مکان‌یابی خانقاه بوزَنجِرد دشت همدان براساس مستندات تاریخی و شواهد باستان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 استادیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

با گرویدن ایلخانان مغول به دین اسلام و همراهی و صدارت ‌‌بزرگان ایرانی، احداث مجموعه‌های مذهبی موردتوجه ویژه قرار گرفت و مجموعه‌های بزرگ و معتبری، به‌ویژه در شهرهایی چون: تبریز، مراغه، سلطانیه و همدان برپا داشتند؛ ازجمله مجموعه‌های شاخص و عظیم دورۀ ایلخانی خانقاه بوزَنجِرد است که از ساخته‌های «غازان‌خان» پادشاه ایلخانی، در دشت همدان به‌شمار می‌آمده است. این مجموعۀ مهم با گذشت زمان ازمیان رفته و اطلاع دقیقی ازدلایل ساخت آن و نیز کمّیت و کیفیت ساختمانی آن در دست نیست. هدف اصلی این پژوهش شناسایی وضعیت این مجموعۀ مذهبی ازطریق مطالعۀ داده‌های باستان‌شناختی حاصل از بررسی‌های نوین و اسناد تاریخی است. پرسش‌های این پژوهش عبارتنداز: با توجه به مستندات تاریخی و شواهد باستان‌شناسی خانقاه بوزنجِرد را در کجا می‌توان جایابی کرد؟ و تأثیر کدام مناطق به‌لحاظ سبک ساخت و نقش‌مایه، در آثار سفالی و کاشی‌کاری محوطه بوزنجرد دیده می‌شود؟ پژوهش حاضر، از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی-تحلیلی است که گردآوری اطلاعات در آن به‌صورت اسنادی و تطبیق میدانی یافته‌های این حوزه با سایر مناطق صورت گرفته است. براساس نتایج به‌دست آمده، این مجموعه در حدود 60 کیلومتری شرق همدان و در کنار مسیر ارتباطی همدان به ساوه و جنوب روستای کنونی بُزینه‌جرد واقع‌بوده و غازان‌خان به‌جهت کرامتی که نسبت به «خواجه یوسفِ بوزنجردی همدانی» (از بزرگان تصوف) داشته دستور ساخت این مجموعه را داده است. موارد قابل‌مقایسه با یافته‌های این محوطه براساس شکل، نقش‌مایه و جزئیات‌ فنی در مراکز فرهنگی همجوار هم‌چون: استان مرکزی (آوه، ذلف‌آباد)، ری، کرمانشاه (کنگاور و بیستون)، زنجان (آق‌کند، سلطانیه) و شمال‌غرب ایران (تخت‌سلیمان و ارومیه) که در ارتباط نزدیک‌تر با دشت همدان قرار داشتند، شناسایی و مطالعه شده است.    

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Location of Bozanjerd Monastery in Hamedan Plain based on Historical Documents and Archaeological Evidence

نویسندگان [English]

  • Mostafa Rezaei 1
  • Maryam Mohammadi 2
  • Kazem Mollazadeh 3
1 PhD in Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Archaeology, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
3 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

Abstract
With the conversion of the Mongol Ilkhans to Islam and the support and leadership of the great Iranians, the construction of religious complexes received special attention and large and prestigious complexes were established, especially in cities such as Tabriz, Maragheh, Soltanieh and Hamedan. One of the significant and great collections of the patriarchal period is the Bozanjerd monastery, which was built by Ghazan Khan, the patriarchal king, in the plain of Hamedan. This important complex has disappeared over time and the exact reasons for its construction as well as the quantity and quality of its construction are not available. The main purpose of this article is to identify the status of this religious complex through the study of archaeological data obtained from modern studies and historical documents. The questions of this research are: According to historical documents and archeological evidence, where can Bozanjerd Monastery be located? And the influence of which areas in terms of construction style and design can be seen in the pottery and tiling works of Buzanjard area? The present study is a historical and descriptive-analytical research in which information has been collected in the form of documents and field matching of the findings of this field with other regions. According to the results, this complex is located about 60 km east of Hamedan and next to the communication route from Hamedan to Saveh and the south of the current village of Buzineh-e-Jard. Has given this collection. Comparable cases with the findings of this area based on shape, texture and technical details in neighboring cultural centers such as Markazi province (Aweh, Zolf Abad), Rey, Kermanshah (Kangavar and Bistoon), Zanjan (Aq Kand, Soltanieh) and northwest of Iran (Takht-e Soleiman and Urmia), which were more closely related to the Hamedan plain, have been identified and studied.
Keywords: Bozanjerd Monastery, Ilkhanids, Ghazan Khan, Hamedan Plain, Buzineh Jerd.
Introduction
According to the issues raised, the location mentioned in historical sources for Bozanjerd monastery complex, its name and similarity with the current name of Buzinehjord village, the historical and religious importance of this village during the Islamic period, archaeological evidence that indicates the existence of important collections in this It has an area and finally the discovery of the mentioned treasure all corresponds to the location of the historical monastery of Bozanjerd with the ancient site of the village of Buzineh Jerd.
The location of Buzanjard village and its importance in ancient written sources can be clearly examined; In other words, the collection of written documents from Bozanjerd contains valuable information that directly refers to the characteristics of the building, the location of ten Bozanjerd and mentioning its distances to neighboring areas, including Hamedan. As mentioned, Ibn Khordadbeh, Moqaddasi, Katib Baghdadi, Hamavi and Abdul Haq Baghdadi have written the distance from Hamedan to Buzanjard as 10 farsakhs (Table 1). This distance is mentioned in another way, such as a house, a dock and a stage, from Hamedan to Saveh and Rey, in the Jabal region. According to what is commonly used in Farsi and Farsang in today ‘s common geographical term, this unit of distance is equal to six thousand yards or six kilometers (Dehkhoda, 1998 and Farhang Farsi Amid, 1996).
According to historical documents, if we consider the distance from Hamedan city to Bozanjerd village to be ten farsakh, this place was located about 60 km northeast of Hamedan city, on the way from Hamedan to Saveh. A house and a stage is the amount of distance that a traveler travels in one day with a compound between two stops; This amount of distance has generally been about 8 farsakhs (Persian dictionary of Dehkhoda and Amid).
Identified Traces
According to historical documents, the birthplace of Khajeh Imam Abu Ya’qub Yusuf ibn Ayub Buzanjardi in the year 440-441 AH. He is known as one of the great elders of Sufism in the village of Buzanjard in Hamedan (Samaani 1962 J 2: 356; Ibn Khalkan, 1994: J 7: 79). The rise of this mystic from the village of Buzanjard added more and more to this place in the following centuries and was considered by the patriarchal Muslim rulers. Naturally, this place is located in the alluvial and northern part of the habitat of Alvand mountain valleys and northeast of Hamedan-Bahar plain. Sefidkuh mentioned in the comprehensive texts of histories and history of Mubarak Ghazani near Bozanjerd Monastery (Hamedani, 1994: 1385; Hamedani, 1979: 215) with a distance of approximately 750 meters, in the east and southeast of the area, is considered the most important neighboring natural complication. Evidence, a large part of the stone materials (especially in the foundation of the building) of the surrounding buildings was provided from this mountain. The central and main area of the monastery complex is located at latitude 35 ° 1’7.32 “N and longitude 48 ° 56’41.61” E, at an altitude of 1624 meters above sea level (Figure 1). Based on the description of distances in historical texts, this place name is completely compatible with the location of the current village at the expense of Jerd Hamedan. What can be seen today, this place is located exactly on the main and historical route of Hamedan to Saveh and Rey.
Conclusion
According to the written historical sources, Bozanjard was considered as one of the ancient and prestigious villages of Hamedan (with fortifications and gates) which was located 10 farsakhs of the main route from Hamedan to Saveh and Rey, near Sefidkuh (east and south of the area). According to the evidence, this route was the same route of Greater Khorasan, which is currently known as the old road from Hamedan to Qahvand. The study of historical sources, the name of the complex, geographical location and archaeological studies show that the location of this complex is in the vicinity of the current village of Buzineh Jard, one of the functions of the shopping department of Hamadan city and 60 km from Hamadan, on the way to Saveh. The reason for the importance of this place is that it is located on the east-west highway, and from the 5th century AH onwards, due to the birthplace of Khajeh Imam Abu Ya’qub Yusuf ibn Ayyub Buzanjardi, is one of the great elders of Sufism and this recent issue seems to be one of the main reasons for Ghazan Khan The construction of a monastery complex has been in this place. In addition, the general and special heartfelt desire for Sufism and the public interest in moral refinement and self-cultivation, as well as due to unique social and economic factors such as popular material poverty and economic crises, and patriarchal elders’ support for Sufis, led to Monasteries spread and Sufism and mysticism became the dominant worldview of this period.
Field and archeological excavations carried out at this site led to the identification of extensive and valuable architectural remains from the patriarchal period, including square bricks and brick and gold tiles of the patriarchal period, especially fragments of inscription tiles similar to the examples of Abagakhan palace in Takht-e Soleiman. Along with the architectural remains, a wide range of pottery pieces of the seventh and eighth centuries AH were identified and studied, which in general testify to the existence of a large and valuable collection in this place in the period under discussion. Comparable cases with these findings based on the shape, construction technique and design in other cultural centers of the sixth to eighth centuries AH, especially areas (historical sites of Markazi province (Zolf Abad, Aweh, Tahiq) Rey, Kermanshah (Kangavar, Bistoon), Zanjan ( Soltanieh), Boroujerd and northwestern Iran (Takht-e Soleiman and Urmia), which were more closely related to the Hamedan plain, have been identified and studied, indicating the cultural and artistic connections of these areas in the period under discussion and similar architectural and artistic tradition in this Areas. The discovery of metal treasures attributed to Bozanjerd is another evidence of the location and importance of the monastic complex under study. This treasure was most likely part of the gifts and assets of the Bozanjerd monastery complex; Similar to the treasures of other religious and non-religious centers. In the end, it is hoped that future archaeological excavations and studies will provide more information about the construction periods, scope and architectural and artistic features of this complex.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bozanjerd Monastery
  • Ilkhanids
  • Ghazan Khan
  • Hamedan Plain
  • Buzineh Jerd

مراجع

- ابن‌اثیر، علی بن محمد، 1414 ه‍.ق.، اللباب فی تهذیب الأنساب. 3 ج، بیروت: دار صادر.
- ابن‌جوزی، أبوالفرج، 1412ه‍.ق.، المنتظم فی التاریخ الأمم و الملوک. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن‌خلکان، ابوالعباس احمد بن محمد برمکی اِربِلی، 1994، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان. به کوشش: احسان عباس، بیروت: دار صادر.
- ابن‌رُسته، احمدبن عمر، 1892، الأعلاق النفیسه. لیدن: مطبعه بریل؛ بیروت: دارصادر.
- ابن‌خرداذبه، ابوالقاسم عُبیدالله بن عبدالله، 1371، المسالک و ممالک (ترجمۀ فارسی قرن پنجم/ششم هجری‌قمری). ترجمۀ سعید خاکرند، تهران: مؤسسۀ مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل و مؤسسۀ فرهنگی حنفاآ.
- اذکائی، پرویز، 1380، همدان نامه (بیست گفتار درباره مادستان). همدان: مادستان.
- اقبال، عباس، 1388، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران: امیرکبیر.
- امیرحاجلو، سعید؛ و صدیقیان، حسین، 1399، «مطالعۀ باستان‌شناختی سفال‌های دوران اسلامی محوطۀ‌ قلعه‌سنگ؛ شهر قدیم سیرجان». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 10 (25): 185ـ155.
- بحرانی‌پور، علی؛ نادری‌رمضان‌آباد، امین؛ خسروبیگی، هوشنگ؛ قیم، بهادر، 1399، «ساختار فرهنگی، هنری و اقتصادی خانقاه‌ها در فرآیند رشد مریدان صوفیه ایلخانان ایران». مطالعات هنر اسلامی، 16 (37): 317-335.
- بغدادی، صفی‌الدین عبدالمؤمن بن عبد الحق، 1412ه‍.ق.، مراصد الإطلاع علی أسماء الامکنه و البقاع. بیروت: دارالجیل.
- بلالی‌اسکویی، آزیتا؛ نقره‌کار، عبدالحمید؛ و کی‌نژاد، محمدعلی، 1391، «سازمان فضایی شهرهای ابواب البر ایلخانی». مطالعات معماری ایران، 2: 63-47.
- بلمکی، بهزاد، 1398، «شواهدی از نفوذ فرهنگی حسونا به شرق زاگرس‌مرکزی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9 (20): 20-7.
- بوزنجردی‌همدانی، خواجه یوسف، 1362، رتبة الحیات. به‌تصحیح و مقدمه: محمدامین ریاحی، تهران: توس.
- دهخدا، علی‌اکبر، 1377، لغت‌نامه. قابل دسترس در:
https://www.vajehyab.com/
- رحمانی، اسماعیل، 1394، «گزارش گمانه‌زنی تعیین عرصه و حریم محوطۀ تاریخی قلعه‌جوق فامنین». آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان، (منتشرنشده).
- رضازاده، طاهر، 1396، «فلزکاری غرب ایران در قرن هفتم ه‍.ق.؛ کشف و شناسایی مکتبی جدید در تاریخ فلزکاری ایرانی اسلامی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 7 (14): 189-179.
-رضائی، مصطفی؛ محمدی، مریم؛ و ملازاده، کاظم، 1401، «طبقه‌بندی، گونه‌شناسی و گاهنگاری سفالینه‌های لعابدار محوطۀ اسلامی بوزنجرد دشتِ همدان». پیام باستان‌شناس، 14(27): 44-17.
- رضائی، مصطفی؛ محمدی، مریم؛ و ملازاده، کاظم، 1402، «بررسی و تحلیل گونه‌شناسی سفال‌های محوطۀ قُرُق دشت همدان-بهار از قرن پنجم تا هشتم هجری‌قمری». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 7(23): 241-209.
- زارعی، محمدابراهیم؛ خاکسار، علی؛ مترجم، عباس؛ امینی، فرهاد؛ و دینی، اعظم، 1393، «بررسی و مطالعۀ سفال‌های دورۀ ایلخانی به‌دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی ارزانفود». مطالعات باستان‌شناسی، 6 (2): 90-73.
- زارعی، محمدابراهیم؛ و شعبانی، محمد، 1398، «بررسی و تحلیل گونه‌شناسی سفالینه‌های آغاز دوران اسلامی تا پایان دورۀ صفوی منطقۀ همدان». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 3 (8): 109-126.
- زارعی، محمدابراهیم، 1399، «بررسی و تحلیل حیات تاریخی شهر درگزین در دوران اسلامی (براساس مستندات تاریخی و کاوش‌های باستان‌شناسی)». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 10 (25): 206ـ181.
- چوبک، حمیده، 1391، «سفالینه‌های دوران اسلامی شهر کهن جیرفت». مطالعات باستان‌شناسی، 4 (1): 83-112.
- حسین‌نیا امیرکلایی، هانیه؛ هاشمی‌زرج‌آباد، حسن؛ و زارعی، علی، 1397، «معرفی و خوانش کتیبه‌های آثار فلزی عصر صفوی مطالعۀ موردی: نمونه‌های موجود در موزۀ آستان قدس رضوی». نگارینۀ هنر اسلامی، 5 (15): 4-12.
- حموی‌بغدادی، یاقوت بن عبدالله، 1380، معجم البلدان. ترجمۀ علی‌نقی منزوی، ج. 1 و 2، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین الحسینی، 1333، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. مقدمۀ جلال‌الدین همائی؛ زیر نظر: محمد دبیر سیاقی. ج 3، تهران: خیام.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین الحسینی، 1372، مآثر الملوک. به‌تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، 1962، الأنساب. حیدرآباد: مجلس و دایرةالمعارف الثمانیه.
- شاطری، میترا؛ لاله ،هایده؛ و چوبک، حمیده، 1398، «بازنگری در طبقه‌بندی و تاریخ‌گذاری سفال گونۀ نقش‌کنده در گلابه (اسگرافیاتو) در ایران دورۀ اسلامی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9 (21): 173-188.
- شراهی، اسماعیل؛ و صدیقیان، حسین، 1398، «مطالعۀ باستان‌شناختی سفال‌های قرون میانی اسلامی دستکند زیرزمینی تَهیق خُمین». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 3 (8): 158-141.
- شکری، هوشنگ، 1394، «تأثیر تصوف بر ایلخانان مغول». اطلاعات حکمت و معرفت، 10 (9): 60-57.
- شیرازی، شرف الدین عبدالله بن فضل الله، 1346، تاریخ وصاف. به‌تصحیح: عبدالمحمد آیتی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- صالحی‌کاخکی، احمد؛ صدیقیان، حسین؛ و منتظرظهوری، مجید، 1392، «بررسی روند تولید آبی و سفید در ایران طی ادوار مختلف اسلامی». پژوهش هنر، 3 (5): 13-1.
- طاووسی، محمود؛ شکرپور، شهریار؛ و قوچانی، عبدالله، 1392، «بازتاب رهیافت‌های فرهنگی و اجتماعی عصر ایلخانی بر کاشی‌های زرین‌فام تخت‌سلیمان». نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی، 11: 66-53.
- غفرانی، علی، 1385، «رشیدالدین فضل‌اله و اندیشۀ آبادگری در قلمرو ایلخانان». الهیات و معارف اسلامی، 38 (71): 167-197.
- کاتب بغدادی، ابوالفرج قدامه بن جعفر، 1370، الخراج. ترجمۀ حسین قره‌چانلو، تهران: البرز.
- کیانی، محسن، 1369، تاریخ خانقاه در ایران. تهران: کتابخانۀ طهوری.
- کیانی، فاطمه، 1390، «درآمدی بر هنر کاشی‌کاری ایران». کتاب ماه هنر، 153: 118-125.
- کلایس، ولفرام؛ و کالمایر، پیتر، 1385، بیستون: کاوش‌ها و تحقیقات سال‌های 1967-1963. ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
- گودرزی، محمدمهدی، 1395، «طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های محوطه مسجد جامع بروجرد». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، دانشکدۀ هنر و معماری (منتشر نشده).
- لشکری، آرش؛ شریفی‌نیا، اکبر؛ و مهاجروطن، سمیه، 1393، «بررسی نقوش کاشی‌های زرین‌فام آوه از دورۀ ایلخانیان». نگره، 32: 53-39.
- مرتضایی، محمد، 1383، «گزارش مقدماتی نخستین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی در محوطۀ جرجان». گزارش‌های باستان‌شناسی 3، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری: 188-155.
- مرتضوی، منوچهر، 1336، «تصوف در دورۀ ایلخانیان». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 42: 297-337.
- مستوفی‌قزوینی، حمدالله ابن ابی بکر احمد، 1364، تاریخ گزیده. به‌کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
- محمدی، مریم؛ و شعبانی، محمد، 1395، «معرفی و تحلیل سفال‌های دوران اسلامی محوطۀ‌ زینوآباد-بهار، همدان». پژوهش‌های باستان‌شناسی، 6 (11): 150-135.
- محمدی، مریم؛ و رضائی، مصطفی، 1399، «مطالعۀ تاریخی و باستان‌شناسی محوطۀ اسلامی اَنداجین همدان». مطالعات باستان‌شناسی، 12 (1): 159-140.
- محمدی، مریم؛ گودرزی، محمدمهدی؛ و رضائی، مصطفی، 1400، «طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های نقش‌کنده در گِلابه (اسگرافیاتو) شهر بروجرد (براساس سفال‌های مکشوف از محوطۀ مسجد جامع و لایه‌های بافت قدیم شهری)». نگره،  58: 121-133.
- مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، 1361، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمۀ علی‌نقی منزوی، ج 2، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
- ملازاده، کاظم، 1393، باستان‌شناسی ماد. تهران: سمت.
- موسوی‌حاجی، سید رسول؛ خدادوست، جواد؛ تقوی، عابد؛ و پورعلی‌یاری‌گوکی، شهین، 1396، «بررسی و مطالعه تحلیلی سفالینه‌های محوطۀ مالین؛ شهرستان باخَرز (خراسان رضوی)». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 7 (13): 172-157.
- مهجور، فیروز؛ و صدیقیان، حسین، 1388، «بررسی باستان‌شناسی سفال‌های اسلامی محوطۀ مشکین‌تپه استان مرکزی». پیام باستان‌شناس، 12: 105-120.
- مهیار، محمد؛ کبیری، احمد؛ و توحیدی، فائق، 1365، «بررسی و پیگردی مقدماتی: برج و باروی ارگ شهر قدیم سلطانیه زمستان 1364». اثر، 12، 13 و 14: 264-209.
- نعمتی، محمدرضا؛ صدیقیان، حسین؛ و ابراهیمی‌نیا، محمد، 1391، «بررسی سفال‌های اسلامی محوطۀ ذلف‌آباد فراهان، استان مرکزی (فصل اول)». باستان‌شناسی ایران، 3: 138-125.
- نفیسی، نوشین، 1345، «آثار جالب توجهی از هنر کاشی سازی ایران در دورۀ ایلخانیان». هنر و مردم، 41 و 42: 43-48.
- واتسون، آلیور، 1390، سفال زرین‌فام ایرانی. ترجمۀ شکوه ذاکری، تهران: شکوه.
- ویلسن‌آلن، جیمز، 1387، سفالگری در خاورمیانه از آغاز تا دوران ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد. ترجمۀ مهناز شایسته‌فر، تهران: مطالعات هنر اسلامی.
- ویلبر، دونالد.ن، 1365، معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانیان. ترجمۀ عبدالله فریار، تهران: علمی و فرهنگی.
- هاراری، رالف، 1387، «فلزکاری پس از دوران اسلامی». ترجمۀ علی حصوری، ج 6 سیری در هنر ایران، زیر نظر: آرتور پوپ و فیلیس اکرمن تهران: علمی فرهنگی: 2867-2930.
- همتی‌ازندریانی، اسماعیل؛ خاکسار، علی؛ و شعبانی، محمد، 1396، «بررسی و تحلیل سفال‌های دورۀ اسلامی مجموعه معماری دستکند زیرزمینی سامن ملایر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 7 (13): 206-189.
- همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، 1358ه‍.ق.، تاریخ مبارک غازانی. به سعی و اهتمام و تصحیح: کارل یال، لندن: اوقاف گیب.
- همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، 1364ه‍.ق.، مکاتبات رشیدی. به‌سعی و اهتمام: محمد شفیع، لاهور: دانشگاه نیماب.
- همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، 1373، جامع التواریخ. به‌تصحیح و تحشیه: محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
- Amir Hajlou, S. & Sedighiyan, H., 2020, “Archaeological study of pottery of the Islamic period in the area of Qala-e-Sang; The Old City of Sirjan”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 10 (25): 155-185 (In Persian).
- Azkaei, P., 2001, Hamedannameh (twenty speeches about Madistan). Hamedan: Madestan (In Persian).
- Bahranipour, A.; Naderi Ramezan-abad, A.; Khosrobeigi, H. & Qayim, B., 2020, “Cultural, artistic and economic structure of Monasteries in the growth process of the disciples of the Islamic Ilkhanan of Iran”. Islamic Art Studies, 6 (37): 317-335 (In Persian).
- Baghdadi, S. M. H., 1992, Maraset al-etela alall asmae al-amkaneh va al-bogha (Observations to names of places and Tombs). Beirut: Dar al-Jeil (in arabic).
- Balali Oskoei, A.; Noghrehkar, A. H. & Ki Nejad, M. A., 2012, “Spatial organization of the cities of Abvab Al-ber Ilkhani”. Iranian Architectural Studies, 2: 63-47.
- Balmaki, B., 2019, “Evidence of Hasuna’s cultural influence to the east of the Central Zagros”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 9 (20): 7-20 (In Persian).
- Bozanjerdi Hamedani, Y., 1983, Ranks of life. Edited and introduced by Mohammad Amin Riyahi, Tehran: Tus (In Persian).
- Carboni, S. & Masuya, T., 1993, Persian tile. New York: The Metropotitan Museum of Art.
- Chubak, H., 2012, “Pottery of the Islamic period of the ancient city of Jiroft”. Archaeological Studies, 4 (1): 83-112 (In Persian).
- Dehkhoda, A. A., 1998, Dictionary. Available at: https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AE-2
https://www.vajehyab.com/amid/%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AE / [2020/10/23] (In Persian).
- Fehervari, G., 1973, Islamic pottery: A comprehensive study based on the Barlow collection. London: Faber and Faber limited.
- Fehervari, G., 2000, Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum. London: I.B. Tauris.
- Ghofrani, A., 2006, “Rashid al-Din Fazlullah and the idea of settlement in the territory of the Ilkhans”. Theology and Islamic Studies, 38 (71): 167-197 (In Persian).
- Goodarzi, M. M., 2016, “Classification and typology of pottery in the area of Boroujerd Grand Mosque”. Master Thesis in Archeology, Bu-Ali Sina University (unpublished) (In Persian).
- Grube, E. J., 1976, Islamic pottery of the Eight to the Fifteenth Century in the Keir Collection. London: Faber.
- Haddon, R. A. W., 2011, “Fourteenth century fine glazed wares produced in the Iranian world, and comparisons with contemporary ones fromthe Golden Horde and Mamlūk Syria/Egypt”. Ph.D. Thesis. SOAS, University of London.
- Harari, R., 2008, “Metalworking after the Islamic era”. Translated by: Ali Hosouri, Vol. 6, A Journey in Iranian Art, under the supervision of Arthur Pope and Phyllis Akerman, Tehran: Scientific and Cultural: 2867-2930 (In Persian).
- Hamedani, R. F., 1940, History of Mubarak Ghazani. Edited by Carl Yale. London: Gibb Endowment (In Persian).
- Hamedani, R. F., 1945, Mokatebat Rashidi (Rashidi’s Correspondence). by: The efforts of Muhammad Shafi, Lahore: Nimab University.
- Hamedani, R. F., 1994, Jāmiʿ al-Tawārīkh. Edited by: Mohammad Roshan and Mostafa Mousavi, 4 Vols., Tehran: Alborz (In Persian).
- Hamawi Baghdadi, Y. A., 2001, Dictionary of countries (Mu’jam ul-Buldān). Translated by Ali naghi Monzavi, Vols. 1 & 2, Tehran: Cultural Heritage Organization of the country (In Persian).
- Hemmati Azandariani, E.; Khaksar, A. & Shabani, M., 2017, “Study and analysis of pottery of the Islamic period of Saman Malayer underground architecture collection”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7 (13): 189-206 (In Persian).
- Hossein Nia Amirkalaei, H.; Hashemi Zarjabad, H. & Zarei, A., 2018, “Introduction and reading of inscriptions of metal works of Safavid era Case study: Examples in Astan Quds Razavi Museum”. Negarineh Islamic Art, 5 (15): 12-4 (In Persian).
- Ibn Athir, A. M., 1994, Al-Lebab fi Tahdhib al-Ansab. 3 c., Beirut: Dar Sader (in Arabic).
- Ibn Juzi, F., 1992, Al-Muntazem fi al-Tarikh al-Unulhem wa al-Muluk. Beirut: Darul al-Kotob al-elmiyeh (in arabic).
- Ibn Khallikan, A. A. M., 1994, Wafayāt al-Aʿyān wa-Anbāʾ Abnāʾ al-Zamān. By: Ehsan Abbas, Beirut: Dar Sadir (in Arabic).
- Ibn Khordadbeh, A. O. A., 1992, Al-Masalak wa Mamalak (Persian translation of the fifth/sixth century AH). Translated by: Saeed Khakrand, Tehran: Institute of National Heritage Studies and Publications and Hanafa Cultural Institute (In Persian).
- Ibn Rusteh, A. U., 1892, Al-A‘lāq al-Nafīsa. Leiden: Braille Press; Beirut: Dar Sader (in Arabic).
- Iqbal, A., 2009, Mongol history from the attack of Genghis to the formation of the Timurid government. Tehran: Amir Kabir (In Persian).
- Katebe Baghdadi, Q. J., 1991, Al-kharaj. Translated by: Hossein Ghare Chanloo, Tehran: Alborz (In Persian). 
- Khwandamir, Gh. H. H., 1954, Ḥabīb al-siyar fī akhbār afrād al-bashar. Introduction by Jalaluddin Homaei; Under the supervision of Mohammad Dabir Siyaghi. Vol. 3, Tehran: Khayyam (In Persian). 
- Khwandamir, Gh. H. H., 1993, Maʾāthir al-mulūk (Memorials of the kings). Edited by: Mirhashem Mohaddes, Tehran: Rasa Cultural Services Institute (In Persian).
- Kiani, M., 1990, History of the monastery in Iran. Tehran: Tahoori Library (In Persian).
- Kiani, F., 2011, “An Introduction to the Art of Tile in Iran”. Book of the Month of Art, 153: 118-125 (In Persian).
- Kleiss, W. & Kalmeyer, P., 2006, Bisotun: Explorations and Research from 1967-1963. Translated by: Faramarz Najd Samiei, Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (In Persian). 
- Lashkari, A.; Sharifinia, A. & Mohajer Vatan, S., 2014. “Study of the designs of the Zarrinfam tiles of Aweh from the Ilkhanid period”. Negareh, No. 32: 39-53 (In Persian).
- Mahjoor, F. & Sedighiyan, H., 2009, “Archaeological study of Islamic pottery in Meshkin Tappeh site of Markazi province”. Payam-e Bastanshenas, 12: 105-120 (In Persian). 
- Mahyar, M.; Kabiri, A. & Tohidi, F., 1986, “Preliminary study and follow-up: the tower and fortification of the citadel of the old city of Soltanieh in the winter of 1985”. Athar, 12 (13 & 14): 209-264 (In Persian). 
- Mohammadi, M. & Shabani, M., 2016, “Introduction and analysis of Islamic era pottery from Zainoabad-Bahar site, Hamedan”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 6 (11): 135-150 (In Persian).
- Mohammadi, M. & Rezaei, M., 2020, “An Historical and Archaeological Approach to the Islamic Site of Anda-jin”. Archaeological Studies, 12 (1): 140-159 (In Persian).
- Mohammadi, M.; Goodarzi, M. M. & Rezaei, M., 2021, “Classification and Typology of Pottery Engraved under the Glaze (Sgraffiato) in Borujerd City (Based on Pottery Discovered from the Jameh Mosque Area and Layers of Old Urban Fabric)”. Negareh, 16 (58): 121-133 (In Persian).
- Maqdasi, A. M. A., 1982, Ahsan al-Taqasim fi Maarefa al-Aqalim. Translated by Ali naghi Manzavi, Vol. 2, Tehran: Iranian Authors and Translators Company (In Persian).
- Mortazavi, M., 1957, “Sufism in the Ilkhanid period”. Faculty of Literature and Humanities, Tabriz University, 42: 297-337 (In Persian).
- Mortezaei, M., 2004, “Preliminary Report of the First Chapter of Archaeological Excavations in Jorjan Site”. Archaeological Reports 3, Tehran: Cultural Heritage and Tourism Organization: 188-155 (In Persian). 
- Mostofi Qazvini, H., 1985, Tarikh-e Gozideh (Selected history). By the efforts of Abdolhossein Navaei, Tehran: Amirkabir (In Persian). 
- Mousavi Haji, R.; Khudadoost, J.; Taqawi, A. & Pourali Yari Goki, Sh., 2017, “Analytical study of pottery in Malin area; Bakharz city (Khorasan Razavi)’’. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7 (13): 157-172 (In Persian). 
- Mollazadeh, K., 2014, Median Archeology. Tehran: Samt (In Persian).
- Nafisi, N., 1966, “Interesting works of Iranian tile-making art in the Ilkhanid period”. Art and People, 41 & 42: 43-48 (In Persian).
- Naumann, R. & Naumann, E., 1976, Takht-e Soleiman. Katalog der Ausstellung. München: PrähistOrische Staatssammlung.
- Nemati, M. R.; Sedighiyan, H. & Ebrahiminia, M., 2012, “Study of Islamic pottery in Zolfabad site of Farahan, Markazi province (Chapter 1)”; Archeology of Iran, 3: 125-138 (In Persian). 
- Neyestani, J.; Hatamian, M. J. & Sedighian, H., 2012, “Does Sultān Abād Pottery Really Produced in Sultān Abād?”. Intl. J. Humanities, 19 (3): 95-109.
- Rahmani, I., 2015, “Speculation report on the determination of the area and privacy of the historical area of Qale Juq Famenin”. Archive of the General Directorate of Cultural Heritage of Hamadan Province (unpublished) (In Persian).
- Rezaei, M.; Mohammadi, M. & Mollazadeh, K., 2023, “A Survey and Typological Analysis of Pottery in the Qoroq Site of the Hamadan - Bahar Plain from the Fifth to the Eighth Century AH”. Parseh J Archaeol Stud, 7 (23): 209-241.
- Rezaei, M.; Mohammadi, M. & Mollazadeh, K., 2023, “Classification, Typology and Chronology of Glazed Pottery of Islamic Site of Bozanjerd of Hamadan Plain”. Payam-e Bastanshenas, 14 (27): 17-44 (In Persian).
- Rezazadeh, T., 2017, “Metalworking of Western Iran in the Seventh Century AH; Discovery and identification of a new school in the history of Iranian Islamic metalworking”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7 (14): 179-189 (In Persian).
- Samaani, A. K. M., 1962, Al-Ansab (Genealogy). Hyderabad: Parliament and Encyclopedia of the Ottoman Empire (in Arabic).
- Salehi Kakhki, A.; Sedighiyan, H. & Montazer Zohori, M., 2013, “Study of the trend of blue and white production in Iran during different Islamic periods”. Art Research, 3 (5): 1-13 (In Persian).
- Schnyder, R., 1972, “Saljuk Pottery in Iran”. In: The International Congress of Iranian Art & Archaeology: 189-197.
- Shateri, M.; Laleh, H. & Chubak, H., 2019, “Revision of Classification and Dating of Incised Through Slip Ware (Sgraffiato) in Iran During the Islamic Period”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 21 (9): 173-188 (In Persian).
- Sharahi, E. & Sedighiyan H., 2019, “Archaeological study of medieval Islamic pottery in the underground handicraft of Tahiq Khomein”. Parseh Archaeological Studies, 3(8): 141-158 (In Persian). 
- Shirazi, S. A. F., 1967, Tarikh vassaf (Tahrir-e- tarikh-e- vassaf). Edited by Abdul Mohammad Ayati, Tehran: Iranian Culture Foundation (In Persian).
- Shokri, H., 2015, “The influence of Sufism on the Mongol patriarchs”. Information of wisdom and knowledge, 10 (9): 57-60 (In Persian).
- Tavousi, M.; Shekarpour, Sh. & Ghouchani, A., 2013, “Reflection of the cultural and social approaches of the Ilkhanid era on the Zarrinfam tiles of Takht-e Soleiman”. Letter of Visual and Applied Arts, 11: 66-53 (In Persian).
- Treptow, T., 2007, Daily life ornamented the mediaeval Persian city of Rey. Chicago: The oriental institute museum of the University of Chicago.
- Watson, O., 2004, Ceramics from Islamic Lands. London: Thames & Hudson Ltd.
- Watson, O., 2011, Iranian Zarrinfam pottery. Translated by: Shokuh Zakeri, Tehran: Shokuh (In Persian).
- Wilson Allen, J., 2008, Pottery in the Middle East from the Beginning to the Ilkhanid era at the Ashmoulin Museum in Oxford. Translated by: Mahnaz Shayestehfar, Tehran: Islamic Art Studies (In Persian).
- Wilber, D. N., 1986, Islamic architecture of Iran in the Ilkhanid period. Translated by: Abdullah Faryar, Tehran: Scientific and Cultural (In Persian).
- Wilkinson, C. U., 1973, Nishabur: Pottery of the Early Isiamic Period. New York: The Metropolitan Museum of Art.
- Zarei, M. I.; Khaksar, A.; Motarjem, A.; Amini, F. & Dini, A., 2014, “Survey and study of pottery of the patriarchal period obtained from arzanfod archaeological excavations”. Archaeological Studies, 6 (2): 73-90 (In Persian). 
- Zarei, M. I. & Shabani, M., 2019, “Study and analysis of typology of pottery from the beginning of the Islamic period to the end of the Safavid period in Hamadan region”. Parseh Archaeological Studies, 3 (8): 109-126 (In Persian).
- Zarei, M. I., 2020, “Study and analysis of the historical life of Dargazin city in the Islamic era (based on historical documents and archaeological excavations)”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 10 (25): 181-206 (In Persian).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار