گونه‌شناختی و گاهنگاری سفال‌های شهر قدیم قاین بر اساس کاوش های باستان شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

2 ریس اسبق سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی

3 کارشناسی سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی

10.22084/nb.2024.27064.2560

چکیده

قاین یکی از شهرهای مهم قهستان (خراسان جنوبی) است که در طول دوره اسلامی دارای فراز و نشیب‌های بسیار بوده است. اگرچه در تواریخ از آن به کرات یاد شده است. اما برای اطلاع دقیق از مکان شهر قدیم قاین کاوش و حفاری‌هایی صورت پذیرفته است. بررسی بر روی سفال‌های بدست آمده از حفاری‌های سال 1385 تا 1391 توسط رجبعلی لباف، اطلاعات ارزشمندی از استقرار و دوران‌های مختلف شهر قدیم قاین در اختیار باستان‌شناسان قرار می‌دهد. هدف از انجام این پژوهش که به صورت توصیفی – تحلیلی صورت پذیرفته است، شناسایی گونه‌های سفالین منطقه، شناسایی تسلسل استقراری شهر قدیم قاین و چگونگی ارتباطات فرا منطقه‌ای قاین با دیگر مناطق بوده است. بر این اساس در ابتدا 177 قطعه سفال بدست آمده از کاوش‌ها، طبقه‌بندی شدند و پس از آن 55 قطعه سفال شاخص جهت گونه-شناختی و گاهنگاری انتخاب و مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بدست آمده بر اساس مطالعات انجام شده بر روی سفالینه‌ها نشان می‌دهد که شهر قاین در قرون اولیه اسلامی تا اواسط دوره صفوی دارای استقرار بوده است که دوره سلجوقی به عنوان دوره طلایی آن مطرح می‌شود. به لحاظ کیفیت سفال‌ها، این منطقه همانند سایر مراکز مهم سفالگری ایران به تولید سفال می‌پرداختند. اما نبود سفال زرین‌فام، سیلهوتو و مینایی حاکی از عدم تخصص سفالگران قاین در تولید این گونه سفال‌های بوده است. . در این مجموعه بیشترین سفال از نوع سفال لعابدار منقوش می باشد و کمترین نمونه سفال به نوع سفال گامبرون تعلق دارد. همچنین در این مجموعه سفال با خمیره گل بیشترین و خمیرسنگ کمتیرن خمیره می باشد. همچنین شهر قاین بیشترین ارتباطات فرامنطقه‌ای با مناطقی چون خراسان بزرگ، سیستان و حوزه جازموریان داشته است. همچنین شهر قاین بیشترین ارتباطات فرامنطقه‌ای با مناطقی چون خراسان بزرگ، سیستان و حوزه جازموریان داشته است. همچنین شهر قاین بیشترین ارتباطات فرامنطقه‌ای با منا همچنین شهر قاین بیشترین ارتباطات فرامنطقه‌ای با مناطقی چون خراسان بزرگ، سیستان و حوزه جازموریان د.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Typology and chronology of the pottery of the ancient city of Qaen based on archaeological excavations

نویسندگان [English]

  • maryam zohouriyan 1
  • Rajab Ali Labbaf: Labbaf Khaniki 2
  • Mohammad Reza Soroush 3
1 Assistant Professor Department of Archaeology Birjand University
2 Former head of South Khorasan Cultural Heritage Organization
3 Bachelor of Cultural Heritage Organization of South Khorasan
چکیده [English]

Qaen is one of the important cities of Quhistan (South Khorasan) which has had many ups and downs during the Islamic period. Although it is mentioned many times in the chronicles. However, for accurate information about the location of the old city of Qaen, excavations have been carried out. Research on the pottery obtained from the excavations of 2016 to 2012 by Rajab Ali Labbaf provides archaeologists with valuable information about the establishment and different eras of the ancient city of Qain.The purpose of this Analytical method research was to identify the types of pottery in the region, to identify the settlement sequence of the ancient city of Qaen and how Qaen's trans-regional connections with other regions.Based on this, at first 177 pieces of pottery obtained from excavations were classified and then 55 pieces of pottery indicative of typology and chronology were selected and studied and analyzed. The results obtained based on the studies conducted on the pottery show that the city of Qaen was established in the early Islamic centuries until the middle of the Safavid period, and the Seljuk period is considered as the golden period.In terms of the quality of pottery, this region used to produce pottery like other important pottery centers of Iran. However, the absence of golden potteries, Silhutu and Enamel pottery indicates the lack of expertise of Qaen potters in the production of these types of pottery. Also, the city of Qaen has had the most trans-regional connections with regions such as Khorasan, Sistan and JazmuriQaen was established in the early Islamic centuries until the middle of the Safavid period, and the Seljuk period is considered as the golden period.In terms of the quality of pottery, this region used to produce pottery like other important pottery centers of Iran. However, the absence of golden potteries, Silhutu and Enamel pottery indicates the lack of expertise of Qaen potters in the production of these types of

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qaen Old City
  • Prince Hossein Hill
  • pottery
  • typology