نقش و جایگاه محوطۀ باغ‌بَمید در دشت سیرجان طی سده‌های 6 الی 10ه‍.ق. براساس تحلیل یافته‌های سفالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ باستان‌شناسی و مرمت، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران.

2 پژوهشگر پسادکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

10.22084/nb.2023.27763.2582

چکیده

محوطۀ باغ‌بَمید در شمال‌غربی شهر سیرجان طی بررسی‌های باستان‌شنا‌سی سال 1397 شناسایی شد. وسعت زیاد و تنوع یافته‌های فرهنگی این محوطه، از نقش مهم آن در دشت سیرجان طی دوران اسلامی حکایت دارد. به این‌دلیل جستار حاضر قصد دارد تا در پژوهش پیش‌رو برای شناخت موقعیت و جایگاه محوطۀ باغ‌بَمید در بازۀ زمانی سده‌های میانی دوران اسلامی به بررسی و تحلیل یافته‌های سفالی آن بپردازد؛ زیرا در منابع مکتوب این دوره، اطلاعات اندکی از این مکان وجود دارد، ولی از بررسی میدانی آن، یافته‌های سفالی متنوعی به‌دست آمد که تا حدودی می‌توان با مطالعۀ آن‌ها به موقعیت این محوطه در سده‌های میانی دوران اسلامی دست‌یافت. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتنداز 1. موقعیت محوطۀ باغ‌بَمید در سده‌های 6 الی 10ه‍.ق. براساس بررسی و تحلیل یافته‌های سفالی چگونه ارزیابی می‌شود؟ 2. فناوری رایج یافته‌های سفالی این محوطه کدامند؟ 3. براساس شواهد، یافته‌های سفالی این محوطه وارداتی یا بومی هستند؟ 4. محوطۀ باغ‌بَمید براساس یافته‌های سفالی چه نقش و جایگاهی در برهم‌کنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در سده‌های میانی دوران اسلامی داشته است؟ این پژوهش تلاشی در جهت مطالعۀ یافته‌های سفالی محوطۀ باغ‌بَمید طی سده‌های میانی اسلامی است تا بتوان سیمای این محوطه را در این بازۀ زمانی مشخص کرد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و یافته‌های آن به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. نتایج نشان‌داد که این محوطه هم‌زمان با محوطۀ قلعه‌سنگ طی سده‌های 6 تا 10ه‍.ق. استقرار داشته و حلقۀ ارتباطی راه‌های مهم تجاری-اقتصادی به شهر مرکزی سیرجان بوده است. یافته‌های سفالی محوطۀ باغ‌بَمید در دو گروه اصلی بی‌لعاب (نقوش کنده، فشاری، قالبی، مُهری و ترکیبی) و لعاب‌دار (لعاب‌دار تک‌رنگ و چندرنگ) تقسیم می‌شوند. در این محوطه، داده‌ای مبنی‌بر تولید سفال یافت نشد، که نشان می‌دهد به احتمال اکثر سفال‌ها وارداتی بوده و از مناطق دور و نزدیک به آن وارد شده‌اند. 

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Significance and Status of the Bagh-Bamid Area Within the Sirjan Plain from the 6th To the 10th Centuries AH based on Potsherd Analysis

نویسندگان [English]

  • Sattar Khaledian 1
  • Zeinab Afzali 2
1 Assistant Professor, Department of Archaeology, Faculty of Archaeology and Restoration, Shiraz University of Arts, Shiraz, Iran.
2 Postdoctoral Researcher in Archaeology, Department of Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities University of Tehran,Tehran, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

Abstract
Archaeological surveys have pinpointed the Bagh-Bamid area to the northwest of Sirjan. The considerable dimensions and variety of cultural artifacts found there imply its importance in the Sirjan Plain throughout the Islamic era. Therefore, this study seeks to explore and analyze the pottery findings from Bagh-Bamid to better understand its role during the middle Islamic centuries, particularly given the limited documentation available in historical texts regarding the area. The field investigation yielded a diverse array of pottery artifacts that serve as valuable indicators for assessing the status of Bagh-Bamid during the middle centuries of the Islamic period. This research seeks to address several critical inquiries: What role did Bagh-Bamid play between the 6th and 10th AH centuries? What pottery-making technologies were prevalent during this time? Furthermore, an analysis of the evidence will help determine whether the pottery discovered in this area was locally produced or imported. The objective of this study is to investigate the cultural artifacts discovered at the Bagh-Bamid site during the medieval Islamic period, with the intention of assessing the importance of this area during that era. Employing a descriptive-analytical research framework, the study utilized both documentary and field data collection methods to gather relevant information. Findings from the Bagh-Bamid site demonstrate that the pottery can be categorized into two principal groups of glazed and unglazed varieties. The unglazed pottery types feature a range of decorative techniques, including carving, pressing, molding, stamping, and the use of combined designs. The glazed pottery, on the other hand, is available in both monochromatic and polychromatic varieties. Furthermore, the collection features several pieces of imported Chinese pottery, which were brought to Sirjan through trans-regional connections. Archaeological research suggests that Bagh-Bamid was established alongside Qale’h Sang site during the 6th to 10th centuries AH, acting as a crucial link in important commercial and economic pathways to the city of Sirjan.
Keywords: Bagh-Bamid Locality, Sirjan Plain, Archaeological Survey, Islamic Middle Centuries, Pottery Typology.
 
Introduction
The Sirjan Plain, situated in Kerman Province in southern Iran, serves as a vital nexus for communication routes, linking the southern with the central and northern areas of the country. This strategic significance has persisted from historical times to the present day. Among the population centers located on this plain is the Bagh-Bamid area, historically referred to as “Beymand” in various literary sources. This area is positioned along key communication routes, including those connecting Shiraz to Sistan and the Persian Gulf shores to the central regions of Iran (Ibn Khordadbeh, 1992: 40-42; Istakhri, 1994: 168; Maqdisi, 2006: 686-682). This locality has historically served as a conduit to numerous regions, including Fars, Hormozgan, the shores of the Persian Gulf, Yazd, Isfahan, Kerman, Sistan, and Khorasan. Archaeological evidence, particularly in the form of pottery, substantiates this assertion. However, the written records from the medieval period provide scant information compared to those from earlier centuries. Notably, the city is only briefly mentioned in Idrisi’s Nuzhat al-Mushtāq, while other texts such as Mo’jam Al-Buldan and Taqwim al-Buldan merely reference the city’s name (Idrisi, 2009: 53-45; Hamawi, 1968: 177; Abulfeda, 1970: 381). The Bagh-Bamid area, located to the northwest of Sirjan city, was recognized during archaeological surveys conducted in 2017, which yielded a variety of cultural artifacts. This research primarily seeks to address several key questions: What role did the Bagh-Bamid site play during the 6th to 10th AH centuries? What technological characteristics are evident in the pottery discovered in this site? Furthermore, do the findings suggest that the pottery is of local origin or imported? Furthermore, what has been the nature of both regional and extra-regional interactions involving this area? This research seeks to explore the geographical and cultural significance of the area by utilizing both written sources and field investigation results. To date, there has been a lack of published information regarding the medieval period in this region. Analyzing its cultural artifacts may shed light on the contributions of this area to the cultural, political, economic, and social evolution of the Sirjan Plain. By selecting the Bagh-Bamid area and focusing on its identification during the medieval centuries, along with the categorization of various pottery types and their comparative analysis, one can elucidate the connections between the findings from this area and other Islamic regions to a significant degree. Consequently, this approach allows for the establishment of its cultural ties in both regional and extra-regional contexts during this period.
Discussion
The Bagh-Bamid area, encompassing approximately 300 hectares, constitutes a significant residential area located in the northwest of Sirjan. Within this region, a total of 1,346 potsherds were discovered, of which 79 were subjected to analysis in this study. These artifacts date back to the medieval Islamic period and are categorized into two primary types: unglazed and glazed pottery. In contrast, various written records identify this area as Beymand or Meymand in the medieval centuries. However, aside from Idrisi’s Nuzhat al-Mushtāq (2009: 53-45), which offers a comprehensive discussion, most other sources only acknowledge its name. As a result, we sought to clarify historical context and appearance of the area in question to some extent by examining archaeological discoveries. During the medieval Islamic period, Bagh-Bamid was a relatively minor settlement when compared to both the early and late Islamic eras. Its position along key trade routes facilitated communication, making the Sang castle and the surrounding Bagh-Bamid area crucial for commercial and cultural interactions among diverse regions. Additionally, the political dynamics of this era significantly influenced the economic vitality of the Sirjan region, particularly following the mid-7th century AH when Turkan Khatun successfully reclaimed Sirjan from the Shabankara princes of Fars, who had previously held control over the area. Subsequently, the initiatives undertaken by Padishah Khatun in fostering appropriate relations with the Ilkhans led to significant economic and trade advancements in the Kerman state, particularly in regions such as Sirjan. Monshi Kermani notes that during this period, “the Kerman road became the highway” (Monshi Kermani, 2015: 71). This development had a profound impact on the region. Consequently, the efforts of the Qarakhitai and the Al-Muzaffar rulers in Kerman, coupled with the enhanced security of trade routes in Hormuz, contributed to the commercial prominence of peripheral areas like Sirjan.
Conclusion
Bagh-Bamid emerged as a significant entity within the Sirjan Plain, serving as a crucial nexus for communication. It facilitated connections between the ports along the Persian Gulf, particularly Hormuz, and the interior regions of the Iranian Plateau. The site’s growth and prominence can be attributed to its strategic location within the extensive communication network of southern Iran. Analysis of the pottery artifacts from Bagh-Bamid indicates two primary categories: unglazed and glazed pottery. The unglazed pieces feature a variety of decorative techniques, including carving, pressing, molding, stamping, and combinations thereof. In contrast, the glazed pottery is characterized by both single-colored and multi-colored finishes. This collection includes various pieces of imported Chinese pottery, which were transported to Sirjan as a result of trans-regional interactions. Archaeological evidence indicates that this region was established concurrently with the Qale’h Sang site during the 6th to 10th AH centuries of the Islamic period, serving as a vital link in significant commercial and economic routes leading to the central city of Sirjan. The resemblance of its pottery to that of other regions suggests that diverse pottery types were produced in major centers such as Hamedan, Kashan, and Ray, and subsequently exported to other locations, including Bagh-Bamid. This reflects the extensive interconnections among population centers during the 6th to 10th centuries AH.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bagh-Bamid Locality
  • Sirjan Plain
  • Archaeological Survey
  • Islamic Middle Centuries
  • Pottery Typology

مراجع

- ابن‌خردادبه، عبیدالله، (1371). مسالک و ممالک. ترجمۀ سعید خاکرند، تهران: میراث ملل.
- ابن‌حوقل، محمد، (1366). سفرنامه. ترجمۀ جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.
- ابوالفداء، اسماعیل بن علی، (1349). تقویم البلدان. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- اصطخری، ابواسحاق، (1373). المسالک و الممالک. ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، تهران: محمود افشار یزدی.
- افضلی، زینب، (1398). «سیر تحولات فضایی شهر سیرجان در دوران اسلامی». رسالۀ دکتری گرایش باستان‌شناسی دوران اسلامی، استاد راهنما: دکتر حسن کریمیان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه‌ تهران (منتشرنشد).
- افضلی، زینب؛ خانمرادی، مژگان؛ و کریمیان، حسن، (1400). «گونه‌شناسی و گاهنگاری سلادن‌های به‌دست آمده از بررسی باستان‌شناختی دشت سیرجان». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 11 (28): 173-196. https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21820.2152
- افضلی زینب، (1400). «تحلیلی در نقد و بررسی نظرات ارائه شده در ارتباط با تحولات شهر سیرجان از ابتدای شکل‌گیری تا دورۀ قاجار». اثر، ۴2 (4): ۵۸۶-۶۰۵.http://athar.richt.ir/article-2-904-fa.html
- افضلی، زینب؛ و خالدیان، ستار، (1401). «گونه‌شناسی و گاهنگاری یافته‌های سفالی محوطۀ باغ‌بَمید سیرجان از سده‌های اولیۀ اسلامی تا سدۀ هفتم هجری‌قمری». مطالعات باستان‌شناسی، 14 (4): 1-27. https://doi.org/10.22059/jarcs.2022.343725.143120
- افضلی، زینب؛ و ابراهیمی‌ایده‌لو، علیرضا، (۱۴۰۲). «مکان‌یابی شهر بِیمَند سده‌های اولیۀ اسلامی دوران اسلامی در ایالت کرمان بر اساس منابع مکتوب و داده‌های باستان‌شناسی». باغ نظر، ۱۹ (۱۰۸): ۹۰-۸۱. https://doi.org/10.22034/bagh.2022.300608.4974
- ادریسی، محمد، (1388). ایران در کتاب نزهۀ المشتاق. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: بنیاد ایرانشناسی.
- امیرحاجلو، سعید؛ و سقایی، سارا، (1397). «گسترش و تنوع گونه‌های سفال دوران اسلامی در سکونت‌های دشت نرماشیر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 19 (8): 207-226. https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.17433.1823
- امیرحاجلو، سعید؛ و صدیقیان، حسین، (1399). «مطالعۀ باستان‌شناختی سفال‌های دوران اسلامی محوطۀ قلعه‌سنگ سیرجان؛ شهر قدیم‌سیرجان». پژوهش‌های‌باستان‌شناسی ایران، 10 (25): 155-180. https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.18449.1896
- باستانی‌پاریزی، محمد ابراهیم، (1377). هشت الفت. بی‌جا: آزروش.
- بروسوی، محمدبن علی، (1397). اوضح المسالک الی معرفة البلدان و الممالک. ترجمۀ حسین قرچانلو، تهران: انجمن ایرانی تاریخ.
- چمنکار، محمد، (1390). «اهمیت جزیرۀ کیش در بازرگانی خلیج‌فارس و دریای عمان عصر مغول». تاریخ روابط خارجی، 49: 59-84. DOR: 20.1001.1.17352010.1390.13.49.3.3
- چوبک، حمیده، (1391). «سفالینه‌های دوران اسلامی شهر کهن جیرفت». مطالعات باستان‌شناسی، 4(1): 83-112. https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35377
- حسین‌نیا امیرکلائی، هانیه؛ موسوی‌حاجی، سید رسول؛ عطایی، مرتضی؛ و مهاجری‌نژاد، عبدالرضا، (1399). «مطالعۀ نمونه‌های سفالین دوران اسلامی شهر تاریخی ناتل». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، ۴ (۱۴): 99-85. https://doi.org/10.30699/PJAS.4.14.85
- حموی، یاقوت، (1347). برگزیدۀ مشترک. ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: ابن‌سینا.
- خدادوست، جواد؛ موسوی‌حاجی، سیدرسول؛ عابد، تقوی؛ و علی‌یاری‌گوکی، شهین، (1396). «بررسی و مطالعه تحلیلی سفالینه‌های محوطه مالین؛ شهرستان باخرز (خراسان رضوی)». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 7 (13): 157-172.https://doi.org/10.22084/nbsh.2017.6934.1289
- زارعـی، محمدابراهیـم؛ خاکسـار، علـی؛ مترجـم، عبـاس؛ امینـی، فرهـاد؛ و دینـی، اعظــم، (1393). «بررســی و مطالعــه سفال‌های دورۀ ایلخانی به‌دســت آمــده از کاوش‌های باستان‌شناســی ارزانفــود». مطالعــات باستان‌شناســی، ۲ (۶): 73-90.https://doi.org/10.22059/jarcs.2015.54174
- زارعی، محمدابراهیم؛ و شعبانی، محمد، (۱۳۹۸). «بررسی و تحلیل گونه‌شناسی سفالینه‌های آغاز دوران اسلامی تا پایان دورۀ صفوی منطقۀ همدان». مطالعات باستا‌ن‌شناسی پارسه، ۳ (۸): ۱۰۹-۱۲۶. https://doi.org/10.30699/PJAS.3.8.109
- زارعی، محمدابراهیم، (1399). «بررسی و تحلیل حیات تاریخی شهر درگزین در دوران اسلامی (براساس مستندات تاریخی و کاوش‌های باستان‌شناسی)». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، ۱۰ (۲۵): ۱۸۱-۲۰۶. https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21961.2161
- سجادی، نیلوفرالسادات، (1399). «گونه‌شناسی و مطالعۀ تحلیلی سفال‌های دوران اسلامی حاصل از فصل اول و دوم کاوش در قلعه‌دختر شهر کرمان». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه جیرفت، (منتشرنشده). 
- سهرابی‌نیا، احمد، و تقوی، عابد، (1398). «شهر قدیم سیرجان در قرون 8-7 ه‍.ق. به استناد قراین تاریخی و یافته‌‌های سفالی». مطالعات باستان‌شناسی، 2 (11): 153-169. https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.73112
- شراهی، اسماعیل؛ و صدیقیان، حسین، (1398). «مطالعه باستان‌شناختی سفال‌های قرون میانی اسلامی دستکند زیرزمینی تهیق خمین». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، ۳ (8): 158-141. https://doi.org/10.30699/PJAS.3.8.141
- شریفی، فرشته؛ و زارعی، محمدابراهیم، (1400). «بررسی و مطالعۀ سفال‌های دوران اسلامی دشت قروه-استان کردستان». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، ۵ (۱۵): ۱۸۹-211. https://doi.org/10.30699/PJAS.5.15.189
- طهماسبی‌زاده، ساره؛ محمدی، مریم؛ امیرحاجلو، سعید؛ و ریاحیان‌گهرتی، رضا، (1401). «پویایی اجتماعی و اقتصادی کرمان در جنوب‌شرق ایران؛ بر پایۀ متون تاریخی و یافته‌های سفال دوران اسلامی در محوطۀ قلعه‌دختر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، ۱۲ (32): ۲۹۹- ۳۲۱. https://doi.org/10.22084/nb.2021.23260.2262
- عبدالحق‌بغدادى، صفى‎الدین، (1412). مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنۀ و البقاع. جلد 1، 2،3، چاپ اول، بیروت: دار الجیل.
- عطایی، مرتضی، (1395). «بررسی روشمند باستان‌شناختی شهر تاریخی عَسکر مُکرم-خوزستان». رسالۀ دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).
- غفارپور، لیلا، (1389). «بررسی و تحلیل باستان‌شناختی سفالینه‌های محوطۀ اسلامی شادیاخ نیشابور». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، گروه باستان‌شناسی، گرایش دوران اسلامی، دانشگاه محقق اردبیلی، (منتشر نشده). 
- کاظم‌نژند اصل، ابراهیم، (1388). «بررسی صنعت سفالگری شهر یزد در دورۀ اسلامی براساس داده‌های باستان‌شناسی شهر یزد». دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز (منتشر نشده).
- کریمیان، حسن؛ پور‌احمد، احمد؛ و افضلی، زینب، (1399). «سیر تحولات فضایی شهر سیرجان در دوران اسلامی با اتکاء به یافته‌های باستان‌شناسی و منابع مکتوب». شهرهای ایرانی اسلامی، 10 (38): 53-69. DOR: 20.1001.1.2228639.1398.10.38.4.0
- کمال‌هاشمی، رضا، (1390). «مطالعه سفال‌های دوران اسلامی شهر بلقیس». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه سیستان‌و‌بلوچستان، (منتشر نشده).
- گروبه، ارنست، ج.، (1384). سفال ایرانی. ترجمۀ فرناز حائری، تهران: کارنگ.
- لوشای-شمایسر، اینگه بورگ، (1385). «سفال‌های کاروانسرای قدیمی». در: بیستون، کاوش‌ها و تحقیقات سال‌های 1963- 1967، به‌کوشش: ولفرام کلایس و پتر کالمایر، ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری: 285-207.
- محمدی، محمد، (1390). «ولایت کرمان در دورۀ آل‌مظفر (795-741ه‍.ق.)». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه سیستان و بلوچستان (منتشر نشده).
- محمدی، مریم؛ و شعبانی، محمد، (1395). «معرفی و تحلیل سفال‌های دوران اسلامی محوطۀ زینوآباد بهار، همدان». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 11: 150-135. https://doi.org/10.22084/nbsh.2016.1744
- محمدی، مریم؛ و رضایی، مصطفی، (1400). «بررسی و تحلیل گونه‌شناسی سفال‌های محوطه اسلامی انداجین دشت همدان در دوره‌های سلجوقی و ایلخانی». مجله مطالعات باستان‌شناسی اسلامی، 2 (2): 95-116. https://doi.org/10.22080/jiar.2021.22290.1010
- مرادی، حسن؛ و کریمیان، حسن، (1399). «طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های دوران اسلامی دشت نیریز». مطالعات باستان‌شناسی، 12(3): 271-279. https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.255521.142551
- مرتضایی، محمد؛ و کیانی، محمدیوسف، (1385). «مطالعه و تحلیل سفالینه‌های مکشوفه از کاوش‌های باستان‌شناختی سال‌های 1381-1384 محوطۀ تاریخی جرجان». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، 57 (5): 112-129.
- مقدسی، ابوعبدالله، (1385). احسن التقاسیم فی معرفةالاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: کومش.
- موسوی‌حاجی، سیدرسول؛ و عطایی، مرتضی، (1389). مطالعه مجموعه‌ای از نمونه‌های سفالین سیستان. زاهدان: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان.
- منشی‌کرمانی، ناصرالدین، (1394). سمط‌العلی للحضره العلیا. تصحیح: مریم میرشمسی، تهران: سخن.
- مهاجری‌نژاد، عبدالرضا؛ جوانمردزاده، اردشیر؛ رستمی، مژگان؛ عینی، فردین، (1400). «بررسی و تحلیل سازۀ معماری گور مقبرۀ ایلخانی تپه نور (سلطانیه- زنجان) براساس کاوش‌های باستان‌شناسی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، ۱۱ (31): 241-264. https://doi.org/10.22084/nb.2021.23345.2284
- مهجور، فیروز؛ ابراهیمی‌نیا، محمد؛ و صدیقیان، حسین، (1390). «بررسی باستان‌شناسی سفال‌های دورۀ اسلامی محوطۀ باستانی نچیر خانلق ری». مطالعات باستان‌شناسی، 2 (4): 173- 192. https://jarcs.ut.ac.ir/article_28862.html
- نعمتی، محمدرضا، (1398). «مطالعۀ سفال‌های آبی و سفید محوطۀ زلف‌آباد فراهان». باستان‌شناسی، 3(3): 30-46.
- واتسون، آلیور، (1382). سفال زرین‌فام ایرانی. ترجمۀ شکوه ذاکری، تهران: سروش.
- همتی‌ارزندیانی، اسماعیل؛ خاکسار، علی؛ و شعبانی، محمد، (1396). «بررسی و تحلیل سفال‌های دورۀ اسلامی مجموعۀ معماری دست‌کند زیرزمینی سامن ملایر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 12: 189- 206. https://doi.org/10.22084/nbsh.2017.6622.1275
- Abulfeda, (1970). Taqwim al-Buldan. Trans.: A. M. Ayati, Tehran: Iranian Culture Foundation. (in Persian).
- Afzali, Z., (2019). “Course of Spatial Developments in Sirjan during Islamic Period”. Ph.D. Thesertation, Tehran: University of Tehran. (in Persian).
- Afzali, Z., Khanmoradi, M. & Karimian, H., (2021). “Typology and Chronology of Celadons Obtained During Archeological Survey in Sirjan Plain”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 11 (28): 173-196 (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21820.2152
- Afzali, Z. & Ebrahimi Eedelou, A., (2022). “Locating Beymand City in the First Centuries of the Islamic Era in Kerman Province Based on Written Sources and Archaeological Data”. Bagh-e Nazar, 19(108): 89-98.
- Afzali, Z. & Khaledian, S., (2023). “Typology and Chronology of Pottery Findings in the Bagh-Bamid site of Sirjan from the Early Islamic Centuries to the Thirteenth Century AD”. Jornal of Archaeologial Studies, 14 (4): 1-27. (in Persian). https://doi.org/10.22059/jarcs.2022.343725.143120
- Al-Idrisi, M., (2009). Nuzhat al-mushtāq. Trans: A. M. Ayati, Tehran: Iranology Foundation. (in Persian).
- Afzali, Z., (2022). “An Analysis in Critique and Review of Opinions Presented About the Developments of Sirjan City, Iran, from Its Formation to the Qajar Period”. Athar, 42 (4): 586- 605 (in Persian). http://athar.richt.ir/article-2-904-fa.html
- Amirhajloo, S. & Saghaee S., (2019). “Distribution, Continuity and Diversity of Islamic Ceramics in the Settlements of Narmashir Plain, Kerman”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 8 (19): 207 - 226. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.17433.1823
- Amirhajloo, S. & Sedighian, H., (2020). “Archaeological Research on Islamic Pottery from Qal’eh Sang, Old Sirjan”. Pazhoheshha-ye Bastanshenasi Iran, 10 (25): 163-192. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.18449.1896
- Ataie, M., (2016). “Systematic Archaeological Survey in Ancient City of Askar Mokram -Khuzestan”. Ph.D. Thesertation in Archaeology, Tarbiat Modares University. (in Persian).
- Bailey‚ A. G., (1996). The stimulus: Chines Porcelain production and trade with Iran In Tamerlane table ware: A new approach to Chinosere ceramics of the fifteenth and sixteenth century Iran. Ontario: Mazda publishers‚ 6: 7-15.
- Bastani Parizi, M. E., (1998). Hasht Ulfat. Bija: Azroush. (in Persian).
- Barens, L., Ding, P., Li, J., Quan, K., Kanazawa, Y., Sargent, W. R., Li, Z., Bower, V. L., He, L. & Sensabaugh, D. A., (2010). Chinese Ceramics: From the Paleolithic Period through the Qing Dynasty. Yale University press.
- Bivar, A. D. H., Fehervari, G., Baker, P. L., Errington, N., Shokoohy, M., Errington, E. & Tyler-Smith, S., (2000). Excavations at Ghubayrā, Iran. School of Oriental & African Studies.
- Chamankar, M. J., (2011). “Importance of Kish Island in the trade of the Persian Gulf and the Sea of Oman in the Mongol Period”. History of Foreign Relations, 49: 59-84. (in Persian). DOR: 20.1001.1.17352010.1390.13.49.3.3
- Chobak, H., (2012). “Islamic Ceramics of the Old City of Jiroft”. Jornal of Archaeologial Studies, 4 (1): 83-112. (in Persian). https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35377
- Deng, Y., (2011). Ancient Chinese Invention. Cambridge: Cambridge University Press.
- Feherevari, G., (2000). Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum. London: I. B. Tauris publisher.
- Ibn Hawqal, M., (1987). Surat al-ard. Tehran: Amirkabir. (in Persian).
- Ibn Khordadbeh., (1992). Masalek va al-Mamalek. Trans. S. Khakrend, Tehran: Mirase Melall. (in Persian).
- Idrisi, M., (2009). Nuzhat al-mushtāq. Trans: A. M. Ayati, Tehran: Iranology Foundation. (in Persian).
- Istakhri., (1994). Masalik va al-Mamalik. Trans: M. Tostari, Tehran: Moghofate Afshare Yazdi. (in Persian).
- Ghafarpoor, L., (2011). Consideration and Analysis of Archaeology of Earth wares in Islamic Shadiakh Area of Nishabur. Literature and Human since, University of Mohaghegh Ardabili. (in Persian).
- Grube, E. J., (1976). Islamic Pottery of the Eighth to the Fifteenth Century in the Keir Collection. Faber and Faber Limited.
- Hamawi, Y., (1968). Mo’jam al-buldan. Translated by: Mohammad Parvin Gonabadi, Tehran: Ibn Sina (in Persian).
- Hemati Azandaryani, E., Khaksar, A. & Shabani, M., (2017). “Studying and Analyzing the Islamic Potteries from Underground Troglodytic Architecture Complex at Samen, Malayer”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7(13), 189-206. https://doi.org/10.22084/nbsh.2017.6622.1275
- Hossein-Nia Amirkolaei H, Mosavi Haji S R, Ataie M, Mohajeri-Nejhd A. (2021). “The Study of Islamic Potteries Discovered from the Historical city of Natel”. Parseh Journal Archaeological Studies, 4 (14): 85- 99. https://doi.org/10.30699/PJAS.4.14.85
- Karimian, H., Poorahmad, A. & Afzali, Z., (2019). “The course of spatial developments in the city of Sirjan in the Islamic Period base on archaeological evidence and written historical source”. Iranian and Islamic Cities, 10 (38): 53-69. (in Persian).  DOR: 20.1001.1.2228639.1398.10.38.4.0
- Kazemnajand, E., (2010). “Evaluation of Earthenware Industry in Islamiv Era of Yazd Province Based on Archeological Informaton of this City”. Faculity of Literature, Islamic Tehran University, MA. Thesis. (in Persian).
- Kennet, D., (2004). Sasanian and Islamic pottery from Ras al-Khaimah (eBook version): Classification chronology and analysis of trade in the Western Indian Ocean. Oxford: Archaeopress. Society for Arabian Studies Monographs.
- Khodadoost, J., Mosavi Haji, S. R., Taghavi, A. & Pooraliyari, S., (2017). “An Analytical Study of Pottery at the Malin Site (Bakharz)”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 7 (13): 157-172. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2017.6934.1289
- Luschey– Schmeisser, I., (1996). “Die keramik aus dem alten karawanserayˮ. In: W. Kleiss and P. Calmeyer (eds.), Bisutun: Ausgrabungen und forschungen in den jahren 1963-1967, Teheraner Forschungen VII, Gebr, Mann Verlag, Berlin: 147-182.
- Maqdisi, (2006). Ahsan al-taqasim fi marefat al-aqalim. Trans. A. Monzavi, Tehran: Komesh. (in Persian).
- Mason, R., (2004). Shine like the Sun: Lustre Painted & Associated Pottery from the Medieval Middle East. Mazda publisher.
- Mohajerinejad, A., Javanmardzadeh, A., Rostami, M. & Eini, F., (2022). “Investigation and Analysis of Architectural Structure of Ilkhanid Tomb of Tappeh Noor (Soltanieh Zanjan) Based on Archaeological Excavations”. Pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 11(31): 241-264. https://doi.org/10.22084/nb.2021.23345.2284
- Mahjoor, F., Ebrahimi-Niya, M. & Sedighiyan, H., (2012). “Archaeological Survey of Potteries in the Site of Nachir Khanloq of the Ray”. Journal of Archaeological Studies, 3(2): 173-192. https://jarcs.ut.ac.ir/article_28862.html
- Mohammadi, M. & Shabani, M., (2017). “In Introduction and analyses of Islamic pottery of Zino-Abad, Bahar county, Hamadan provinceˮ. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 6 (11): 135-150. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2016.1744
- Mohammadi, M. & Rezaei, M., (2021). “A Survey and Typological analysis of pottery in the Andajin site of The Hamedan plain in Seljuk and Ilkhanid periods”. Iranian Journal of Archaeological Studies, 2 (2): 95-116. (in Persian). https://doi.org/10.22080/jiar.2021.22290.1010
- Monshi Kermani, N., (2015). Samat-al-ola lelhazrat-al-olia. Ed. M. Mirshamsi, Tehran: Nashre Sokhan, (in Persian). 
- Moradi, H. & Karimian, H., (2020). “Classification and typology of the Islamic period potteries of Neyriz Plain, Fars Province”. Jornal of Archaeologial Studies, 12 (23): 271-294. (in Persian). https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.255521.142551
- Mortezaee, M. & Kiani, M., (2006). “Study and analysis of potteries of Jorjan archaeological excavations from 2003 to 2006”. Journal of Literature and Humanities, 57 (5): 112-129 (in Persian).
- Mosavi Haji, S. R. & Ataei, M., (2010). Study of Pottery Collection, Zahedan: Edare kol Miras Farhangi, Saneh Dasti va Gardeshgari Ostan Sistan va Balochestan. Tehran: Edare Kol Ravabet Umomi, Umor Farhangi VA Ejtemai, Edare Barname Rizi. (in Persian).
- Nemati, M., (2019). “Investigation and Analysis of Blue and White Potteries of Zolfaabad, Farahan”. Archeology, 3 (3): 30-45 (in Persian).
- Priestman, S., (2005). “Settlement and Ceramics in the Southern Iran: An Analysis of the Sasanian and Islamic Periods in the Williamson Collection”. M.A. Thesis: University of Durham.
- Priestman, S., (2013). “A Quantitative Archaeological Analysis of Ceramic Exchange in the Persian Gulf and Western Indian Ocean, AD c.400 – 1275”. Ph.D. Thesis, Centre for Maritime Archaeology, University of Southampton.
- Reitlinger, G., (1935). “Islamic pottery from Kish”. Ars Islamica, 2(2): 198-218.
- Sajjadi, N. S., (2020). The Typological and Analytical Study into the Ceramics of Islamic Period Excavated from Qal’eh Dokhtar in Kerman. Departamnet of Archaeology, University of Jiroft. (in Persian).
- Sharahi, E. & Sedighian, H., (2019). “Archaeological investigation of medieval Islamic potteriesfrom troglodytic structure of Tahiagh, Khomeinˮ. Parseh Journal Archaeological Studies, 3 (8): 141-158 (in Persian). https://doi.org/10.30699/PJAS.3.8.141
- Sharifi, F. & Zarei, M. E., (2021). “Stady of Islamic Period Pottery in Qorveh Plain of Kurdistan Province”. Parseh Journal Archaeological Studies, 5(15), 189-211. https://doi.org/10.30699/PJAS.5.15.189
- Sohrabinia, A. & Taghavi, A., (2019). “Ancient City of Sirjan during 7th-8th Centuries AH Citing Historical Evidence and Pottery Findings”. Journal of Archaeological Studies, 11(2): 153-169. https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.73112
- Tahmasbi Zade, S., Mohamadi, M., Amirhajloo, S. & Riahian Gaharti, R., (2022). “The Role and Position of Kerman in the Economic and Social Dynamics of Southeastern Iran; Based on the Historical Texts, Study and Analysis of Islamic Period Pottery Findings in the Area of Qal’eh Dokhtar”. Pazhoheshha-ye Bastanshenasi Iran, 12 (32): 299-321 (in Persian). https://doi.org/10.22084/nb.2021.23260.2262
- Tampeo, M., (1989). Maritime Trade between China and West: An Archeological Study of the Ceramics from Siraf (Persian Gulf): to 12th Century A.D. David Brown Book Company.
- Treptow, T., (2007). Daily Life Ornamented; the Medieval Persian City of Rayy. Chicago, Oriental Institute Museum of the University of Chicago.
- Watson, O., (2004). Ceramics from Islamic Lands. London: Thames and Hodson.
- Whitcomb, D., (1985). Before the Roses and the Nightingales. Excavations at Qasr-i Abu Nasr, Old Shiraz. Metropolitan Museum of Art: New York.
- Wilkinson‚ C. K., (1973). Nishapur: Pottery of the early Islamic period. New York: The Metropolitan Museum of Art.
- Zarei, M., Khaksar, A., Motarjem, A., Amini, F. & Deini, A., (2014). “Survey and Study of Ilkahanid Pottery from Archaeological Excavation in Arzanfood”. Jornal of Archaeologial Studies, 4 (2): 73-90. (in Persian). https://doi.org/10.22059/jarcs.2015.54174
- Zarei, M., (2020). “Investigating and analyzing the historical life of the city in Dargazin during the Islamic period (Based on historical documents and archaeological excavations)ˮ. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 10 (25): 181-206. (in Persian).  https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21961.2161
- Zarei, M. E. & Shabani, M., (2019). “Study and Analysis of Pottery Styles from the Beginning of the Islamic Era to end of the Safavid Period in Hamadan”. Parseh Journal Archaeological Studies, 3(8): 109-126. https://doi.org/10.30699/PJAS.3.8.109
- Zhang, R., (2016). “An Exploratory Quantitative Archaeological Analysis and the Classification of Chinese Ceramics Trade in The Western Indian Ocean, AD c.800-1500”. Ph.D. Thesis, Department of Archaeology, University of Durham.
- Zhang, R., (2018). “Chinese Ceramic Trade Withdrawal from the Indian Ocean: Archaeological Evidence from South Iran”. Journal of Multidisciplinary Studies in Archaeology, 6: 73-92.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار