بررسی و گونه‌شناسی سفال‌های ساسانی محوطۀ زروآوند 2

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

2 دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تپۀ زروآوند 2 واقع‌در محدودۀ شهر داودآباد فراهان، ازجمله محوطه‌های مهم ساسانی در مطالعات باستان‌شناسی مابین فلات‌مرکزی و غرب کشور محسوب می‌شود که در سال 1401ه‍.ش. مورد کاوش باستان‌شناختی قرار گرفته است. طی یک فصل کاوش در این محوطۀ باستانی، آثار فرهنگی ازجمله سفال به‌دست آمد و باتوجه به اهمیت سفال و نقش آن در مطالعات باستان‌شناختی سبب شد تا این مادۀ فرهنگی در این پژوهش مورد مطالعه قرار گیرد؛ ازهمین‌رو، برای این پژوهش تعداد 86 قطعه سفال شاخص از دورۀ ساسانی، از میان 918 قطعه سفال به‌دست آمده از کاوش، برای مطالعه انتخاب گردید. در ابتدا این سفال‌ها برمبنای مشخصات فنی و شکل مورد طبقه‌بندی و گونه‌شناسی قرار گرفتند. این پژوهش دارای ماهیت بنیادی با رویکردی توصیفی-تحلیلی است و روش گردآوری این پژوهش دارای دو بخش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (سفال) است. هدف اصلی پژوهش، مطالعۀ کمی و کیفی سفال‌های ساسانی محوطۀ زروآوند 2، طبقه‌بندی، گونه‌شناسی و گاهنگاری نسبی آن‌ها است؛ مقایسه به‌شکل تطبیقی با نواحی مجاور صورت‌گرفته است؛ پرسش‌های قابل طرح در این پژوهش عبارتنداز: گونه‌های سفالی رایج در این محوطه شامل چه مواردی هستند؟ و دیگری سفال ساسانی تپۀ زروآوند 2 ارتباط این محوطه را با کدام‌یک از دیگر حوزه‌های فرهنگی نشان می‌دهد؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اشکال شناسایی شده درمیان سفال‌های تپۀ زروآوند 2 به‌ترتیب فراوانی شامل: کوزه، کاسه، خمره، بشقاب و تغار و متداول‌ترین نقوش تزئینی سفالینه‌ها نقوش کنده هستند. سفالینه‌ها اکثراً دارای پخت مناسب بوده و این موضوع نشان از کنترل حرارت کوره برای پخت سفال است، هم‌چنین مقایسۀ تطبیقی انجام‌شده نشان‌داد، سفالینه‌های این محوطه با محوطه‌هایی هم‌چون: چم‌روته، سیرم‌شاه، ارزانفود، قلعه‌یزدگرد، قلعه‌گوری، تپۀ هگمتانه، ولیران، ماهور سیاه، طسمی‌جان، ویگل و هراسگان، بردنکون، محوطه‌های ساسانی شناسایی شده در بررسی‌های ماه‌نشان زنجان، شمال‌خوزستان و میاناب شوشتر و محوطۀ ابوشریفه در کشور عراق قابل ‌مقایسه و علاوه‌بر ویژگی‌های منطقه‌ای، بیشترین شباهت را با حوزه‌های فرهنگی غرب و فلات‌مرکزی ایران را دارد.    

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Sasanian Ceramics Recovered from Zeroavad II Archaeological Site, Davoudabad, Markazi Province

نویسندگان [English]

  • Mohamadreza Nemati 1
  • Milad Baghshikhi 2
1 Assistant Professor, Iranian Center for Archaeological Research (ICAR), Cultural Heritage and Tourism Research Institute (RICHT), Tehran, Iran
2 Ph.D. in Archaeology, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Zeroavad Tepe II, situated in Davoudabad, Markazi Province, is recognized as one of the significant Sasanian sites in the Iranian Central Plateau. It underwent one season of archaeological excavation in 2022, revealing a plethora of cultural artifacts, particularly potsherds. Given the pivotal role of ceramics in archaeological studies, this article focuses on the analysis of 86 potsherds sampled from a total of 918 pieces recovered during the excavation of Sasanian deposits of the mound. Initially, the sherds were categorized and classified based on their technical specifications and form. This study, as a fundamental research, follows a descriptive-analytical approach. The research methods consists of two parts: library research and field studies focusing on ceramics. The findings indicate that the most frequently identified forms at Zeroavad Tepe II are jars, bowls, pots, plates, and trays, in order of frequency. The predominant decorative motifs are engraved designs. It is worth noting that the majority of the ceramics have been properly fired, suggesting that the kiln temperature was carefully controlled during the firing process. Furthermore, the comparative analysis reveals that the pottery from this region shares similarities with other areas such as Cham Ruteh, Sirm Shāh, Qal’eh Yazdgerd, Qal’eh Gori, Ecbatana (Hegmataneh), Veliran, Tesmijan, Vigol and Harasgan, and Berdankun. Additionally, the ceramics recorded in Mah Neshan in Zanjan, North Khuzestan and Mian Ab in Shushtar, as well as the Abu Sharifah site in Iraq, also exhibit resemblances. Apart from its regional characteristics, the Sasanian ceramics from Zeroavad Tepe II indicate the closest resemblance to the western Iran and the Iranian Central Plaetau.
Keywords: Classification, Typology, Chronology, Sasanian Ceramic, Zeroavad Tepe, Davoudabad.
Introduction
Zeroavad Tepe is one of the lesser-known Sasanian archaeological sites in Iran. It is located in the town of Davoudabad, Markazi Province. Davoudabad is a part of Arak County, and has been mentioned multiple times as Rostaq Farahan in historical writings by Islamic geographers and historians like Hassan Ebn Qomi (Qomi, 2006: 320). The archaeological complex of Zeroavad consists of mound I and II, with the latter being located four and a half kilometers northwest of Davoudabad amidst agricultural fields.
Pottery stands out as the most abundant cultural material uncovered in archaeological studies. When recovered in situ, this cultural material aids in establishing the chronology of that deposit it belongs. Moreover, it plays a crucial role in unveiling the cultural and commercial ties between various regions (Khosrowzadeh et al., 2020: 119). Given the limited information available on Sasanian ceramic from Iranian Central Plateau, our aim is to create a structured framework for distinguishing the unique characteristics of the Sasanian ceramics in this region in comparison to neighboring areas and beyond, utilizing descriptions, documentation, and typology of the sherds recovered from Zeroavad Tepe II. 
Archaeological research heavily relies on pottery findings to establish relative and absolute chronology and understand cultural interactions among societies. Hence, the primary objective of this article is to conduct a comprehensive quantitative and qualitative analysis of Sasanian potteries recorded at Zeroavad Tepe II. This analysis will involve the classification, typology, and comparative chronology of the potsherds, providing valuable insights into the historical context of the site.
Research Questions: The research endeavors to address several questions, as follows: Which other cultural areas do the Sasanian pottery of Zeroavad Tepe II show the greatest connection with? What types of pottery are typically found at this site? What technical details can be provided about the pottery at Zeroavad Tepe II, such as production quality, techniques, and firing levels?
Research Methods: This study is a fundamental research and utilizes a descriptive-analytical approach. The research methodos consist of two main components: Field research, which involves exploration, selection, and sampling design along with photography, and library research that focuses on analyzing and comparing the cultural characteristics of pottery samples recovered from the excavation of Zeroavad Tepe II with those from contemporaneous sites.
Research Background
The Davoudabad region was examined by Gholam Shirzad in 2008, Javad Alaei Moghadam in 2012, and again in 2017. Additionally, some articles have recently been published regarding Sasanian ceramics. These include the work of Labaf Khaniki (2008) on Sasanian pottery in Northeastern Iran, a study by Mohammadi Far and Tahmasabi (2014) on the classification of Sasanian ceramics in Seymareh Valley, a case study on Qal’eh Seirm Shāh, as well as research projects in Seymareh Valley such as the manor house of Roe and the residential house of Cham Ruteh (Niyakan, 2019; Sharifi, 2018, 2019). Other studies encompass the research by Habibi and Heydari Kamal (2014) on Sasanian pottery in the West of Chaharmahal and Bakhtiari, based on samples from the archaeological survey of Farsan, and the work of Bagh Sheikhi and colleagues (2018) in an introductory article highlighting the identification of Sasanian and Islamic ceramics in the Shirkuh Naein area.
Classification and Typology of Sasanian Pottery from Zeroavad Tepe II
The excavation of the Zeroavad II revealed various cultural artifacts, including potsherds from different contexts. In the recent study, out of the numerous Sasanian potsherds collected through screening, 86 distinct pieces were chosen for further analysis, classification, typology, and chronological assessment. The examined potteries were predominantly of the plain type, with no glazed examples identified. The  containers were categorized into jars (42%), bowls (28%), pots (20%), plates (7%), and troughs (3%) based on their shapes and frequency.
Comparing the cultural material of neighboring regions is a common method used to determine the presence or absence of connection between cultural societies. Ceramic, among other artifact, holds a significant position due to its unique physical characteristics and wide range of techniques, decorations, and styles. In fact, ceramic serves as the primary tool for establishing relative chronology (Bagh Sheikhi et al., 2019: 98-99).
The findings from the comparative typological and chronological examination of the potsherds from Zeroavad Tepe II indicate a clear resemblance to the finds from the neighboring areas. They also indicate similarities in supra-regional scale. Notably, a significant similarity is noted with the western regions of Iran and the Central Plateau, as well as with the ceramics from Qal’eh Yazdgerd (12%), Hegmataneh (10%), and Mahoor Siah Site (9%), as shown in Table 14.
Comparatively, the Sasanian potteries unearthed at Zeroavad Tepe II exhibit similarities to those found in other cultural areas, encompassing the West and Northwest of Iran, the Central Plateau, and the Southwest of Iran (Table 14). 
Conclusion
Various  forms of pottery, such as jars, bowls, pots, plates, and troughs, were recovered from Zeroavad Tepe II. Through a comparative analysis, similarities were found between some of the finds and those found from other Sasanian sites in different regions of Iran, including the Central Plateau (Veliran, Mahoor Siah, Wigol and Harasgan, Hesar, Qal’eh Gabri, Buin Zahra, and Tasmijan), the west (Seyram Shāh, Hegmataneh, Qal’eh Gori, Lare Lare II, Takht-e Soleyman, Qal’eh Yazdgerd, Mahneshan, Sonqor, Dehgolan, and Qorveh) and Southwest (Berdankun Site, Farsan, North of Khuzestan, and Mian Ab in Shushtar) of Iran. Furthermore, there are indications of similarities with certain localities outside Iran, such as Abu Sharifah in present-day Iraq (Map 1). The pottery samples from the Zeroavad II have been subjected to comparative typological and chronological analysis. The results of this analysis clearly demonstrate the similarity between these samples and those from the neighboring and more distant areas. Among the studied samples, the most significant cultural similarity is observed with the western regions of Iran and the Central Plateau. Additionally, the pottery from Zeroavad II exhibits remarkable similarity with the ancient Hegmataneh Tepe in Hamadan Province, Qal’eh Yazdgerd in Kermanshah Province, and the Mahoor Siah region in Markazi Province. Based on these findings, Zeroavad II can be identified as one of the Sasanian sites in the Arak region, preserving the pottery traditions of that period.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Classification
  • Typology
  • Chronology
  • Sasanian Ceramic
  • Zeroavad Tepe
  • Davoudabad
- امیرحاجلو، سعید؛ و سقایی، سارا، (1397). «گسترش و تنوع گونه‌های سفال دوران اسلامی در سکونت‌های دشت نرماشیر کرمان». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 8 (19): 207-226. 10.22084/DOI: NBSH.2019.17433.1823
- امیرحاجلو، سعید، و صدیقیان، حسین، (1399)، «مطالعۀ باستان‌شناختی سفال‌های دوران اسلامی محوطۀ قلعه‌سنگ؛ شهرقدیم سیرجان». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 25: 155-180. 10.22084/DOI: NBSH.2020.18449.1896
- باغ‌شیخی، میلاد؛ اسمعیلی‌جلودار، محمداسماعیل؛ خسروزاده، علیرضا؛ و حاجی‌محمدعلیان، علمدار، (1398). «درآمدی بر شناخت‌شناسی سفال‌های ساسانی و اسلامی محوطۀ شیرکوهِ نایین، فلات‌مرکزی ایران». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 3 (10): ۸۷-۱۰۷. DOI: 10.30699/PJAS.3.10.87
- پارسه، شهرام، (1393). «تحلیل الگوی استقراری دورۀ ساسانی دشت سنقر». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه شهرکرد، (منتشر نشده).
- تاج‌بخش، رویا؛ و آذرنوش، مسعود، (1392)، «گونه‌شناسی سفال‌های دورۀ ساسانی مکشوف از تپۀ هگمتانه». در: مجموعه مقالات باستان‌شناسی شهر همدان، به‌کوشش علی هژبری، همدان: سازمان‌میراث‌فرهنگی و گردشگری استان همدان: 237-219.
- حبیبی، حسین؛ و حیدری‌باباکمال، یدالله، (1393). «سفال‌ساسانی غرب چهارمحال و بختیاری، براساس نمونه‌های به‌دست آمده از بررسی باستان‌شناختی شهرستان فارسان». پیام باستان‌شناس، 11 (22): 79-101. https://journals.iau.ir/article_703545.html
- حسن‌پور، عطا، (1391). «فصل دوم کاوش باستان‌شناختی محوطۀ باستانی قلعه‌گوری رماوند». پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، (منتشر نشده).
- خدری‌فر، فاطمه، (1398). طبقه‌بندی، گونه‌شناسی و گاهنگاری سفال ساسانی تپه بردنکون فارسان (بررسی تجارت حوزۀ زاگرس‌مرکزی، جنوب‌غرب و جنوب ایران). پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه شهرکرد، (منتشر نشده.)
- خسروزاده، علیرضا؛ و عالی، ابوالفضل، (1383). «توصیف، طبقه‌بندی و تحلیل گونه‌شناختی سفال‌های دوران اشکانی و ساسانی منطقه ماه‌نشان (زنجان)». در: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستان‌شناسی ایران، تهران: نشر سازمان میراث-فرهنگی کشور.
- خسروزاده، علیرضا؛ نوروزاده‌چگینی، ناصر؛ و نظری، سامر، (1399). «توصیف، طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های اشکانی به‌دست آمده از دور دوم کاوش‌های قلعه‌یزدگرد». مطالعات‌باستان‌شناسی، 12 (1): 117-137. https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.266797.142620
- شریفی،مهناز، (1398). «نویافته‌های بقایای معماری اواخر دوران ساسانی و اوایل اسلامی در حوضۀ رودخانه سیمره(زاگرس‌مرکزی)». مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 36: 59-82. DOR: 20.1001.1.2228639.1398.9.36.5.4
- شیخ‌زادۀ بیدگلی، مهدی، (1400) «گزارش پیمان مستدنگاری، انجام مطالعات تطبیقی و آماده‌سازی برای چاپ 1000 قطعه سفال شاخص بایگانی یافته‌های منقول محوطه ویگل». سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان، (منتشر نشده).
- شیرزاد، غلام، (1387)، «بررسی و شناسایی شهرستان اراک». پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، (منتشر نشده).
- صمدی‌ بگه‌جان، جمشید، (1394). «بررسی الگوهای استقراری دورۀ ساسانی در دشت‌های دهگلان و قروه براساس گونه‌شناسی سفالی». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه شهرکرد، (منتشر نشده).
- طهرانفر، سارا، (1397). «بررسی محوطه‌های تاریخی شهرستان بوئین زهرا». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران، (منتشر نشده).
- عالی، ابولفضل؛ و خسروزاده، علیرضا، (1385). «سفال‌های دورۀ ساسانی تا اوایل اسلام»، در: بررسی باستان‌شناسی میاناب شوشتر، به‌کوشش: عباس مقدم، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری: 297-249.
- علایی‌مقدم، جواد؛ بنی‌جمالی، سیده لیلا، (1392). «بررسی هوشمند باستان‌شناسی شهرستان فراهان». پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، (منتشر نشده).
- قمی، حسن بن محمد بن حسن، (1385). تاریخ قم. تصحیح و تحشیۀ سید جلال‌الدین طهرانی، تهران: توس.
- لباف‌خانیکی، میثم، (1387). «سفال ساسانی شمال‌شرق ایران (طبقه‌بندی،مقایسه و تحلیل براساس ویژگی‌های شکلی)». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 59 (4-186): 177-143.
- محمدی‌فر، یعقوب؛ و طهماسبی، الناز، (1393). «طبقه‌بندی سفال ساسانی درۀ سیمره، مطالعۀ موردی: قلعه سیرم‌شاه». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 4 (7): 152-133. https://nbsh.basu.ac.ir/article_992.html
- مهاجری‌نژاد، عبدالرضا؛ سراقی، نعمت‌الله؛ و جاویدخواه، معصومه، (1394). «گزارش مقدماتی کاوش محوطه‌های لاره‌لاره 1 و 2 حوضۀ سد سیمره»، در: پژوهش‌های باستان‌شناسی حوضۀ آبگیر سد سیمره، به‌کوشش: لیلی نیاکان، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 303-295.
- نعمتی، محمدرضا، (1390). «بررسی منطقه دماوند در دوره اشکانی و ساسانی مطالعه موردی: محوطه تاریخی ولیران». رسالۀ دکتری تخصصی باستان‌شناسی، استاد راهنما: فرهنگ خادمی‌ندوشن، دانشگاه تربیت‌مدرس، دانشکدۀ ادبیات و علوم-انسانی (منتشر نشده).
- نعمتی، محمدرضا، (1401). «گزارش لایه‌نگاری محوطۀ داودآباد فراهان». پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، (منتشر نشده).
- نیاکان، لیلی، (1398). «بنای ساسانی روئه بر کرانه‌های سیمره». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9: 148-129. DOI: 10.22084/NBSH.2019.15870.1721
- هژبری، علی، (1380). «مطالعۀ تطور فرهنگی دورۀ ساسانی براساس سفال (مورد محوطه باستانی ماهورسیاه)». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، (منتشر نشده).
- همتی‌ازندریانی اسماعیل؛ و خاکسار علی، (1401). «بررسی مجموعه سفال‌های دوران تاریخی و اسلامی کاوش‌های معماری دست‌کند ارزانفود-همدان». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، ۶ (۲۰): ۱۶۳-۱۸۸.  https://journal.richt.ir/mbp/article-1-552-fa.html
- یوسفی‌نکو، عبدالمجید و داودآبادی، هاجر، (1396)، «داودآباد درگذر شتابناک تاریخ»، دیار، 3: 60-31.
- Aali, A. & Khosrowzadeh, A. R, (2006). “Pottery of Sassanid to Early Islam”. in: The ‎book of Miyanab Shoushtar Archaeology, Tried by Abbas Moghaddam. Tehran: ‎Cultural Heritage and Tourism Organization: 297-249(in Persian)
- Adams, R. Mc., 1970. “Tell Abu sarifa. A sassanian-Islamic ceramic sequence from south central Iraq”. Ars Orientalis, 8: 87-119.
- AmirHajloo, S. & Saghii, S., (2019). “Distribution, Continuity and Diversity of Islamic Ceramics in the Settlements of Narmashir Plain, Kerman”. Pazhohesh- ha-ye Bastanshenasi Iran, 19: 207-226. (in Persian). DOI: 10.22084/NBSH.2019.17433.1823
- AmirHajloo, S. & Sedighian, H., (2020). “Archaeological Research on Islamic Pottery from Qal´eh Sang, Old Sirjan (Kerman Province, Iran)”.Pazhohesh- ha-ye Bastanshenasi Iran, 25: 155-180. (in Persian). DOI: 10.22084/NBSH.2020.18449.1896
- Asgarnezhad, S. & Javeri, M., (2021). “Sassanian pottery of Tesmijan, Kashan: A Study of Surface Materials”. Archaeological studies, 8 (12): 
- Baghsheikhi, M.; Esmaeili-Jelodar, M.; Khosrozadeh, A. & Haji-Alian A., (2020). “An Introduction to the Epistemology of Sassanian and Islamic Pottery in the Naein Shirkooh Area, Central Plateau of Iran”. Parseh J Archaeol Stud., 3(10): 87-107. (in Persian).
- Habibi, H. & Heidari Babakamal, Y., (2014). “Sassanid Pottery of Chaharmahal and Bakhtiari ‎West, Based on Samples Obtained from Archaeological Survey of Farsan County”. ‎Payam Bastanshenas, 11 (22): 79-101. (in Persian)
- Hasanpour, A., (2011). “The second Season of the archaeological Excavation of the ‎ancient of Gori Ramavand Castle site”. ICAR, (Unpublished), (in Persian).
- Hemati Azandaryani, E. & Khaksar, A., (2022). “Investigation the Collection of Pottery from the Historical and Islamic Eras Architectural Troglodytic Excavations, Arzanfod, Hamedan”. Parseh J Archaeol Stud., 6(20): 163-188. (in Persian). URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-552-en.html
- Hojabri, A., (2001). “Study of Cultural Evolution of Sassanid Period Based on Pottery ‎‎(Case of the Ancient Site of Mahoor Siah)”. Thesis of Master in Archaeology, Supervisor: ‎Masoud Azarnoush, University of Tehran, Faculty of Literature and Humanities, ‎Unpublished.(in Persian)
- Keall, E. J. & Keall, M. J., (1981). “The qaleh-I Yazddigird Pottery. A Statistical Approach”. IRAN, 19: 33-80.
- Khedrifar, F., (2019). “Classification, typology and chronology of Sassanid pottery in ‎Bardenkoon Farsan (Trade in Central Zagros basin, southwest and south of Iran)”. ‎Master's thesis in Archaeology, supervisor: Alireza Khosrowzadeh, Shahrekord ‎University, Faculty of Literature and Human Sciences, (Unpublished), (in Persian)
- Khosrowzadeh, A. R. & Aali, A., (2004). “Description, classification and typological analysis ‎of Parthian and Sassanid pottery in Mahneshan (Zanjan)”. in: Proceedings of the ‎International Conference on Archaeology of Iran, Tehran: Iran's Cultural Heritage ‎Organization. (in Persian).‎
- Khosrowzadeh, A. R; Noruzzadeh Chegini, N. & Nazari, S., (2020). “Description, ‎Classification and Typology of the Excavated Parthian Pottery from the Second ‎Seasons of Qal’eh-i Yazdigird’s Excavations”. Journal of Archaeological Studies,12(1): ‎‎117-137.  https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.266797.142620 (in Persian).‎
- Kleiss, W., (1987). “Cal Tarkhan Sodotlich von Rey”. AMI, 20: 309-318.
- Labaf Khaniki, M., (2008). “Sassanid pottery in the northeast of Iran (classification, ‎comparison and analysis based on morphological features)”. Faculty of Literature and ‎Humanities, University of Tehran, 59(186-4): 143-177 (in Persian).
- Mohammadifar, Y. & Tahmasebi, E., (2015). “The Typology of Sassanid Pottery of Seymareh Valley, Case Study: Qale’h-ye Seyrom Shah”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 7(7): 133-152. https://nbsh.basu.ac.ir/article_992.html (in Persian)
- Parseh, Sh., (2014). “Analysis of the settlement pattern of Sassanid Of Sonqor Plain”. ‎M. Sc. in Archaeology, Supervisor: Majid Sarikhani, Shahrekord University, Faculty of ‎Literature and Humanities, (Unpublished), (in Persian)
- Rice, P. (1987). Pottery Analysis: A Sourcebook. University of Chicago Press, Chicago.
- Schnyder, R., (1975). Keramik und Glasfunde Vom Takht-i Suleiman. In commission bei Walter de Gruyter.
- Sharifi, M., (2018). “The First Season of Archaeological Excavation at Cham Routeh Tepe, Seymare, Central Zagros”. Proceedings of the 11th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Volume 2, Edited by: Adelheid Otto, Michael Herles, Kai Kaniuth, Lorenz Korn and Anja Heidenreich: 409-422.
- Sharifi, M., (2022). “Second Season of Excavations at Cham Routeh in Seimare, Ilam Province, Iran”. Iranica Antiqua, 57: 147. DOI: 10.2143/IA.57.0.3291511
- Tajbakhsh, R. & Azarnoush, M., (2013). “Typology of Sassanid Pottery from Hegmataneh ‎Tape”. in: The Collection of Archaeological Papers in Hamedan, by: Ali Hojabri, ‎Hamedan: Cultural and Tourism Heritage Organization of Hamedan Province: 219-237. (in Persian)‎
- Trinkaus, K. M., (1986). “Pottery from the Damghan Plain, Iran: Chronology and Variability from the Parthian to the Early Islamic Periods”. Studia Iranica, 15: 23-88. DOI: 10.2143/SI.15.1.2014637
- Wenke, R. J., (1975). “Imperial investments and agricultural developments in Parthian and Sasanian Khuzestan: 150 BC to AD 640”. Mesopotamia Torino, 10: 31-221. https://openlibrary.org/works/OL2970046W/Imperial_investments_and_agricultural_developments_in_Parthian_and_Sassanian_Khuzestan_150_B._C._to_
- Yousefineko, A. M. & Davodabadi, H., (2017). “Davudabad in the Accelerated Passage of History”. Diyar, 3: 31-60. (in Persian).