پژوهشی نو در ساختار معماری مسجد قلعهِ جوخواه طبس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه مازندران

2 گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر

3 گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان

4 گروه باستان شناسی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

10.22084/nb.2023.27592.2570

چکیده

در تاریخ معماری دوره اسلامی، بنای مسجد به دلیل بهره‌مندی از ویژگی مذهبی، یکی از عوامل مهم شکل‌گیری و گسترش شهر و روستاها به‌شمار می‌رفته است. مسجد قلعه جوخواه یکی از بناهای مهم معماری دوره اسلامیِ روستای جوخواه در نزدیکی طبس به‌شمار می‌رود. در ارتباط با این بنا مطالعات اندکی از سوی سازمان میراث فرهنگی برای ثبت، تاریخ‌گذاری و توصیف آن انجام شده، گرچه تاکنون مطالعه منسجمی در ارتباط با طرح، ساختار و گاهنگاری آن صورت نپذیرفته است. از آنجاکه در هیچ‌یک از منابع و متون دوره اسلامی نیز نامی از این مسجد به میان نیامده، ویژگی‌های فرمی، فضایی و فن‌آوری ساختار معماری آن برای شناخت این بنا مورد پژوهش قرار گرفته است.

این تحقیق برآن است که با کمک مطالعات میدانی و مطالعه عناصر کالبدی بنا و همچنین مقایسه نمونه‌های تطبیقی، به معرفی دقیق فضاهای ساختاری مسجد، دوره‌بندی تاریخی و تحلیل کالبدی عناصر فرمی و فضایی آن بپردازد. روش کار این پژوهش به‌صورت توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است. رویکرد تحقیقی و توصیف آن شامل بررسی‌ و مشاهده میدانی بنای مسجد است. مطالعات تطبیقی این پژوهش بر پایه منابع کتابخانه‌ای و با کمک تفسیر یافته‌ها، شاخصه و اصول معماری به‌کار رفته در این بنا مشخص گردید. در فرایند پژوهش، با تحلیل ویژگی‌های طرح و سایر فضاهای آن با دیگر مساجد دوره میانی اسلامی، تشابه، تغییر و تحولات ساختار فضایی به‌صورت کیفی مورد توجه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش بیانگر این امر است که این بنا در ابتدا با طرح دو ایوانی طی سده‌های میانی ساخته شده و سپس در سده‌های متأخر ایوان سوم بدان افزوده شده و تغییراتی در ساختار طرح و فضاهای آن به‌وجود آورده است.

افته‌های پژوهش بیانگر این امر است که این بنا در ابتدا با طرح دو ایوانی طی سده‌های میانی ساخته شده و سپس در سده‌های متأخر ایوان سوم بدان افزوده شده و تغییراتی در ساختار طرح و فضاهای آن به‌وجود آورده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A New Research on the Architectural Structure of Mosque-Castle of Jokhah-e Tabas

نویسندگان [English]

  • seyed Rasool Mosavi Haji 1
  • Fakhredin Mohamadian 2
  • khadijeh sharifkazemi 3
  • Bahram Anani 4
1 els
2 Els
3 els
4 els
چکیده [English]

In the architectural history of the Islamic period, the building of the mosque has been considered one of the important factors in the formation and expansion of cities and villages due to its religious characteristics. Jokhah Old Mosque is one of the important architectural buildings of the Islamic period of Jokhah village near Tabas. In relation to this building, few studies have been done by the cultural heritage organization to record, date and describe it, although no coherent study has been done regarding its design, structure and dating. Since there is no mention of this mosque in any of the sources and texts of the Islamic period, the formal, spatial and technological characteristics of its architectural structure have been researched to identify this building.

With the help of field studies and the study of the physical elements of the building as well as the comparison of comparative examples, this research aims to introduce the structural spaces of the mosque, historical periodization and physical analysis of its formal and spatial elements. The method of this research is descriptive-analytical. The research approach and its description includes field investigation and observation of the mosque building. The comparative studies of this research were determined based on library sources and with the help of interpretation of the findings, the characteristics and principles of architecture used in this building. In the process of research, by analyzing the features of the design and other spaces with other mosques of the middle Islamic period, the similarity, changes and transformations of the spatial structure have been qualitatively considered. The findings of the research show that this building was originally built with two porches during the middle centuries, and then in the later centuries, a third porch was added to it, and it caused changes in the structure of the plan and its spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mosque-Castle
  • Architectural Structure
  • Dating
  • Islamic Period
  • Jokhah-e Tabas