شواهدی نویافته از رشد پیچیدگی‌های اجتماعی دشت قزوین در آغاز هزارۀ اول پیش‌از‌میلاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه باستان‌شناسی، پژوهشکده باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

چکیده

قره‌تپۀ سگزآباد تنها محوطۀ عصر آهن دشت قزوین است که در آن کاوش‌های گسترده‌ای انجام شده  است. متأسفانه به‌دلیل تخریب لایه‌های فوقانی این تپه، اطلاعات از اواخر هزارۀ دوم و اول پیش‌ازمیلاد منطقه بسیار اندک است. کمبودی که برطرف‌شدن آن کمک شایانی به درک درست‌ترِ چگونگی ادغام مناطق مختلف فلات ایران در حکومت‌های پسین خواهد ‌نمود. در کاوش‌های باستان‌شناختی سال 1395، گورستان جدیدی متعلق به نیمۀ نخست هزارۀ اول و اواخر هزارۀ دوم پیش‌ازمیلاد در شرق قره‌تپه کشف گردید. با توجه به اهمیت گورستان‌ها در مطالعۀ جنبه‌های مختلف اجتماعی‌، فرصت پاسخ به پرسش‌هایی در زمینۀ نوع ساختار اجتماعی جوامع منطقه و تطبیق نتایج حاصل از مطالعه این یافته‌ها با منابع آشوری فراهم گردید. فرضیات اولیه‌ای در ارتباط با وجود جامعه‌ای از نوع خا‌‌‌ن‌سالار در منطقه و اشاره به آن در منابع آشوری مطرح  است. براساس تحلیل یافته‌های باستان‌شناختی گورستان شرقی قره‌تپۀ سگزآباد و مطالعات کتابخانه‌ای معتقدیم جامعه‌ای سلسله‌مراتبی با انتقال جایگاه اجتماعی موروثی دست‌کم از اواخر هزارۀ دوم پیش‌ازمیلاد در منطقه شکل گرفته ‌ است. هم‌چنین یافته‌های متعلق به نیمۀ نخست هزارۀ اول پیش‌ازمیلاد بیانگر وجود شواهدی از تفکیک فضای گورستان، تأکید بر شجره، رشد جمعیت، ظهور سازۀ خشتی بزرگ، گسترش روابط فرامنطقه‌ای و تشدید تولید اشیائ فلزی (آهن و مفرغ) است. این یافته‌ها گواهی بر رشد پیچیدگی‌های اجتماعی با آغاز هزارۀ اول پیش‌ازمیلاد در منطقه هستند. افزون‌بر این، در برخی از منابع مکتوب برجای مانده از پادشاهان آشور نو، به محلی با نام «بیت‌-‌کپسی» اشاره شده است؛ این محل توسط برخی از پژوهشگران، در منطقۀ دشت قزوین جایابی شده‌ است. براساس منابع آشور نو «بیت-‌کپسی» نوعی سازمان سیاسی منطقه‌ای یا جامعۀ خان‌سالار در سدۀ 8 پ.م. در منطقه است. اگر جایابی بیت-‌‌کپسی در دشت قزوین صحیح باشد، یافته‌های باستان‌شناختی این گورستان که حاکی از رشد پیچیدگی‌های اجتماعی در منطقه است، از روند ظهور آن حمایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

New Evidence of Increasing Social Complexities in the Qazvin Plain at the Beginning of the First Millennium B.C.

نویسندگان [English]

  • Saman Babazadeh 1
  • Mostafa Dehpahlavan 2
  • Mehrdad Malekzadeh 3
1 PhD Candidate in Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Archaeology, Research Institute of Cultural Heritage & Tourism, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Qareh Tepe in Sagzabad is the only Iron Age site in the Qazvin Plain that has been extensively excavated. Unfortunately, due to the destruction of the upper layers of this mound, the information from the end of the second and first millennia BC of the area is insufficient. A new cemetery, in the east of Qareh Tepe, was found in the archeological excavations during 2016. The graves in this cemetery belonged to the first half of the first millennium and the end of the second millennium BC. Since cemeteries are valuable archaeological contexts to study various social aspects, the finds from this new cemetery could provide valuable information on the social structure of the resident society in the area during the timeframe mentioned. According to the existing theoretical models about social evolution, the present study aimed to evaluate the archaeological findings and compare them with the information obtained from the Neo-Assyrian accounts. The results revealed the existence of a hierarchical society with the transmission of hereditary social status at least since the end of the second millennium BC in the area. Furthermore, the finds from the first half of the first millennium BC indicated evidence of the separation of the cemetery space, emphasis on genealogy, population growth, sizeable mud-brick buildings, extensive trans-regional relations, and the intensification of metal production in the area. These findings indicated the increasing social complexities at the beginning of the first millennium BC. In addition, in their accounts, some Neo-Assyrian kings mentioned a place called “Bit- Kapsi”; this place was probably in the Qazvin Plain. “Bit- Kapsi” was a kind of regional polity or chiefdom during the 8th century BC in the area. The archaeological evidence indicates increasing social complexities at the beginning of the first millennium BC in the area, which could be associated with the emergence of “Bit- Kapsi”. 
Keywords: Qareh Tepe, Sagzabad, Qazvin Plain, Iron Age, Social Complexity, Bit-Kapsi.
Introduction
Qareh Tepe of Sagzabad, located in the southwest of the Qazvin Plain, was one of the three mounds selected for archaeological excavations by the Department of Archaeology of the University of Tehran. Its archaeological sequence encompasses the Chalcolithic Period, Bronze Age, Iron Age, and the Achaemenid Period (Malek Shahmirzadi, 1987; Azizi Kharanaghi and Niknami, 2013). Unfortunately, due to the extensive unauthorized digging and farming activities, many parts of the upper layers of this mound have been damaged (Malek Shamirzadi, 1987), leading to insufficient information about the communities of the end of the second millennium and the beginning of the first millennium BC. Fortunately, recent excavations have led to the identification of a cemetery on the eastern side of Qareh Tepe (Dehpahlavan, 2016). The archaeological findings and two C14 samples indicated that the graves of this cemetery belong to the end of the second millennium and the first half of the first millennium BC. Considering the value of cemeteries in studying various social aspects, we had the opportunity to answer some of the questions regarding the social structure of resident communities in the area during the mentioned period. This study aims to better understand the social structure of the communities in the first millennium BC, according to the findings obtained from the excavations of this cemetery and the results of previous excavations in Qareh Tepe, as well as the written sources (Assyrian accounts).
The Eastern Cemetery of Qareh Tepe 
In 2016, a cemetery belonging to the Iron Age was found in the east of Qareh Tepe (Dehpahlavan, 2018a: 437). Five seasons of excavations in this cemetery revealed evidence of graves that belonged to the end of the second millennium BC and the first half of the first millennium BC (Dehpahlavan, 2016, 2017, 2018, 2019, and 2021). Since the graves of this cemetery were found in different depths, they were classified into five levels: the graves of the first to fourth levels belong to the first millennium BC, while the graves of the fifth level belong to the end of the second millennium BC. 
Burial of Children and determination of the social organization 
Hierarchical societies are introduced as regional polities (Johnson and Earle, 2000) or chiefdoms (Service, 1962). Ethnographic and anthropological studies have indicated that in hierarchical societies, children benefit from their fathers’ material and spiritual advantages immediately after birth. At this stage, lineages are categorized, and people have a particular social status from birth, regardless of their capabilities (Flannery, 2001: 55; Flannery, 1995: 12, 13). One of the most important archaeological findings to identify this type of society is the burial of children with prestige goods (Marcus, 2008). 
In the eastern cemetery of Qareh Tepe, 16 independent graves of children were found, eight of which had prestige goods. The oldest grave of children with prestige goods belonged to the fifth level of the cemetery. Therefore, the communities of the Qazvin Plain had a hierarchical order and hereditary social status, at least from the end of the second millennium BC. 
Evidence of increased social complexities in the Qazvin Plain in the first millennium 
Evidence that hint to increased social complexities in the first millennium BC has been found in the eastern cemetery of the Qazvin Plain. They are:
• Division of the cemetery space and emphasis on genealogy
Using different parts of the cemetery by groups with different social prestige and status (Dehpahlavan, 2016), as well as the evidence of pisé walls to separate parts of the cemetery (Dehpahlavan, 2017), and evidence of the usage of some graves multiple times (Dehpahlavan, 2018).
• Population growth and the emergence of the sizeable mud-brick building
The increase in the number of sites in the Iranian Central Plateau (Talaei, 2010: 20), the increase in the size of the site of Qareh Tepe of Sagzabad during the first half of the first millennium BC (Azizi Kharanaghi, 2011: 83; Dehpahlavan, 2016), and the establishment of a substantial mud-brick structure at this site in the first millennium BC suggest an indication of population growth (Yadollahi & Azizi Kharanaghi, 2010).
• Developed trans-regional relations and the intensification of metal production
The increase in the number of goods from foreign origins (Babazade, Dehpahlavan, in press) and the increase in the iron and bronze products in the first millennium BC (Tali, 2002; Ghodussiyan et al., 2017; Mortazavi et al., 2011) hint at well-developed trans-regional relations. 
Neo-Assyrian Sources
Some of the Neo-Assyrian kings mentioned a place known as “Bit-Kapsi” in their historical accounts, as noted by Luckenbill (1926 and 1927). Julian Reade identified this location to be situated in the Qazvin Plain (Reade, 1979: 180, Reade, 1995: fig 3). These references suggest elements of regional integration, economic control, territorial governance, and defensive strategies against the Assyrian invasions, indicating that “Bit-Kapsi” functioned as a regional polity or chiefdom during the 8th century BC, according to Johnson and Earle (2000). If we accept the Qazvin Plain as the accurate location of “Bit-Kapsi,” the archaeological evidence pointing towards increasing social complexities in the region further bolsters the argument for its status as a developing entity during that period.
Conclusion
Based on the newly discovered cemetery findings, we know that the institution of power and hereditary social hierarchy existed in this plain, at least from the late second millennium BC. The findings of the 9th century BC showed the segregation of parts of the cemetery with pisé walls and an emphasis on genealogy, according to the findings obtained from the graves excavated from within these walls. These findings may indicate the emergence of a new social class or institution in which social status was hereditary. In addition, there was an increasing process of population growth, the emergence of a sizeable mud-brick building, developed trans-regional relations, and intensification of metal products in the first millennium BC in the area, indicating increasing social complexities. This increasing social complexity is in line with the Assyrian written sources. It could be associated with the development and emergence of “Bit-Kapsi,” mentioned in the sources of the 8th century BC, which some researchers locate it in the Qazvin Plain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qareh Tepe
  • Sagzabad
  • Qazvin Plain
  • Iron Age
  • Social Complexity
  • Bit-Kapsi

مراجع

- بابازاده، سامان؛ و ده‌پهلوان، مصطفی، (1401). «تغییر رفتار فرهنگی برای کسب منزلت اجتماعی در عصر آهن 2 و 3 (شواهدی از کالاهای شأن‌زا در گورستان شرقی قره‌تپۀ سگزآباد». تحقیقات تاریخ اجتماعی (12)1: 29-55. DOI: 10.30465/shc.2022.41448.2364
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1395). «گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد». مرداد، شهریور و مهر (منتشر نشده).
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1396). «گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد» مرداد، شهریور و مهر (منتشر نشده).
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1397الف). «گورستان‌های نویافته عصر آهن 2و3 قره‌تپۀ سگزآباد (فصل سوم)». در: هفدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی‌ایران، ج1. به‌کوشش: روح‌الله شیرازی و شقایق هورشید، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: 437-444.
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1397ب). «گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد». شهریور و مهر 1397 (منتشر نشده).
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1398). «گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد». مرداد و شهریور (منتشر نشده).
- ده‌پهلوان، مصطفی، (1400). «گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد». مرداد و شهریور 1400 (منتشر نشده).
- ده‌پهلوان، مصطفی؛ و جاهد، مهدی، (1400). «شواهدی از بازی شمارشی در گورستان عصر آهن 2 و 3 قره‌تپۀ سگزآباد». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 5(15): 115-134. DOI: 10.30699/PJAS.5.15.115
- رایت، هنری، (1383). «سازمان‌های سیاسی پیش از شکل‌گیری حکومت». ترجمۀ کامیار عبدی، باستان‌شناسی و تاریخ، 18(36): 26-41. 
- رمضانی، مریم، (1396). «گزارش انسان شناسی جسمانی محوطه قره‌تپۀ سگزآباد قزوین (کاوش‌های سال 1395 و 1396)». (منتشر نشده).
- سرلک، سیامک؛ و ملکزاده، مهرداد، (1384). «آجرهای منقوش عصر آهن پایانی ماد شرقی، سکوی خشتی قلی درویش جمکران و سازه بزرگ سیلک کاشان». فصلنامۀ باستان‌شناسی، 1 (1): 52-66. 
- طلایی، حسن، (1381). «تکنولوژی فلزگری کهن در تپۀ سگزآباد دشت قزوین». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 52(164): 547-564. https://journals.ut.ac.ir/article_13837.html
- طلایی، حسن، (1389). عصر آهن ایران. تهران: سمت.
- طلایی، حسن، (1390). باستان‌شناسی و هنر ایران در هزارۀ اول پیش‌ازمیلاد. تهران: سمت.
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین؛ و ناصری، رضا، (1391). «لایه‌نگاری بخش جنوبی تپۀ سگزآباد». پیام باستان‌شناسی، 9 (18): 77-96. DOI: 20.1001.1.20084285.1391.9.18.6.1 
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین؛ و نیکنامی، کمالدین، (1392). «دورۀ مس‌سنگی جدید در تپۀ سگزآباد». پیام باستان‌شناسی، 10 (20): 51-68. DOI: 20.1001.1.20084285.1392.10.20.4.0
- علی‌بیگی، سجاد؛ خسروی، شکوه، (1388). «شواهدی از نهادهای اجتماعی‌‌اقتصادی (؟)». مطالعات باستان‌شناسی، 1(1): 85-108. https://jarcs.ut.ac.ir/article_28632.html?lang=fa
- فرنام، الهام، (1398). «گزارش انسان‌شناسی گورستان شرقی قره‌تپۀ سگزآباد». گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد، مرداد و شهریور 1398 (منتشر نشده).
- فرنام، الهام، (1400). «گزارش انسان‌شناسی گورستان شرقی قره‌تپۀ سگزآباد». گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد، مرداد و شهریور 1400، (منتشر نشده).
- فرنام، الهام؛ و خدادادی، بابک، (1397). «گزارش انسان‌شناسی گورستان شرقی قره‌تپۀ سگزآباد». گزارش مقدماتی کاوش آموزشی و پژوهشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قره‌تپۀ سگزآباد، شهریور و مهر 1397، (منتشر نشده).
- فلانری، کنت، (1380). «تطور فرهنگی تمدن‌ها». ترجمۀ کامیار عبدی، انسان‌شناسی، 1 (2): 50-83.
- فهیمی، حمید، (1382). «سکونتگاه گورخفتگان صرم گزارشی درباره‌ی محوطه‌ی شمشیرگاه در جنوب قم». باستان‌شناسی و تاریخ، 18(35): 61-69.
- قدوسیان، طلحه؛ و احد صمدی، حسن طلایی، (1396). «واکاوی جنبه‌هایی از متالورژی باستانی دشت قزوین بر مبنای داده‌های فلزی مکشوف از قبور عصر آهن II قبرستان سگزآباد». مطالعات باستان‌شناسی، 9(15): 167-187. DOI: 10.22059/jarcs.2017.64011
- کامبخش‌فرد، سیف‌الله، (1370). تهران سه هزاو دویست‌ساله براساس کاوش‌های باستان‌شناسی. تهران: نشر فضا. 
- مجیدزاده، یوسف، (1389 الف). کاوش‌های محوطه باستانی ازبکی (سفال). جلد دوم، تهران: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
- مجیدزاده یوسف، (1389 ب). کاوش‌های محوطه باستانی ازبکی (هنر و معماری). جلد اول، تهران: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
- مدود، سکایاو یانا، (1384). ایران در عصرآهن 1. ترجمۀ علی‌اکبر وحدتی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
- ملازاده، کاظم، (1393). باستان‌شناسی ماد. تهران: سمت.
- ملک‌شهمیرزادی، صادق، (1356). «گزارش مقدماتی فصل اول و دوم حفاری تپۀ سگزآباد». مارلیک 2، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران: 81-98.
- نقشینه، امیر صادق، (1391). «گونه‌شناسی ساغرها و پیاله‌های ایران». پیام باستان‌شناسی، 9(18): 97-124. DOI: 20.1001.1.20084285.1391.9.18.7.2
- واندنبرگ، لویی، (1345). باستان‌شناسی ایران باستان. ترجمۀ عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.
- وحدتی، علی‌اکبر؛ و پیلر، کریستین کنارد، (1397). مارلیک شکوه فرهنگ عصر آهن گیلان، تهران: موزه ملی، رشت: موزه رشت.
- یداللهی، سیما؛ و عزیزی‌خرانقی، حسین، (1389). «گزارش مقدماتی کاوش‌های باستان‌شناختی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران در دشت قزوین، کاوش تپۀ سگزآباد». پاییز، «چاپ نشده». 
- Albenda, P., (2018). “Neo-Assyrian Views of Foreign Cities: A Brief Survey”. Culture and History of the Ancient Near East, Editor: Elizabeth Simpson, 94: 279-303.
- Alibaigi, S. & Khosravi, Sh., (2009). “Some Evidences on Social and Economic Institutions of Iron Age Societies in the Center of the Iranian Plateau”. Moṭāleāt Bāstānshenāsi, 1(1): 85-108. https://jarcs.ut.ac.ir/article_28632.html?lang=fa (In Persian).
- Azizi Kharānaqi, H. & Nāseri, R., (2012). “Stratigeraphic Excavation at South of Tepe Sagzabad, Qazvin Plain”. Payāme Bāstānshenāsi, 9(18): 77-96. DOI: 20.1001.1.20084285.1391.9.18.6.1 (In Persian). 
- Azizi Kharānaqi, H. & Niknāmi, K., (2013). “Late Chalcolithic period at Tepe Segzabad”. Payāme Bāstānshenāsi, 10(20): 51-68. DOI: 20.1001.1.20084285.1392.10.20.4.0 (In Persian)
- Bābāzādeh, S. & Dehpahlavān, M., (2022). “Cultural Behavior Change to gain social prestige in the Iron Ages 2 and 3 (Evidence of prestige goods in the eastern cemetery of Qara Tepe, Sagzābād)”. Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’I, (12)1: 29-55. DOI:10.30465/shc.2022.41448.2364 (In Persian).
- Barnett, R. D. & Falkner M., (1962). The Sculptures of Aššur-naṣir-apli II (883–859 B.C.), Tiglath-Pileser III (745– 727 B.C.). Essarhaddon (681–669 B.C.) from the Central and South-West Palaces at Nimrud. London: British Museum.
- Binford, L. R., (1971). “Mortuary Practices: Their Study and Their Potential”. In: Approaches to the Social Dimensions of Mortuary Practices, edited by: J. A. Brown: 6-29. Memoirs of the Society for American Archaeology, 25, New York.
- Brown, J. A., (1981). “The Search for Rank in Prehistoric Burials”. In: The Archaeology of Death, edited by: R. Chapman, I. Kinnes & K. Randsborg, Cambridge, Cambridge University Press: 25-37.
- Carr, Ch., (1995). “Mortuary Practices: Their Social, Philosophical-Religious, Circumstantial, and Physical Determinants”. Journal of Archaeological Method and Theory, 2 (2): 105-200. DOI: 10.1007/BF02228990
- Cordy, R. H., (1974). “Complex rank cultural systems in the Hawaiian Islands: suggested explanations for their origins”. Archaeology and Physical Anthropology in Oceania, 10: 89–109. https://www.jstor.org/stable/40386222
- Danti, M. D., (2013). “The Late Bronze and Early Iron Age in northwestern Iran”. The Oxford Handbook of Ancient Iran, Edited by: D. T. Potts, Oxford University Press: 327-376.
- Dehpahlavān, M., (2020). “Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology”. University of Tehran: Qara Tepe of Sāgzabād (Unpublished), (In Persian).
- Dehpahlavan, M. & Alinezhad, Z., (2022). “The Cylinder Seals of Qareh Tepe in Sagzabad, Iron Age II and III”. Iran, 60(1): 1-15. DOI: 10.1080/05786967.2022.2058409
- Dehpahlavān, M., (2017). “Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology”. University of Tehran: Qara Tepe of Sagzābād, (Unpublished), (In Persian)
- Dehpahlavān, M., (2018). “Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology”. University of Tehran: Qara Tepe of Sagzābad, (Unpublished), (In Persian)
- Dehpahlavān, M., (2019A). “The newly Iron Age II and III cemeteries of Qara tape Sagzābād (Third season)”. Hefdahomin gerdehamāey sālāne bāstān shenāsi Irān, Vol.1 Editors: Rūḩollāh Shirazi and Shaqāyeq Hūrshid, Tehran: Research institute of Cultural Heritage & Tourism (In Persian).
- Dehpahlavān, M., (2019B). “Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology”. University of Tehran, Qara Tepe of Sāgzabād, (Unpublished), (In Persian)
- Dehpahlavān, M., (2022). “Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology”. University of Tehran: Qara Tepe of Sāgzabād, Unpublished. (In Persian)
- Dehpahlavān, M. & Jāhed, M., (2021). “Some Evidence of Counting Game in Iron Age II and III of Qara Tappeh Cemetery in Sagzabad”. Moṭāleāt Bāstānshenāsi Pārse, 5(15): 115-134. DOI:  10.30699/PJAS.5.15.115 (In Persian).
- Dyson, R. H. Jr., (1965). “Problems of Protohistoric Iran as Seen from Hasanlu”. Journal of Near Eastern Studies, 24: 193-217. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/371815?journalCode=jnes
- Fahimi, H., (2003). “Shamshirgāh: a settlement related to the cemetery of Sarm”. Bāstānshenāsi va Tārikh, 18(35): 61-69. (In Persian).
- Farnām, E., (2019). “Anthropological report of the eastern cemetery of Qara Tepe of Sāgzabād”. Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology, University of Tehran, Qara Tepe of Sāgzabād, (Unpublished), (In Persian).
- Farnām, E., (2021). “Anthropological report of the eastern cemetery of Qara Tepe of Sāgzabād”. Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology, University of Tehran, Qara Tepe of Sāgzabād, (Unpublished), (In Persian).
- Farnām, E. & Khodādādi, B., (2018). “Anthropological report of the eastern cemetery of Qara Tepe of Sāgzabād”. Preliminary report of educational and research excavation of the Department of Archeology, University of Tehran, Qara Tepe of Sāgzabād, (Unpublished), (In Persian)
- Feinman, G. M. & Neitzel, J., (1984). “Too many types: an overview of sedentary pre-state societies in the Americas”. Advances in Archaeological Method and Theory, 7: 39–102. DOI: 10.1016/B978-0-12-003107-8.50007-4
- Feinman, G. M., (1995). “The Emergence of Inequality: A Focus on Strategies and Processes”. In: Foundations of Social Inequality, Edited by: T. Douglas Price and Gary M. Feinman: 255-275.
- Flannery K. V., (1999). “The Cultural Evolution of Civilizations”. Translator: Kāmyār Abdi, Ensānshenāsi, 1(2): 50-83. (In Persian)
- Flannery K. V., (1999). Prehistoric Social Evolution, Research Frontiers in Anthropology. Simon & Schuster.
- Fried, M. H., (1967). The Evolution of Political Society. New York: Random House.
- Hayden, B., (1998). “Practical and Prestige Technologies: The Evolution of Material Systems”. Journal of Archaeological Method and Theory, 5: 1-55. DOI: 10.1007/BF02428415
- Johnson, A. & Earle, T., (2000). The Evolution of Human Societies: From Foraging Group to Agrarian State. Stanford: Stanford University Press.
- Kāmbakhsh Fard, S., (1991). Tehran 3200 Years Based on Archeological Exploration. Tehran: Fazā. (In Persian)
- Kantner, J., (2010). “Identifying the Pathways to Permanent Leadership”. The Evolution of Leadership: Transitions in Decision Making from Small-Scale to Middle-Range Societies. Published by: SAR Press: 249-281.
- Knapp, A. B., (1993). “Social Complexity: Incipience, Emergence, and Development on Prehistoric Cyprus”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 292: 85-106. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.2307/1357250
- Kristiansen, K. & Larson, T. B., (2005). The Rise of Bronze Age Society, Travels, Transmissions and Transformations. Cambridge University Press. New York.
- Luckenbill, D., (1926). Ancient records of Assyria and Babylonia, Historical records of Assyria: from the earliest to Sargon. Vol. 1, The University of Chicago press.
- Luckenbill, D., (1927). Ancient records of Assyria and Babylonia, Historical records of Assyria: from the earliest to Sargon. Vol. 2, The University of Chicago press.
- Majidzādeh, Y., (2010A). Excavations at Ancient Site of Ozbeki (Pottery). Vol. 2, Tehran: Publications of the Directorate of Cultural Heritage Organization. (In Persian)
- Majidzādeh, Y., (2010B). Excavations at Ancient Site of Ozbeki (art and architecture). Vol. 1, Tehran: Publications of the Directorate of Cultural Heritage Organization. (In Persian)
- Malek Shahmirzādi, Ş., (1977). “Preliminary report of first and second excavation of Sagzabad mound, 1970-1971”. Marlik 2, Tehran: Tehran University Press. (In Persian)
- Malekzadeh, M. & Naseri, R., (2013). “Shamshirgāh and Sialk: bricks with impressions”. Antiquity, Vol 087.
- Matthews, R. & Fazeli Nashli, H., (2022). The Archaeology of Iran from the Palaeolithic to the Achaemenid Empire. London: Routledge.
- Medvedskaya, I. N., (2005). Iran: Iron Age I. Translator: Ali Akbar Vaḩdati, Tehran: Ministry of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism- Research Institute of Archaeology. (In Persian)
- Mollāhzādeh, K., (2014). Median Archaeology. Tehrān: Samt. (In Persian)
- Mortazavi, M.; Salehi Kakhki, A.; Golozar, M. A.; Tala’I, H., (2011). “Preliminary Metallurgical Investigation of Copper-Based Artifacts at Tepe Sagzabad in Qazvin Plain, Iran (1500-800 BC)”. Iranian Journal of Archaeological Studies, 49-59. DOI: 10.22111/ijas.2011.468
- Naqshineh, A.  Ş., (2013). “Typology of Iranian cups and bowls”. Payām Bāstān shenāsi, 18: 97-124. DOI: 20.1001.1.20084285.1391.9.18.7.2 (In Persian)
- Parpola, S. & Porter, S., (2001). The Helsinki Atlas on the Near East in the Neo-Assyrian Period. Helsinki: The Casco Bay Assyriological Institute and the Neo-Assyrian Text Corpus Project.
- Piller, C. K., (2010). “Northern Iran in the Iron Age II and III: A Neighbour of Urartu?”. ARAMAZD Armenian Journal of Near Eastern Studies (AJNES), 5 (2): 53-75. https://archaeopresspublishing.com/ojs/index.php/aramazd/issue/archive
- Qodousiyan, Ț.; Şamadi, A. & Țalāi, H., (2017). “Studying the Ancient Metallurgy of Qazvin Plain Based on the Metal Samples Discovered from The Iron Age II Graves of Sagzābād Cemetery”. Moṱāleāt Bāstānšenāsi,   9(15): 167-187. DOI: 10.22059/jarcs.2017.64011 (In Persian).
- Rameżāni, M., (2018). “Physical anthropology report of Ghara tepe, Sagzābād”. Qazvin, (Unpublished), (In Persian)
- Reade, E. J., (1979). “Hasanlu, Gilzanu, and Related Considerations”. Archaeologische Mitteilungen aus Iran, 8 & 12: 175-182. https://publications.dainst.org/journals/AMIran/issue/archive
- Reade, E. J., (1995). “Iran in the Neo-Assyrian Period”. Neo-Assyrian geography, Roma: Università di Roma, Dipartimento di scienze storiche, archeologiche e antropologiche dell'Antichità, 31-44 
- Renfrew, C., (1974). “Beyond a subsistence economy: the evolution of social organisation in prehistoric Europe”. In: C. B. Moore (ed.) Reconstructing Complex Societies: An Archaeological Colloquium, Supplement to the Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 20: 69–95.
- Sarlak, S. & Malekzādeh, M., (2005). “Ājorhāye manqushe asreāhane pāyāniye Māde sharqi, Sakuye kheshtiye Qoli Darvishe Jamkarān va sāzeye bozorge Sialke Kāshan”. Faslnāme Bāstānshenāsi, 1(1): 52–66 (In Persian).
- Schulting, R. J., (1995). Mortuary Variability and Status Differentiation on the Columbia-Fraser Plateau. Archaeology Press Simon Fraser University Burnaby.
- Service, E., (1962). Primitive social organization. New York: Random House.
- Siklosi, Z., (2004). “Prestige Goods in the Neolithic of the Carpathian Basin”. Material Manifestations of Social Differentiation, Acta Arch Academia Scientiarum Hung, 55: 1–62. DOI: 10.1556/aarch.55.2004.1-2.1 
- Smith, M. E., (1994). “Social Complexity in the Aztec Countryside”. In: G.M. Schwartz and S.E. Falconer (ed.) Archaeological Views from the Countryside, Washington: Smithsonian Institution Press: 143-159.
- Spencer, C., (1987). “Rethinking the Chiefdom”. In: Chiefdoms In The Americas, Edited by Robert D. Drennan and Carlos A. Uribe, Univesity Press of America: 31-43.
- Tadmor, H. & Yamada, Sh., (2011). The Royal Inscriptions of Tiglath-pileser III (744–727BC), and Shalmaneser V (726–722BC), Kings of Assyria. Eisenbrauns.
- Tainter, J. A., (1988). The Collapse of Complex Societies. Cambridge University Press.
- Țalāi, Ḩ., (2002). “Ancient Metalworking in Tepe Sagzābād”. Majaleh Dāneshkadeh Adabiyāt  va Ūlūm Ensāni Dāneshgah Tehrān, 164: 547-564. https://journals.ut.ac.ir/article_13837.html (in persian)
- Țalāi, Ḩ., (2010). Iron Age of Iran. Tehrān: Samt. (In Persian)
- Țalāi, Ḩ., (2011). Iranian Art and Archaeology in the first millennium B.C.. Tehrān: Samt. (In Persian)
- Trębicka, J.; Farnam, E.; Dehpehlavan, M.; Alinezhad, Z. & Sołtysiak, A., (2019). “Human remains from Qareh Tepe, Iran, 2017-2018”. Bioarchaeology of the Near East, 13: 126–135. https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=3007269
- Vahdati, A., (2007). “Marlik and Toul-e Talish: A Dating Problem”. IA, 42: 125-138. DOI: 10.2143/IA.42.0.2017873
- Vahdati, A. & Piller, C. K., (2018). Marlik, Glory of the Iron Age Culture of Gilan. Tehran: National Museum of Iran, Rasht: Rasht Museum. (In Persian)
- Vanden Berghe, L., (1964). La Necropole de Khurvin. Publications de L Institut Historique et Archaeologique Neerlandais de Stanbul XVII, Leiden.
- Vanden Berghe, L., (1966). Archéologie de l'Irān ancien. Translator: Issā Behnām, Tehran: University of Tehran. (In Persian)
- Vaughn, K. J.; Eerkens, J. W. & Kantner, J., (2010). “The Evolution of Leadership”. The Evolution of Leadership: Transitions in Decision Making from Small-Scale to Middle-Range Societies. Published by: SAR Press: 3-17.
- Wright, H. T., (2004). “Pre-state Political Formations”. Translator: Kāmyār Abdi, Bāstānshenāsi va Tārikh, 18(36): 26-41. (In Persian)
- Xin, W. & Lecomte, O., (2013). “Clay Sealings from the Iron Age Citadel at Ulug Depe”. Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT), 44: 313-328. DOI: 10.4000/abstractairanica.42033
- Yadollāhi, S. & Azizi Kharānaqi, H., (2010). “Preliminary report of archeological excavations in Qazvin plain,  excavation of Sagzbad”. Department of Archeology, University of Tehran, (Unpublished), (In Persian).
پژوهش های باستان شناسی ایران
دوره 14، شماره 40
خرداد 1403
صفحه 59-92

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار