tombeaux d’époque Parthe de Galalah”. DA, 243: 90-93.
- Rahbar, M.; Alibaigi, S. & Haerinck, E., 2014, “In Search of the Laodike Temple at laodikiea Media/Nahavand, Iran”. Iranica Antiqua, 49: 301-329.
- Ranjbaran, M. R., 2006, “Excavations of Jame Mosque at the Hamedan”. Abstract of papers of Iran Archeology Conference: Western Region, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism: 81-77. [In Persian].
- Rehbar, M. & Alibeigi, S., 2013, “Report of archaeological researches in order to locate the temple of Laodicea in Nahavand”. Payam Bashanas, 15: 131-166.
- Rizvani, H., 2004, “First and second seasons report of the field excavation the Kul Tarikeh cemetery”. Proceedings of the International Conference on Archeology of Iran, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism: 81-110. [In Persian].
- Rotrof, S. I. & Oliver, A. Jr., 2003, The Hellenistic Pottery from Sardis: The Finds Through 1994 (Archaeological Exploration of Sardis, monograph 12). Cambridge (MA): Harvard University.
- Sarraf, M. R., 2003, “Archaeological excavations in Tepe Ekbatana (Hamadan) by the Iranian Archaeological Mission between 1983 and 1999”. In: G.B. Lanfranchi, M. Roaf, R. Rollinger (eds.), Continuity of Empire (?), Assyria, Media, Persia, S.a.r.g.o.n. Editrice e Libreria. History of the Ancient Near East/Monographs, 5: 269-279.
- Schmidt, E. F., 1957, Persepolis, II: Contents of the Treasury and Other Discoveries. Oriental Institute 69, The University of Chicago.
- Sheshegar, A., 2014, “Excavation report Site of the Sorkh Dome Laki, Kuh-Dashte Lorestan, Chapters 2-6, 2014-2015”. Research Institute of Cultural Heritage and Tourism Organization, Research Institute of Archeology (unpublished). [In Persian].
- Squitieri, A., 2017, Stone Vessels in the Near East during the Iron Age and the Persian Period (c. 1200-330 BCE). Oxford: Archaeopress.
- Starr, I., 1990, Queries to the Sungod, State Archives of Assyria 4. Helsinki University Press.
- Strommenger, E., 1964, “Grabformen in Bebylon”. Baghdader Mitteilungen, 3: 157-173. 
- Stronach, D., 1968, “Tepe Nush-i Jan: A Mound in Media”. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 27/3: 177-186.
- Stronach, D., 1974, “Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration to Fars”. Iraq, 36 (1: 2): 239-248.
- Stronach, D., 1978, Pasargadae. A Report on the Excavations Conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961 to 1963, Oxford.
- Tajbakhsh, R., 2013, “Investigation of the bird pattern on the exposed pottery from the stratification excavations of Tepe Hagmataneh”. An article in memory of Masoud Azarnoosh, by: Hamid Fahimi and Karim Alizadeh, Irannagar, Tehran:. 418-411. [In Persian].
- Thompson, H. A., 1934, “Two Centuries of Hellenistic Pottery”. Hesperia: American School of Classical Studies at Athens. 3-4: 311-476
- Unvala, J. M., 1929, “Fouilles à Suse en”. Revue d'Assyriologie et d'archéologie orientale, 26 (3): 132–142.
- Young, T. C., Jr., 1969, Excavations at Godin Tepe: First Progress Report. Royal Ontario Museum of Art and Archaeology Press.
- Zadoc, R., 1985, Geographical names according to New- and Late-Babylonian texts, Repertoire Geographique des Textes Cuneiformes 8. Wiesbaden: Reichert.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار