کتیبۀ نویافتۀ پهلوی در تنگه‌بلاغی (پاسارگاد 6) و برنامه‌های حفاظتی از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، گروه زبان‌های باستان و ایران‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 استادیار پژوهشکده حفاظت و مرمت، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

4 کارشناس‌ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

10.22084/nb.2023.27450.2556

چکیده

موضوع و محور گفتار پیش‌رو، کتیبۀ نویافته‌ای است که در تیرماه 1401 در تنگه‌بلاغیِ دشت پاسارگاد برای نخستین‌بار مشاهده گردیده است. این کتیبه به خط فارسی‌میانه ‌(پهلوی‌کتابی) با سنت ساسانی به تحریر درآمده است که با عرض 40 و طول 90‌سانتی‌متر، دربردارندۀ سه قاب و سه‌ نوشتار است. بخش اصلی کتیبه، قاب میانی است که با هشت‌سطر، به‌صورت عمودی تحریر شده است. قاب‌های جانبی در بالا و پایینِ نوشتۀ میانی، دیده می‌شوند و به‌صورت افقی تحریر شده‌اند. قاب بالا دربردارندۀ سه‌سطر و قاب پایین به‌نظر می‌رسد سه‌سطر داشته است. این‌که کتیبه در چه زمانی نوشته شده و به چه فرد یا افرادی تعلق داشته است؟ پرسش‌های اصلی پژوهش به‌شمار می‌روند که محتوای کتیبه خود بدان‌ها پاسخ می‌دهد. در دشت پاسارگاد، پیش‌تر نیز پنج کتیبۀ پهلوی شناسایی و خوانش شده است؛ این پنج کتیبه که در منطقۀ موسوم به «تل‌تخت» در سال‌های 1961 تا 1963م. کشف شده است در شمار گورنبشته‌های پهلوی محسوب می‌گردند. کتیبۀ پژوهش حاضر، اما محتوایی متفاوت از کتیبه‌های تل‌تخت دارد و آن‌گونه که مشاهده خواهد شد در آن از ساخت پل و بندی باستانی سخن رفته است که به‌نظر می‌رسد به روزگار «خسرو اول انوشیروان» تعلق داشته است. نکتۀ جالب این‌که پیش از کشف این کتیبۀ باستان‌شناسان پایگاه میراث جهانی پاسارگاد پی و شالودۀ پل و فراز-راهی باستانی را درست در زیر کتیبه و برروی رودخانۀ پلوار، مشاهده و مستندنگاری کرده بودند؛ بنابراین کشف این کتیبه اهمیت و ضرورت پرداختن بدان را به‌ویژه از منظر باستان‌شناسی و حفاظتی دوچندان می‌کند. پژوهش حاضر به‌صورت میدانی و اسنادی‌ (کتابخانه‌ای) انجام شده است. باتوجه به این‌که این کتیبه در معرض فرسایش شدید قرار داشته است، نگارندگان با تهیه قالب از آن، کوشش کردند تا جدای از خوانش بهتر، گام مؤثری در جهت حفاظت از آن برداشته شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

New Pahlavi Inscription in Tang-e Bulaghi (Pasargadae 6)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Doroodi 1
  • Afshin Ebrahimi 2
  • Hamidreza Karami 3
  • Farhad Zarei Kordshuli 4
1 PhD Candidate of Ancient Iranian Culture and Languages, Department of Ancient Languages ​​and Iranology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding Author).
2 Assistant Professor, Conservation and Restoration Research Institute, Cultural Heritage and Tourism Research Institute (RICHT), Tehran, Iran.
3 PhD student in Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
4 MA in Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Humanities, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran.
چکیده [English]

Abstract
This paper centers on a newly discovered inscription, first identified in July 2022 within the Bulaghi gorge of the Pasargadae Plain. The inscription, crafted in Middle Persian script following the Sassanid tradition, measures 40 cm in width and 90 cm in length. It features three distinct frames, each containing text. The primary focus is the central frame, which is oriented vertically and consists of eight lines, while the adjacent boxes, positioned above and below the central text, are inscribed horizontally. The upper box features three lines, while the lower box similarly appears to contain three lines; however, only a single word is legible. The primary research inquiries focus on the ownership of the inscription, its date of composition, and its content. Within the Pasargadae Plain, five Pahlavi inscriptions have previously been identified and read. These inscriptions were uncovered in the area referred to as Tall-i Takht between the years 1961 and 1963, and the tombstone is inscribed in Sassanid Pahlavi script. The inscription associated with the present research presents a distinct subject matter compared to the Tall-i Takht inscriptions. It highlights the construction of ancient bridges and embankments, which are thought to have originated during the reign of Khosrow I. Interestingly, before this inscription was uncovered, archaeologists from the Pasargadae World Heritage Site had already recorded the existence of the foundations of an ancient bridge and overpass situated directly beneath the inscription on the Pulvar River. Thus, the discovery of this inscription significantly amplifies its relevance and the imperative for archaeological engagement and conservation. Additionally, it is pertinent to mention that the current study was carried out through both fieldwork and library resources.
Keywords: Pasargadae, Dasht-i Morghab, Tang-e Bulaghi, Pahlavi Inscription, Ancient Bridge.
 
Introduction
On July 11, 2022, two mountaineers from Pasargad city forwarded an image to the first author (M.D.), a member of the Inscription Research Center of Takht-i Jamshid and the Pasargadae World Heritage Site. They claimed that the image depicted previously unknown symbols. Following this, M.D., accompanied by experts from the Pasargadae World Heritage Site, visited the site and confirmed the presence of a new inscription in Middle Persian script. Consequently, the examination, analysis, and interpretation of this inscription became a primary focus for the authors. Concurrently with the examination of the inscription, archaeologists affiliated with the Pasargadae World Heritage Site reported their findings regarding the works along the Pulvar River, which they had initially observed and documented in 2012 in the aftermath of a recent drought. Notably, these works were discovered beneath the newly found inscription and provide corroborative evidence for the text contained within it. The primary objective of this research is the interpretation and analysis of the new inscription from Tang-e Bulaghi. The inscription recognized as the only significant non-funerary document in Middle Persian script and language (Sasanian Pahlavi) that has been found thus far in the Pasargad Plain and its neighboring areas is of considerable importance. This study seeks to read the inscription and explore the newly discovered ancient text, while also pursuing a historical analysis related to the inscription and its implications. Furthermore, the primary aim of this research is to ascertain the nature of the historical individuals mentioned in the inscription.
The present study seeks to address several key inquiries: What information is conveyed by the newly discovered inscription at Tang-e Bulaghi? To which historical period does this inscription pertain? What ancient and historical texts corroborate the inscription’s content? Who is the individual referred to as Zadan Farrokh, mentioned twice within the inscription? Additionally, what was the designation of the Pasargadae Plain during the Sasanian period, and how has this nomenclature transformed in contemporary Persian? In summary, the findings indicate that the inscription pertains to the construction of a bridge and overpass, as well as the delineation of a pathway in the Tang-e Bulaghi during the Sasanian era, with prior documentation of this activity also identified. Zadan Farrokh is recognized as a Sasanian prince from the era of Khosrow Parviz. The region referred to as Dasht-i Murwāb in the Sasanian context is currently known as Pasargadae Plain.         
Identified Traces
This inscription contains three frames and three texts. The main part of the inscription is the middle box, which is written vertically with 8 lines. Two side boxes are also seen above and below the middle text and are written horizontally. The upper box contains three lines, and the lower box also seems to have three lines; Only one word of it can be read. The only word in the lower box: in ͻltͻy transliteration and in transcription ardā means “pious”. The content of the middle frame will be discussed below.
Transliteration and Transcription of the middle frame of the new inscription at Tang-e Bulaghi (Pasargadae 6)
This inscription has 8 lines and can be seen in the middle frame.
  
Transliteration
1. [ZN]E b[nd] Y sth[m]k1 LWT[E] [////////]
2. ZNE pwl ͻcš [z]ͻtͻn plhw[1] [l] ͻd
3. Y MN lwt dšt1 Y  mwlwͻp [ͻ]yt[wn] mlc [l ͻd]
4. plmwt1 krtn1 mgw1mltͻn hl[g Y/////]  
5. ͻš lwt ͻwcynk1 Y QDM bythš
6. zͻtͻn plhw1 YHBWN-t [HW]En[d] h[m] ͻ[k1]
7. KRA MN ͻhlwb1 dͻt[1] PWN ANŠWTA
8. ͻpš bͻhl nkwh MNW ͻl ZNE pwl
Transcription
1. *ēn *band ī *stahmag *abāg [////////]
2. ēn pul aziš *zādān farrox *rāy 
3. ī az rōd dašt ī murwāb *ēdōn marz *rāy
4. framūd kardan mowmardān*harg [ī /////]
5. *ā-š rōd uzēnag ī abar bidaxš  
6. zādān farrox dād*hēnd *hamāg
7. har az ahlawdād pad mardōm
8. u-š bahr nikōh kē ō ēn pul    
Translation of the middle frame of the inscription
“This hard dam with [...] this bridge belongs to Zadan Farrokh, who ordered the construction of such a border from the Murwāb plain river. The Muγmardān gave the tax and the cost of that river to Bidakhsh, Zadan Farrokh, which is all charity for the people.” Curse on whoever wants to destroy this bridge.
Conclusion
The current research presents the identification of a newly discovered inscription located in Tang-e Bulaghi, which was uncovered in July 2022. This finding contributes to the corpus of extant inscriptions from the Sasanian period. Designated as Pasargadae 6 from now on, the inscription is composed of three distinct sections, all conveying identical information. This study marks the inaugural effort to interpret and analyze the inscription, which is classified among the records of Sasanian nobility. The content pertains to the construction of a bridge and overpass over the Murwāb River during the 40th year of Anushirvan’s reign. Furthermore, the inscription indicates that the bridge was intended for the benefit of the general populace. The funding for this project was allocated to Zadan Farrokh by Muγmardān. Notably, Zadan Farrokh, whose name appears twice within the text, is identified as a prominent court official from the era of Khosrow Parviz. The reference to the Murwāb River within the inscription also provides insights into the historical nomenclature of the region during the Sasanian era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pasargadae
  • Dasht-i Morghab
  • Tang-e Bulaghi
  • Pahlavi Inscription
  • Ancient Bridge

مراجع

- ابن‌بلخی (1385). فارس‌نامه. تصحیح و تحشیه: گای لیسترانج و رینولد الن نیکلسون، تهران: اساطیر، چاپ اول. 
- ابوالقاسمی، محسن، (1389). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت، چاپ هشتم. 
- اسدی، احمدعلی؛ کایم، باربارا؛ و حیدری، رضا، (1395). «گزارش‌های کاوش باستان‌شناسی محوطۀ 64 تنگ بلاغی». آرشیو پایگاه میراث‌جهانی پاسارگاد (منتشر نشده).
- اصطخری، ابواسحق ابراهیم، (1368). مسالک و ممالک. به‌کوشش: ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم. 
- اکبرزاده، داریوش؛ و طاووسی، محمود، (1385). کتیبه‌های فارسی میانه (پهلوی ساسانی). تهران: نقش هستی، چاپ اول. 
- بهار، مهرداد، (1345). واژه‌نامۀ بندهشن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول.
- بهار، مهرداد، (1351). واژه‌نامۀ گزیده‌های زاداسپرم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، چاپ‌اول. 
- تفضلی، احمد، (1348). واژه‌نامۀ مینوی خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول. 
- تفضلی، احمد، (1377). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن، چاپ‌دوم. 
- تفضلی، احمد، (1398). مقالات احمد تفضلی. گردآورنده: ژاله آموزگار، تهران: توس، چاپ‌اول. 
- جعفری‌دهقی، محمود (1395). راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه(پهلوی ساسانی). تهران: سمت، چاپ ‌اول. 
- حسینی‌فسایی، حسن، (1388). فارسنامۀ ناصری. دورۀ دو جلدی، تصحیح: منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر، چاپ اول. 
- خلف‌تبریزی، محمد‌حسین، (1342). بُرهانِ قاطع. به اهتمام: محمد معین، تهران: ابن‌سینا، چاپ‌دوم. 
- داعی‌الاسلام، محمدعلی، (1363). فرهنگ نظام فارسی به فارسی با ریشه‌شناسی و تلفظ واژه‌ها به خط اوستایی. دورۀ سه‌جلدی، تهران: دانش، چاپ دوم. 
- دریایی، تورج، (1394). شاهنشاهی ساسانی. ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس، چاپ هفتم. 
- دلشاد، سهیل، (1400). «کتیبه‌های شاهی هخامنشی منتقل شده از تخت‌جمشید و پاسارگاد». پارسه‌پاسارگاد، 6 (20): 8-9. 
- دورودی، مجتبی؛ اولادحسین، محمدجواد؛ و فدایی، حمید، (1400). «کتیبه کوه رحمت (نویافته)». پژوهش‌های ایران‌شناسی. 11 (2): 1-16. https://doi.org/10.22059/jis.2021.328580.1020
- سامی، علی، (1330). پاسارگاد یا قدیمی‌ترین پایتخت کشور شاهنشاهی ایران. شیراز: معرفت شیراز، چاپ‌ اول. 
- زارعی‌کردشولی، فرهاد، (1396). «دستکندهای موسوم به راه شاهی در تنگ بلاغی». پاسارگاد 1، مجموعه مقاله‌های حفاظت و مرمت باستان‌شناسی، معماری، زمین‌شناسی، مردم‌شناسی و گردشگری، به‌کوشش: محمدحسن طالبیان و حمید فدایی: 52-66. 
- شاپورشهبازی، علیرضا، (1349). کوروش بزرگ. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز، چاپ اول. 
- زوندرمان، ورنر، (1390). «فارسی میانه». در: راهنمای زبان‌های ایرانی، ویراستۀ رودیگر اشمیت، ترجمه زیر نظر: حسن رضایی باغبیدی، تهران: ققنوس، چاپ اول. 
- صولت، فرهاد، (1398). راهنمای جغرافیایی سنگ‌نوشته‌های پهلوی استان فارس. تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری. چاپ اول. 
- طاووسی، محمود، (1372). واژه‌نامۀ شایست‌نشایست. شیراز: دانشگاه شیراز، چاپ‌دوم. 
- عسکری‌چاوردی، علیرضا؛ و کلیری، فرانچسکو، (1393). سکونتگاه‌هایی روستایی از دوره‌های هخامنشی و فراهخامنشی محوطه‌های 76 و 77 تنگ‌بلاغی، پاسارگاد. تهران: همپا، چاپ‌اول. 
- علیتاجر، سعید؛ و اکبری، علی، (1390). «ساخته‌های ساسانی در دل ایرانشهر به روایت متون ساسانی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 3 (2): 25-44. https://nbsh.basu.ac.ir/article_443.html
- عمید، حسن، (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد، چاپ‌اول. 
- فرای، ریچارد نلسون، (1388). تاریخ باستانی ایران. ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم. 
- فرنبغ‌دادگی، (1380). بندهشن. گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس، چاپ دوم. 
- فره‌وشی، بهرام، (1390 الف). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ ششم. 
- فره‌وشی، بهرام «گزارنده»، (1390ب). کارنامه اردشیر بابکان با متن‌پهلوی، آوانویسی، ترجمۀ فارسی و واژه‌نامه. تهران: دانشگاه تهران، چاپ‌پنجم. 
- کرمی،حمیدرضا؛ و طالبیان، محمدحسن، (1392). «مدیریت آب منطقه پاسارگاد در دورۀ هخامنشی». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، 5و 6 (10 و 11): 216-242. 
- کرمی،حمیدرضا؛ و زارعی کردشولی، فرهاد، (1395). «بررسی باستان‌شناسی شهرستان پاسارگاد و بخش مشهد مرغاب». آرشیو پایگاه میراث جهانی پاسارگاد،  (منتشر نشده). 
- کرمی،حمیدرضا؛ و گرامی، فرزانه، (1396). «بررسی مسیرهای هخامنشی نویافته در منطقۀ پاسارگاد». پاسارگاد 2. مجموعه مقاله‌های حفاظت و مرمت باستان‌شناسی، معماری، زمین‌شناسی، مردم‌شناسی و گردشگری، به‌کوشش: محمدحسن طالبیان و حمید فدایی: 115-130. 
- کرمی، حمیدرضا، (1397). «الگوهای سامانه‌های آبی در شکل‌گیری پایتخت هخامنشی پاسارگاد». مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخی فرهنگی جنوب ایران(فارس تاریخی)، آذرماه 1396: 327-351. 
- کریستین‌سن، آرتور، (1385). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر، چاپ پنجم.
- لیسترانج، گای، (1337). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ اول. 
- مستوفی، حمدالله، (1362). نزهة‌القلوب. به تصحیح: گای لیسترانج، تهران: ارمغان، چاپ اول. 
- مشکور، محمدجواد، (1346). فرهنگ هزوارش‌های پهلوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول. 
- مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد، (1385). احسن‌التقاسیم فی معرفة‌الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: مؤسسۀ پژوهشی و انتشاراتی کومش، چاپ دوم. 
- نصراله‌زاده، سیروس، (1398). کتیبه‌های خصوصی فارسی‌میانه ساسانی و پساساسانی (گورنبشته، یادبودی ). دورۀ دو جلدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول. 
- ویسهوفر، یوزف، (1388). ایران باستان از 550 پیش‌ازمیلاد تا 650 پس‌ازمیلاد. ترجمۀ مرتض ثاقب‌فر، تهران: ققنوس، چاپ دهم.
 
- Abolghassemi, M., (2011). A Historical Grammar of The Persian Language. Tehran: Samt. (in Persian).
- Akbarzadeh, D. & Tavoossi, M., (2004). Middle Persian inscriptions (Sasanian Pahlavi). Tehran: Naqsh-e hasti. (in Persian).
- Alitajer, S. & Akbari, A., (2013). “Sassanid Constructions in Del-e Iranshahr According to Early Historical Texts”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 2 (3): 25-44. (in Persian). https://nbsh.basu.ac.ir/article_443.html?lang=en
- Amid, H., (2011). Amid's Persian dictionary. Tehran: Rah-e Roshd. (in Persian).
- Asadi, A. & Kaim, B., (2009). “The Achaemenid building at site 64 in Tang-e Bulaghi”. Arta, 3: 1-20. (in Persian).
- Asadi, A., Kaim, B. & Heydari, R., (2017). “Archaeological excavation reports of area 64 Tang-e Bulaghi”. Archive of Pasargad World Heritage Site, (Unpublished). (in Persian).
- Askari Chaverdi, A. & Callieri, P., (2014). Tang-e Bolaghi(Fars),Sites TB 76 and TB 77 Rural Settlements of The Achaemenid and Post-Achaemenid Periods. Shiraz: Shiraz University of Arts. (in Persian).
- Bahar, M., (1967). Glossary of Bundahish. Tehran: Iranian Culture Foundation. (in Persian).
- Bahar, M., (1937). Glossary of Selections of Zādsparam. Tehran: Iranian Culture Foundation. (in Persian).
- Christensen, A. E., (2007). Lʼ Iran Sous les Sassanides. Translated by: Rashid Yasami, Tehran: Sedaye Moaser. (in Persian).
- Ctesias, (1888). The Fragments of The Persika of Ktesias. Gilmoreʼs ed., London.
- Curzon, G. N., (1892). Persia and the Persian Question. 2 vol, London: Frank Cass & Co. 
- Daʼī-ol-Islam, M., (1985). Farhang- e nezam, Farsi in Farsi with etymology and pronunciation of words in Avestan script. three-volume series, Tehran: Danesh. (in Persian).
- Daryaee, T., (2005). The Sasanian Empire. Tehran: Qoqnoos. (in Persian).
- de Blois, F., (1993). “Middle-Persian Funerary Inscriptions from South-Western Iran”. Medioiranica: Proceedings of the International Colloquium Organized by Katholieke Universiteit Leuven from the 21st to the 23rd of May 1990, ed. W. Skalmowski and A. Van Tongerloo, Leuven: 29-43.
- Delshad, S., (2022). “Achaemenid royal inscriptions transferred from Persepolis and Pasargad”. Parsa Pasargadae World Heritage site Newsletter,  6(20): 8-9. (in Persian).
- Doroodi, M., Owladhoseyn, M. J. & Fadei, H., (2022). “Kuh-e-Rahmat inscription (Newly Found)”. Iranian Studies, 11 (2): 1-16. https://doi.org/10.22059/JIS.2021.328580.1020. (in Persian).
- Farahvashi, B., (2012 A). Pahlavi language dictionary. Tehran: Tehran University Press. (in Persian).
- Farahvashi, B., (2012 B). Karnameye Ardeshire Babakan. Tehran: Tehran University Press. (in Persian).
- Faranbghdādegī, (2002). Bundahishn. Translated by: Mehrdad Bahar,Tehran: Toos. (in Persian).
- Flandin,E. & Coste, P., (1843-54). Voyage en Prese. Paris: Gide et J. Baudry.
- Frye, R. N., (2002). The History of Ancient Iran. Translated by: Masoud Rajab Nia, Tehran: Elmi & Farhangi (in Persian).
- Gadjiev, M. S. & Kasumova, S. Yu., (2006). Middle Persian Inscriptions of Derbent of the 6th c. (Srednepersidskie nadpisi Derbenta VI veka). Moscow: Izdatelskaia firma Vostochnaia literatura RAN.
- Ghirshman, R., (1964). Persia from the Origins to Alexander the Great. London: Thames and Hudson. 
- Gignoux, Ph., (1968). “L’inscription de Kartir à Sar Mašhad”. Journal Asiatique, 225: 387 -418. 
- Gignoux, Ph., (1972). Glossaire des inscriptions pehlevies et parthes, Corpus Inscriptiounum Iranicarum. London: Lund Humphries.
- Gignoux apud Gyselen: Gignoux, Ph., (1978a). “Review of D. Stronach, Pasargadae”. Studdia Iranica, 7: 309-312.  (in Persian).
- Gropp, G., (1969). “Vier ostodan-Inschriften bei Eastachr”. in: Hinz, W., Altiranische Funde und Forschungen, Berlin: 258-263.
- Ḥosaynī Fasāʼī, Ḥ., (2009). Fars-Nama-ye Naseri. Tehran: Amirkabir.
- Heeren, A. H. L., (1818). Historical Researches Into the Politics, Intercourse, and Trade of the Principal Nations of Antiquity. 3 vol, Oxford, Talboys.
- Helwing, B., Kirsi, O. L. & Seyedin, M., (2012). “The Dead in 5th Millennium BC Darre-ye Bolaghi: First Evidence on Bakun-Period Burial Rites from Southern Iran”. in: Nāmvarnāmeh; Papers in Honour of Massoud Azarnoush: 594-587. (in Persian).
- Henning, W. B., (1954). “The Inscription of Firuzabad”. Acta Iranica, 15: 431-435. https://doi.org/10.1163/9789004671386_029
- Herodotus, (1972). Histories. Translated by: Aubrey de Sélincourt. Revised, with an introduction and notes by A. R. Burn. London: New York, Ringwood, Toronto, Auckland, Penguin Books.
- Herzfeld, E., (1908). “Pasargadae”. in: Klio, Vol. III, Leipzig: 1-68. https://doi.org/10.1524/klio.1908.8.8.1
- Herzfeld, E., (1929-30). “Bericht iiber die Ausgrabungen von Pasargadae”. AMIT, I: 4-16.
- Ibn-e Balkhi, (2007). Fārs-Nāma. Compiled by: A. N. Behrouzi. Shiraz: The Union of Fars Publication Press. (in Persian).
- Istakhri, A., (1990). Masalik al-Mamalik [Traditions of Countries]. Compiled by: I. Afshar. Tehran: Bongahe Tarjomeh-va-Nashre Ketab. (in Persian).
- Jaafari Dehaghi, M., (2017). A Guide to Middle Persian Inscriptions (Sasanian Pahlavi). Tehran: Samt. (in Persian).
- Kaim, B., Asadi, A. & Heidari, R., (2007). “Irano- Polish Excavation at site No. 64 at Tang–e Boulaghi”. in: Archaeological Reports 7(2), on the Occasion of The 9th Annual Symposium on Iranian Archaeology, Tehran: Research center for ICHHTO: 69–96. (in Persian).
- Karami, H. & Talebiyan, M. H., (2014). “Water control system of Pasargad during Achaemenid period”. Modares Archeological Research, 5 & 6, (10 & 11): 216-242. (in Persian).
- Karami, H. & Zarei Kordshuli, F., (2017). “Archaeological Survey of Pasargad City and Mashhad e- Morghab District”. Pasargad World Heritage Site Archives, (Unpublished). (in Persian).
- Karami, H. & Gerami, F., (2017). “Survey of newly discovered Achaemenid routes at Pasargadae district”. Pasargadae 2, A Corpus of Research Articles on Preservation & Restoration issues, Archaeology, Architecture, Geology, Anthropology and Tourism industry of Pasargadae World Heritage Site, Editors, Mohammd Hassan Talebian & Hamid Fadaei: 115-130. (in Persian).
- Karami, H., (2019). “Patterns of water systems in the formation of the Achaemenid capital of Pasargad”. Proceedings of the first international historical and cultural conference of southern Iran (Historical Persia). December 2016: 327-351. (in Persian).
- Krefter, F., (1979). “Mit Ernst Herzfeld in Pasargadae und Persepolis 1928 und 1931-1934”. in: Archaologische Mitteilungen aus Iran, Neue Folge, 12: 13-25, pl. 1-7. 
- Ker Porter, R., (1821). Travels in Georgia, Asia, Armenia, Ancient Babylonia, during theyearsr 1817, 1818, 1819 and 1820 I. London: Ternoster-row. https://doi.org/10.5962/bhl.title.158231
- Khalaf-e Tabrizi, M H., (1963). Burhan-i Qati. by the efforts of Mohammad Moin, Tehran: Ibn Sina. (in Persian).
- Kleiss, W., (1991). “Wasserschutzdämme und Kanalbauten in der Umgebung von Pasargadae”. IranMitt n.F., 24: 23-30. 
- Lecoq, P., (1997). Les inscriptions de la Perse achéménide: Traduit du vieux perse, de l’élamite, du babylonien et de l’araméen. Paris: Gallimard.
- Le strange, G., (1959). The Lands of The Eastern Caliphate. Translated by: Mahmood Erfân, Tehran: Bongahe Tarjomeh-va-Nashre Ketab. (in Persian).
- MacKenzi, D. N., (1971). A Concise PahlaviI Dictionary. Oxford: Oxford University Press.
- Mallowan, M., (1985). “Cyrus the Great (558-529 B.C.)”. in: The Cambridge History of Iran 2. The Median and Achaemenian Periods, Cambridge: 392-419. https://doi.org/10.1017/CHOL9780521200912.008
- Mashkour, M. J., (1968). The Huzvāresh Dictionary. Tehran: Iranian Culture Foundation. (in Persian).
- Morier, J. P., (1812). A Journey through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople, in the years 1808 and 1809. London. https://doi.org/10.5962/bhl.title.149994
- Muqaddasi, M., (1988). Aḥsan Al-Taqāsim fī Maʼrifat Al-Aqālīm[The Best Divisions in the Knowledge of the Regions]. Translated by: A. N. Monzavi, Tehran: Authors and Translators of Iran. (in Persian).
- Mustawfi, H., (1984). Nuzhat al-Qulub. Edited by: Guy Le strange, Tehran: Armaghan. (in Persian).
- Nasrollahzadeh, C., (2019). Middle Persian Private Inscriptions in the Sasanian and Post-Sasanian Period(Funerary and Memorial Inscriptions). 2 vol, Tehran: Institute for Humanities & Cultural Studies. (in Persian).
- Nyberg, H. S., (1964). A manual of Pahlavi. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
- Nylander, C., (1966). “The toothed chisel in Pasargade; Further notes on old Persian stonecutting”. American Journal of Archaeology, 70: 373-376. https://doi.org/10.2307/502333
- Nylander, C., (1970). Ionians in Pasargadae. Studies in old Persian architecture. Acta Universitatis Upsaliensis Boreas 1, Uppsala, Uppsala: Universitetetbiblioteket 
- Rich, C. J., (1839). Narrative of a Journey to the Site of Babylon in 1811. London: Duncan and Malcolm.
- Sami, A., (1956). Pasargadae. The Oldest Imperial Capital of Iran. Shiraz: M ʼrefat Shiraz. (in Persian).
- Sarre, F. & Herzfeld, E., (1910). Iranische Felsreliefs. Aufnahmen und Untersuchungen von Denkmälern aus alt- und mittelpersischer Zeit. Berlin: Ernst Wasmuth A.-G. 
- Shapur Shahbazi, A., (1971). Cyrus the Great. Shiraz: Shiraz University Press. (in Persian).
- Solat, F., (2019). A Geographical Handbook of Pahlavi Inscriptions of Fars Province. Tehran: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism. (in Persian).
- Sundermann,W., (2012). “Middle Persian”. in: Compendium Linguarum Iranicarum, Edited by: Rüdiger Schmitt, Under the supervision of Hassan Rezai Baghbidi, Tehran: Qoqnoos. (in Persian).
- Sykes, M., (1902). Ten Thousand Miles in Persia. London: J. Murray.
- Schmidt, E. F., (1940). Flights over Ancient Cities of Iran. Chicago, Illinois, University of Chicago.
- Schmitt, R., (2009). Die altpersischen Inschriften der Achaimeniden. Wiesbaden: Reichert.
- Schmitt R., (1991). The Bistun Inscriptions of Darius the Great Old Persian Text. London: Corpus Inscriptionum Iranicarum.
- Spiegel, F., (1971). Die Altpersischen Keilschriften. Amesterdam: Oriental Press.
- Spiegel, F., (1873). Eranische Alterthumskunde. Leipzig, Wilhelm Engelmann. 
- Sprengling, M., (1953). Third Century Iran: Sapor and Kartir Martin Sprengling. Chicago: University of Chicago Press.
- Strabo, (1949). Geograpby. with an English Translation by: H. L. Jones, 8 vol, London.
- Stronach, D., (1979). Pasargadae; a report on the excavations conducted by the British Institute of Persian studies from 1961 to 1963. Oxford, Clarendon.
- Tafazzoli, A., (1970). Glossary of Mēnōg ī Xrad. Tehran: Iranian Culture Foundation. (in Persian).
- Tafazzoli, A., (1999). History of Iranian literature before Islam. Tehran: Sokhan. (in Persian).
- Tafazzoli, A., (2020). A Tafazzoliʼs Collected Persian Papers. edited by: Jaleh Amouzgar Tehran: Toos. (in Persian).
- Tavoossi, M., (1993). A Glossary of Šāyist Nē Šāyist. Shiraz: Shiraz University Press. (in Persian).
- Texier, C. F. M., (1852). Description de l'Arménie, la Perse et la Mésopotamie, 2 vol, Paris. 
- Wiesehöfer, J., (2010). Ancient Persia. Translated by: Morteza Saghebfar, Tehran: Qoqnoos. (in Persian).
- Xenophon, (1925). Cyropaedia0 with an English Translation by: W. Miller, 2 vols, London.
- Zarei Kordshuli, F., (2017). “Hand hewn features in the rock face at Tangi- Bulaghi”. Pasargadae 1, A Corpus of Research Articles on Preservation & Restoration issues, Archaeology, Architecture, Geology, Anthropology and Tourism industry of Pasargadae World Heritage Site. Editors: Mohammd Hassan Talebian & Hamid Fadaei: 52-66. (in Persian).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار