بررسی ویژگی‎های معماری سردر خانه‎های بافت تاریخی شهر یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ایران‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

10.22084/nb.2023.27764.2585

چکیده

سردر، یکی از اجزای مهم ورودی خانه‌های تاریخی شهر یزد است که بخش عمده‌ای از تزئینات اجراشده را در دل خود جای داده است. این جزء در بالای درب ورودی قرارداشت و یکی از اولین فضاهایی است که مراجعان با آن مواجه می‌شوند. اگرچه دربارۀ معماری مسکونی یزد فعالیت‌های ارزشمندی صورت گرفته؛ اما تاکنون به فضاهای ورودی خانه‌ها توجه چندانی نشده است. این پژوهش سعی‌دارد با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی سردر خانه‌های تاریخی شهر یزد بپردازد. پرسش‌های مطرح‌شده عبارتنداز: 1. از چه مصالحی برای ساخت و تزئین سردرها استفاده شده است؟ 2. چه نقوشی در تزئین سردرها کاربرد داشته است؟ به‌منظور پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها، محلات بافت تاریخی شهر یزد پیمایش‌شده و مستندات میدانی لازم جمع‌آوری و سپس اطلاعات موردنیاز در جداول مخصوص وارد گردید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آجر مهم‌ترین عنصری است که در ساخت و تزئین سردرها کاربرد داشته است؛ پس از آن، می‌توان به گچ اشاره کرد که هم به‌عنوان ملات و هم عنصر تزئینی کاربرد داشته است. کاشی نیز اگرچه جنبۀ کارکردی داشته، اما جنبۀ تزئینی آن پررنگ‌تر بوده است؛ هم‌چنین، باوجود حضور تزئینات گِلی در سابقۀ معماری شهر یزد، از این عنصر صرفاً به‌عنوان ملات استفاده شده است. از مصالح دیگری هم‌چون: جوش‌کوره آجرپزی، ملات ماسه و سیمان و قلوه‌سنگ نیز در مواردی محدود استفاده شده است. حجم بسیار زیادی از تزئینات را نقوش هندسی تشکیل می‌دهد که عموماً به‌وسیلۀ آجر ایجاد شده‌اند. پس از آن، نقوش گیاهی است که علاوه‌بر آجر از گچ نیز استفاده شده است؛ در مرتبۀ بعدی، نوشتار قرار می‌گیرد که بیشتر از کاشی و گچ و در موارد معدود از سنگ و آجر استفاده کرده‌اند. هم‌چنین می‌توان به ستون‌ها و تزئینات سنتوری اشاره کرد که متأثر از فرهنگ غرب بوده و نمونه‌های اندکی مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Architectural Features of the Façades of Traditional Houses within Yazd’s Heritage Area

نویسنده [English]

  • Seyed Fazlollah Mirdehghan
Assistant Professor, Department of Iranian Studies, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Abstract
A façade constitutes a significant element of the entrances found in the historical residences of Yazd, Iran. These façades are integral to the decorative aspects of the houses, prominently positioned above the entrance doors and serving as one of the initial spaces encountered by visitors. Although there have been numerous valuable studies focusing on the residential architecture of Yazd, the entrances of these houses have not been thoroughly examined. Consequently, this article employs a descriptive-analytical approach to explore the façades of houses within Yazd’s heritage area. The inquiries pertinent to this study are: 1. What materials are utilized in the construction and embellishment of façades? And 2. What decorative patterns are prevalent in façade design? To tackle these inquiries, a detailed study of the heritage area in Yazd was performed, which included the collection of field data to compile the essential information. The findings revealed that bricks serve as the primary material for façade decoration. Plaster is employed both as a binding agent and for ornamental purposes. While tiles are also used, they primarily serve a decorative function, with clay decorations functioning as mortars, reflecting the city’s architectural heritage. Other materials, including cement, sand mortars, and boulders, are utilized in a more limited capacity. Geometric patterns dominate the decorative elements, predominantly rendered in brickwork. Additionally, floral motifs are often applied with plaster over brick surfaces. Inscriptions are frequently observed on the façades, primarily crafted from plaster, tiles, and bricks, with stones appearing in some limited instances. Moreover, the design of dulcimer-shaped columns and other embellishments reflects influences from Western artistic traditions.
Keywords: Facade, Residential Architecture, Historical Texture of Yazd City, Decorative Elements.
 
Introduction 
Yazd’s extreme heat and dryness play a crucial role in determining the city’s introverted architectural style. Such design centers around a courtyard, leading to façades that may seem plain but are richly detailed on the inside. The entryways of these residences, particularly the façades, have long fascinated architects, even though they often lack extensive outdoor ornamentation. These features not only bridge the interior and exterior environments but also signify the unique identity and architectural merit of each building. As noted earlier, this aspect distinctly marks the entrance areas of houses through diverse forms.
The heritage area of Yazd City showcases a rich tapestry of historical periods, particularly the Qajar era, where several houses retain their original entrance spaces due to their well-preserved state. The façades of these structures, adorned with a variety of materials and intricate patterns, produce a visually stunning and captivating effect. Notable examples from the Qajar period include the Lariha, Imamzadei, and Shokouhi Houses. The designs present on the façades serve not only as ornamental features but also as vessels of cultural, social, and political significance. Historically, façades have functioned as a medium for expressing the ideologies, beliefs, and perspectives of the property owners, as reflected in the patterns employed. This article seeks to present an overview of the architectural features characteristic of historical façades in the old city of Yazd. The research is guided by two primary questions: 1) What materials are utilized in the construction and decoration of these façades? and 2) What decorative patterns are evident in the façades? To address these inquiries, a descriptive-analytical method was employed to examine the façades of historical residences in Yazd, with data collection conducted through both fieldwork and library (documentary) methods. The fieldwork involved a systematic survey of Yazd’s historical neighborhoods conducted on foot, during which representative samples were photographed. Subsequently, comprehensive architectural data for each sample, along with additional attributes, were meticulously recorded in designated forms. The physical characteristics of the façades, along with pertinent information, were extracted from library resources, culminating in a final analysis that synthesized both field and documentation findings.
Analysis
The Moein Dictionary defines “façade” as “the area situated above the entrance or the upper section of a building”. In the context of traditional Iranian architecture, this element serves as a prominent external feature, distinguished by its functional and aesthetic attributes. Bricks were predominantly utilized in the construction and embellishment of façades. Analysis of the data reveals that out of 1280 samples, more than 95.5% incorporated various types of bricks, with 495 samples (38.6%) utilizing Iranian bricks and 785 samples (62.4%) employing Kazakh bricks. The two categories of bricks exhibited distinct forms and shapes, indicating a variety of façades. In addition to Iranian and Kazakh bricks, there existed several other types, primarily utilized in the mehri (molded) and tarash (cut-out) techniques. Another prevalent variant was the Sharafi molded brick, which appeared in various configurations, including simple (10.7%), tak-gol (9%), do-gol (14.5%), panjeh-moushi (10.7%), and taj-pahlavi (5%). These decorative bricks served the practical purpose of directing rainwater away from the edges of façades. Furthermore, barg-e-kangari bricks were employed in 73 instances (5.1%), while falakeh bricks were found in 12 samples.
The predominant category of decorations was brick embellishments, with 1,095 façades (81.7%) featuring brick-related designs. Plaster decorations also played a significant role, as evidenced by 91 samples (6.8%) that incorporated plaster elements. Following, brick furnaces accounted for 0.82%, while glazed tiling and brickwork were represented in 10 samples (0.74%). A majority of the façades displayed geometric patterns, with 1,108 samples (82.7%) showcasing such forms. Additionally, plant motifs appeared in 141 samples (10.5%), while inscription patterns were present in 41 samples (3.1%) and decorative columns in 26 samples (1.9%). Although inscriptions can reflect cultural beliefs and ideologies, they were predominantly crafted using plaster-cutting methods. During the late Qajar period, plaster inscriptions were gradually supplanted by those made from bricks, tiles, and stones. The façades observed in Yazd exhibited influences from traditional architectural styles, although some were notably shaped by Western cultural elements.
Conclusion 
The historical houses of Yazd were primarily constructed and adorned using Iranian and Kazakh bricks, which were available in a variety of sizes and shapes. The diverse techniques employed in brick-laying led to an array of geometric patterns. Some designs incorporated embossed plaster rows for added decorative effect, while others utilized Mehri (molded) and cut-out methods. These bricks not only served practical purposes but also enhanced the visual appeal of the structures, featuring plant motifs that were integrated into the main frames and margins of the façades. Plaster was also used as a decorative mortar. Although floral and wooden elements were present in the façades, they were not typically intended for decorative purposes, in contrast to the clay embellishments found in the city’s historical architecture. Furthermore, architects selected materials such as bricks, boulders, sand, and cement mortars based on the preferences of the homeowners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Facade
  • Residential Architecture
  • Historical Texture of Yazd City
  • Decorative Elements
- افرادی، کاظم، (1396). «گونه‎بندی شیوه طراحی و ساخت درب‎ها و سردر‎های بافت تاریخی رشت از دورۀ قاجار تاکنون». پژوهش‎های باستان‎شناسی ایران، 7 (15): 218-203. 10.22084/https://doi.org/nbsh.2017.6202.1260
- اکبری، طاهره، (1386). «فرهنگ و باورها بر سردر ورودی‎های خانه‎ها». فرهنگ مردم ایران، 7 و 8: 87-69.
- اندرودی، الهام؛ و کول‎آبادی، آرزو، (1402). «بازشناسی آرایه‌های برگرفته از غرب در نماهای دورۀ قاجار موردپژوهی: پنجرۀ سنتوری در کوشک احمدشاهی با کمک فناوری فوتوگرامتری برد کوتاه». صفه، 33(1 پیاپی 100): 137-119. https://doi.org/10.52547/sofeh.33.1.119
- باغ‎شیخی، میلاد، (1400). «مطالعه تزئینات نمای بیرونی بناهای قاجاری شهرستان کاشان». پژوهش‎های باستان‎شناسی ایران، 11(30): 239-223. https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.20166.2019
- بهرامی‎پناه، امیر، (1401). «معاصرسازی سبز مجتمع کارخانه سیمان ری با تأکید بر اقتصاد چرخشی». نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری‎های نوین معماری و شهرسازی، 12 (1): 58-41. DOR: 20.1001.1.23224991.1401.12.1.3.3
- پنجه‎باشی، الهه؛ و دولاب، فاطمه، (1397). «مطالعه ویژگی و ساختار نقوش سردر بناهای کاشی‌کاری‌شده در شیراز». نگره، 13 (48): 125-104.
- حاجی‌علی‌محمدی، افسانه، (1372). نقوش سردرهای خانه‎های تهران قدیم. تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
- حسینی‎نیا، سید مهدی؛ حاجی‎زاده‌باستانی، کریم؛ شهبازی‌شیران، حبیب؛ رضالو، رضا؛ و شیدایی، شاهرخ، (1399). «گونه‎شناسی خانه‎های تاریخی در بافت قدیم شهر اردبیل». پژوهش‎های باستان‎شناسی ایران، 10(26): 214-189. https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21973.2162
- خادم‎زاده، محمدحسن، (1388). محلات تاریخی شهر یزد. تهران: انتشارات سبحان نور. 
- خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی؛ شیخ‌مهدی، علی؛ و طاووسی، مهدی، (1394). «ویژگی‌های اجتماعی- فرهنگی مسکن بومی». مسکن و محیط روستا، 149: 14-3 .
- دهخدا، علی‎اکبر، (1377). لغت‎نامۀ دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- زارعی، محمدابراهیم، (1396). معماری ایران از عصر صفوی تا عصر حاضر. تهران: انتشارات سمت.
- زارعی، محمدابراهیم؛ میردهقان‌اشکذری، سید فضل‌الله؛ و خادم‎زاده، محمدحسن، (1395). «تزئینات معماری مسکونی دورۀ آل‎مظفر در منطقۀ یزد و جایگاه آن‌ها در خانه‎های این دوره». مطالعات معماری ایران، 5(9): 122-101. https://jias.kashanu.ac.ir/article_111761.html
- زرگرزاده‌دزفولی، مجتبی؛ لاری‌بقال، کیانوش؛ سالاری‎نسب، نجمه؛ و بابایی‌مراد، مهناز، (1395). «خوون‌چینی، تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازی‌های آثار معماری دزفول». مطالعات معماری ایران، 9(9): 65-47. https://jias.kashanu.ac.ir/article_111758.html
- زمرشیدی، حسین؛ و صادقی‌حبیب‎آباد، علی، (1397). «آجر و هنر آجرکاری از دوران باستان تا امروز». شهر ایرانی - اسلامی، 9 (33): 5-17.
- سلطان‎زاده، حسین، (1375). پنجره‌های قدیمی تهران. تهران‌: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.‌
- سلطان‎زاده، حسین، (1390). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
- سلطان‎زاده، حسین، (1393). کتاب فضاهای ورودی خانه‌های تهران قدیم. تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
- سلیمانی، پیمان، (1398). «خانه‎باغ فریدون سروشیان در کرمان». گلستان هنر، 2(6): ۵۰-۳۹.
- سلیمی، اسماعیل؛ صلح‎جو، جمیله؛ و کریمیان، حسن، (1398). «مطالعه ویژگی و ساختار نقوش سردر بناهای کاشی‌کاری‌شده در شیراز». نگارینه (هنر اسلامی). 6 (18): 40-17.
- شکفته، عاطفه؛ و صالحی‌کاخکی، احمد، (1393). «شیوه‎های اجرایی و سیر تحولات تزئینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری». نگره، 30: 81-62. https://negareh.shahed.ac.ir/article_156.html
- شکفته، عاطفه؛ احمدی، حسین؛ و عودباشی، امید، (1394). «تزئینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزئینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی». پژوهش‎های معماری اسلامی، 6: 104-84. https://jria.iust.ac.ir/article-1-186-fa.html
- عابدیان‌جلودار، زینب؛ و شیخی، علیرضا، (1400). «مطالعه نقوش تزئینی-آجری بناهای قاجار و پهلوی تهران». پژوهش‎های باستان‎شناسی ایران، 31: 379-355. https://doi.org/10.22084/nb.2021.23476.2282
- عزیزی‌بندرآبادی، حمید؛ میردهقان‌اشکذری، سید فضل‎الله؛ و مهجور، فیروز، (1399). «پژوهشی بر هنر آینه‌کاری در خانه‌های قاجاری بافت تاریخی شهر یزد». پژوهش‎های باستان‎شناسی ایران، 10(27): 255-235. https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.14829.1658
- عمرانی‎پور، علی، (1384). هنر و معماری اسلامی ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت معماری و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی شهری.
- عمید، حسن، (1387). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- فدایی، حمید، میرزایی، آزیتا؛ و رفیعی‌علویجه، بابک، (1397). واژگان و اصطلاحات در زمینه آجر و آجرکاری». آجرستان. ج. 3، مجموعه مقالات همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران، به‌کوشش: مهدی مکی‎نژاد، تهران: فرهنگستان هنر، 271-245.
- کلانتری، مائده، (1401). چیدمان و آرایه‎های آجری. اصفهان: انتشارات برگ سفید.
- کیانمهر، قباد؛ تقوی‎نژاد، بهاره؛ و میرصالحیان، صدیقه، (1399). «مطالعه سیر تحول نقوش قواره‎بری در مجموعه کاخ‎های گلستان». نگره، 54: 129-111. https://doi.org/10.22070/negareh.2020.1242
- کیانی، مصطفی، (1383). معماری دورۀ پهلوی اول. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- گلابچی، محمود؛ و جوانی‌دیزجی، آیدین، (1397). فن‎شناسی معماری ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- محمدی، رضا؛ و رجبی، محمدعلی، (1389). «بررسی کتیبه‎های سردر ورودی منازل تهران از دورۀ قاجار تاکنون». نگره، 15: 27-18.
- معماریان، غلامحسین، (1391). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی: گونه‌شناسی درون‌گرا. تهران: انتشارات سروش دانش.
- معین، محمد، (1391). فرهنگ معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- مکی‎نژاد، مهدی، (1397). «کاربرد آجر در خانه‎های شهر سیرجان (اواخر دورۀ قاجار تا دوره پهلوی)». آجرستان، ج. 2، مجموعه مقالات همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران، به‌کوشش: مهدی مکی‎نژاد، تهران: فرهنگستان هنر، 266-247.
- مولایی، اصغر؛ داداش‌پور، علیرضا؛ و عزتی‎مهر، علیرضا، (1401). «شاخص‎های طراحی سردر کاربری‎های بزرگ مقیاس شهری از منظر ادراک کاربران (مطالعه موردی: سردرهای دانشگاه تبریز)». گفتمان طراحی شهری مروری بر ادبیات و نظریه‌های معاصر، 3(3): 53-37. https://udd.modares.ac.ir/article-40-61446-fa.html
- نعیما، غلامرضا، (1376). دزفول شهر آجر. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- وحدت‎زاد، وحید، (1386). «تأملی بر شهرسازی دورۀ پهلوی اول (مطالعۀ موردی: شهر یزد)». هنرهای زیبا، 31(31): 14-5. https://journals.ut.ac.ir/article_18581.html
- وثیق، بهزاد؛ ناصری، حسین؛ و بختیاری، صادق، (1399). «بازشناسی مطلوبیت تصویری خوون‎چینی سردر خانه‎های تاریخی دزفول». نگارینه هنر اسلامی، 7(20): 67-57.  https://doi.org/10.22077/nia.2021.3472.1326
- Abedian Jelowdar, Z. & Sheikhi, A., (2021). “Study of Decorative-Brick Patterns of Qajar and Pahlavi Buildings in Tehran”. Iranian Archaeological Studies, 31: 379-355. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nb.2021.23476.2282
- Afradi, K., (2017). “Classification of Design and Construction Methods of Doors and Entrances in the Historical Texture of Rasht from the Qajar Era to Present”. Iranian Archaeological Studies, 7 (15): 218-203. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2017.6202.1260
- Akbari, T., (2007). “Culture and Beliefs on the Entrances of Houses”. Culture of the People of Iran, 7 & 8: 87-69. (in Persian).
- Amid, H., (2008). Amid Dictionary. Tehran: Amir Kabir Publications.
- Andaroudi, E. & Koolabadi, A., (2023). “Recognition of Western-Inspired Decorations in Qajar Era Facades: The Santouri Window in Ahmad Shah's Pavilion Using Short-Range Photogrammetry”. Safheh, 33(1): 137-119. (in Persian). https://doi.org/10.52547/sofeh.33.1.119
- Azizi, H. & Mirdehqan, S. F., (2020). “The Role of the Merchants in The Historical Context of Yazd City in Qajar Era”. In: The Future of the Middle East, Editor: Mihály Uzor, Hauppauge: Nova Science Publishers: 113-138. (in Persian).
- Azizi Bondarabadi, H., Mirdehghan Ashkezari, S. F. & Mahjour, F., (2020). “A Study on the Art of Mirror Work in Qajar Houses in the Historical Texture of Yazd”. Iranian Archaeological Studies, 10(27): 255-235. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.14829.1658
- Bahramipanah, A., (2022). “Green Modernization of Rey Cement Factory with Emphasis on Circular Economy”. Naqsh -e Jahan - Theoretical Studies and New Technologies in Architecture and Urbanism, 12(1): 58-41. (in Persian). DOR: 20.1001.1.23224991.1401.12.1.3.3
- Baghsheikhi, M., (2021). “Study of the External Decorations of Qajar Buildings in Kashan County”. Iranian Archaeological Studies, 11(30): 239-223. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.20166.2019
- Dehkhoda, A. A., (1998). Dehkhoda Dictionary. Tehran: Tehran University Press. (in Persian).
- Fadaei, H., Mirzai, A. & Rafiee Alavi, B., (2018). “Terms and Vocabulary Related to Brick and Brickwork”. Ajorestan, Vol. 3, Collection of Articles from the Conference on Brick and Brickwork in Art and Architecture of Iran, edited by Mehdi Makinejad, Tehran: Academy of Arts: 271-245. (in Persian).
- Golabchi, M. & Javanidizji, A., (2018). Technological Expertise in Iranian Architecture. Tehran: Tehran University Press. (in Persian).
- Haji Ali Mohammadi, A., (1993). Patterns of Entrances of Old Tehran Houses. Tehran: Cultural Research Office. (in Persian).
- Hosseini Nia, S. M., Haji Zadeh Bastani, K., Shahbazi Shiran, H., Razalo, R. & Sheidaei, Sh., (2020). “Typology of Historical Houses in the Old Texture of Ardabil City”. Iranian Archaeological Studies, 10(26): 214-189. (in Persian). https://doi.org/10.22084/nbsh.2020.21973.2162
- Kalantari, M., (2022). Arrangement and Brick Patterns. Isfahan: White Leaf Publications. (in Persian).
- Khademzadeh, M. H., (2009). Historical Neighborhoods of Yazd City. Tehran: Sobhan Noor Publications. (in Persian).
- Khakpour, M., Ansari, M., Sheikh Mehdi, A. & Tavousi, M., (2015). “Social-Cultural Features of Local Housing”. Housing and Rural Environment, 149: 14-3. (in Persian).
- Kiani, M., (2004). Architecture of the First Pahlavi Period. Tehran: Institute for the Study of Contemporary History of Iran. (in Persian).
- Kianmehr, Q., Taghvinijad, B. & Mirsalehian, S., (2020). “A Study of the Evolution of Patterns in the Golestan Palace Complex”. Negareh, 54: 129-111. (in Persian).  https://doi.org/10.22070/negareh.2020.1242
- Makinejad, M., (2018). “The Use of Brick in the Houses of Sirjan City (Late Qajar to Pahlavi Period)”. Ajorestan, Vol. 2, Collection of Articles from the Conference on Brick and Brickwork in Art and Architecture of Iran, edited by Mehdi Makinejad, Tehran: Academy of Arts: 266-247. (in Persian).
- Memarian, G. H., (2012). Familiarity with Iranian Residential Architecture: Typology of Introverted Spaces. Tehran: Soroush Danesh Publications. (in Persian).
- Moein, M., (2012). Moein Dictionary. Tehran: Amir Kabir Publications. (in Persian).
- Molaei, A., Dadashpour, A. & Ezatimehr, A., (2022). “Design Indicators of Large-Scale Urban Entrances from Users’ Perception (Case Study: Entrances of Tabriz University)”. Urban Design Discourse: A Review of Contemporary Literature and Theories, 3(3): 53-37. (in Persian).  https://udd.modares.ac.ir/article-40-61446-fa.html
- Mohammadi, R. & Rajabi, M. A., (2010). “Examination of the Inscriptions on the Entrances of Houses in Tehran from the Qajar Era to Present”. Negareh, 15: 27-18. (in Persian).
- Naeema, G., (1997). Dezful, the City of Brick. Tehran: Cultural Heritage Organization of Iran. (in Persian).
- Omrani Pour, A., (2005). Islamic Art and Architecture in Iran. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development, Architecture and Urban Development Deputy, Urban Development and Reconstruction Organization.(in Persian).
- Panjeh Bashi, E. & Dolab, F., (2018). “Study of the Features and Structure of the Decorative Patterns of Tiled Entrances in Shiraz”. Negareh,  13 (48): 125-104. (in Persian).
- Salimi, I., Solhju, J. & Karimi, H., (2019). “Study of the Features and Structure of the Decorative Patterns of Tiled Entrances in Shiraz”. Negareneh (Islamic Art), 6 (18): 40-17. (in Persian).
- Shekofteh, A., Ahmadi, H. & Oudbashi, O., (2015). “Brickwork Decorations of the Seljuks and Their Continuation in the Decorations of the Khwarazmian and Ilkhanid Periods”. Islamic Architectural Studies, 6: 104-84. (in Persian). https://jria.iust.ac.ir/article-1-186-fa.html
- Sheykhteh, A. & Salehi Kakhki, A., (2014). “Execution Methods and Evolution of Plaster Decorations in Iranian Architecture from the 7th to 9th Hijri Centuries”. Negareh, 30: 81-62. (in Persian). https://negareh.shahed.ac.ir/article_156.html
- Soleimani, P., (2019). “Fereydoun Sarvoshian's Garden House in Kerman”. Golestan Honar, 2(6): 50-39. (in Persian).
- Soltanzadeh, H., (1996). Old Windows of Tehran. Tehran: Cultural Research Office. (in Persian).
- Soltanzadeh, H., (2011). Entrance Spaces in Traditional Iranian Architecture. Tehran: Cultural Research Office. (in Persian).
- Soltanzadeh, H., (2014). The Book of Entrance Spaces of Old Tehran Houses. Tehran: Cultural Research Office. (in Persian).
- Vahdatzad, V., (2007). “Reflections on Urban Planning during the First Pahlavi Period (Case Study: City of Yazd)”. Fine Arts, 31(31): 14-5. (in Persian).   https://journals.ut.ac.ir/article_18581.html
- Vathiq, B., Naseri, H. & Bakhtiari, S., (2020). “Recognition of the Visual Quality of Khoun-Chini in the Entrances of Historical Houses in Dezful”. Negareh, 7(20): 67-57. (in Persian). https://doi.org/10.22077/nia.2021.3472.1326
- Zaire, M. E., (2017). Iranian Architecture from the Safavid Era to Present. Tehran: Samt Publications. (in Persian).
- Zarei, M. I., Mirdehghan Ashkezari, S. F. & Khademzadeh, M. H., (2016). “Architectural Decorations of Residential Buildings during the Al-Muzaffar Period in Yazd and Their Place in the Houses of This Era”. Iranian Architectural Studies, 5(9): 122-101. (in Persian). https://jias.kashanu.ac.ir/article_111761.html
- Zargarzadeh Dezfuli, M., Lari Baghal, K., Salarinasab, N. & Babaei Morad, M., (2016). “Khoun-Chini: Evolution and Proportions of Brick Dimensions in the Facades of Dezful Architectural Works”. Iranian Architectural Studies, 9(9): 65-47. (in Persian). https://jias.kashanu.ac.ir/article_111758.html
- Zomorshidi, H. & Sadeghi Habibabad, A., (2018). “Brick and the Art of Brickwork from Ancient Times to Present”. Iranian-Islamic City, 9(33): 5-17. (in Persian).
- bayanbox.ir
- danakhabar.com
- fa.tripyar.com
- safarnevis.com
- tehranpicture.ir