تحلیلی بر کارکرد و ماهیت نماد کالاها (توکن) و پیکرک های گلی در دوره مس وسنگی تپه قشلاق تالوار، کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکترای گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

کاوش نجات بخشی در تپه "قشلاق چل‌امیران" منجر به شناسایی محوطه‌ای از دوران مس‌وسنگ در منطقه مرتفع حدفاصل، بین شرق زاگرس‌مرکزی و حوضه جنوبی دریاچه ارومیه گردید؛ در حالی‌که قبلاً ارتباط فرهنگی ساکنان این دو منطقه در مطالعات باستان‌شناسی مطرح شده بود، اما هنوز از وجود مکان‌های واسطه‌ای در این میان اطلاعاتی در دست نبود. تپه قشلاق محوطه‌ای است، واقع در مرکز دره‌ای به همین نام که به‌صورت یک کریدور طبیعی این دو منطقه را به‌هم نزدیک می‌کند و داده‌های باستان‌شناسی آن برهم‌کنش فرهنگی دوره مس‌وسنگ دو منطقه دیده می‌شود. در این محوطه که طی کاوش‌های باستان‌شناسی بیش از 12 متر نهشت از فازهای مختلف دوره مس‌وسنگ شناسایی شد که شامل پنج دوره فرهنگی است که با شاخصه‌های فرهنگ دالما در تحتانی‌ترین نهشت و آثار نوع گودین VI/VII در فوقانی‌ترین نهشت تا اواخر دوره مس‌وسنگ جدید در منطقه زاگرس‌مرکزی یک تداوم بدون وقفه حداقل دو هزارساله را نشان می‌دهند. در تمام دوره مس‌وسنگ تعداد زیادی نماد کالاها در فرم‌های کروی، مخروطی، دیسکی، بیضوی، هذلولی و فرم‌های خاص هندسی دیگر به‌دست آمد؛ در حالی‌که عمدتاً به‌دلیل حرارت ناشی از سوخته شدن در میان زباله‌ها به حالت سفال کم‌پخت تغییر یافته‌اند و شاید این امر در باقی ماندن طولانی مدت آن‌ها هم بی‌تاثیر نبوده است. دیگر داده‌های باستان‌شناسی مکشوفه نشان‌دهنده اتکاء اقتصاد معیشتی ساکنان بر دام‌داری و شکار گونه‌های وحشی و صیادی آبزیان بیش از کشاورزی استوار بوده است. از دلایل این وضعیت شرایط خاص زیست‌بوم منطقه با اقلیم نسبتاً سرد و خشک استپی و هم‌چنین کم‌بارور بودن خاک قابل تفسیر است؛ در حالی‌که برخی از مایحتاج ساکنان از جمله غلات از طریق مبادلات از مناطق پیرامونی به زیستگاه وارد می‌شده است، چرا که حجم فراوان نماد کالاها که اشیایی در ارتباط با ثبت و ضبط و مبادله هستند، این فرضیه را تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis on the Function and Nature of the Tokens and Clay Figurines from Tappe Qeshlaq of Talvar During the Chalcolithic Period

نویسندگان [English]

  • Abbas Motarjem 1
  • Mahnaz Sharifi 2
چکیده [English]

The salvage excavation at Tappe Qeshlaq Chel-Amiran lead to identify a site attributed to the Chalcolithic period in the highland between the east of Central Zagros and the southern Lake Urmiah basin. Although a cultural relationship between two areas was already proved, but available information intermediate about the areas was not too much. Tappe Qeshlaq is a site located in the middle of a valley with the same name as a natural corridor indicating the cultural interactions of the given regions during the Chalcolithic period. This site, in which over 12 meters of deposit from different phases of the Chalcolithic period was identified, is includes five cultural periods and shows a non-stop 2000-year-long existence according the Dalma culture indexes in the lowest deposit and the works of Godin VI/VII type in the highest deposit until the end of the Chalcolithic in central Zagros. During the Chalcolithic period numerous finds such as sphere, cone, disc, oval, hyperbola and other unique geometric shapes were found most of which have half-baked due to burning among the rubbish, and that may be the reason why they have lasted for such a long time. Other archeological data show that the economy was dependent mostly upon farming, hunting wild animals and catching the aquatics rather than agriculture. Of the various reasons one could mention is the special environmental condition, fairly cold and dry steppe climate and the low soil fertility. It seems that some of the needed things were imported from the neighboring areas through exchange while most of the finds proving trade and exchange, although stamp seals with geometric figures show a regional function of the site. Of the hunted animals, wild donkey and gazelle are more frequent then rabbit, turtle, fish and birds are the most frequent hunted animals. The abundance of animal clay figurines, although incomplete and broken, is another characteristic of the site during the Chalcolithic period, as compared to the several similar samples from sites like Tepe Sarab, Tepe Ghabristan, etc. implies farming and the relevant rituals. In this ritual, which seems to have been held repeatedly, clay figurines were made in an abstract form and thrown away in a special ceremony while they were broken. The clay figurines are in complete conformity with the animals bones discovered from the site.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdistan of Archaeology
  • Clay Figurines
  • Token
  • Chalcolithic Period
  • Tappe Qeshlaq
  • Talvar
موچشی امیر ساعد ؛1392، حوزه آبگیر رودخانه قزل اوزن در دوره مس‌وسنگ : بر اساس بررسی های باستان شناختی شهرستان بیجار، پژوهش های باستان شناسی ایران ؛ شماره 5 ؛دوره سوم پاییز و زمستان 1392        
Besserat. Denise Schmandt, 1997
Before writing from counting to coniform,Vol, I. University of Texas
Besserat. Denise Schmandt, 1997
Animal symbols at, Ain Ghazal,Expedition, VOL.39. NO1, pp48-57
Besserat, Denise Schmandt- 2007
From Tokens to Writing: the Pursuit of Abstraction, Bulletin of the Georgian national academy of science, vol.175, no.3  
. Besserat Denise Schmandt. 2012
Tokens in China, Europe and Africa the Significance SCRIPTA, Volume 4 © The Hunmin jeongeum Society's O.I.P vol.120 pp-87-8
Braidwood, Linda, braidwood, Robert.charles, Reed. Patty JoWatson 1983
Prehistoric archaeology along the zagros flanks, the University of Chicagoorientalinstitute publication No 105
Hassan Fazeli Nashli & Niloufar Moghimi, 2013
 Counting objects: new evidence from Tepe Zagheh, Qazvin plain, Iran, Antiquity Volume 087 Issue 336
Jasim Sabah Abboud and Joan Oates, 1986
Early Tokens and Tablets in Mesopotamia: New Information from Tell Abada and Tell Brak"
World Archaeology, Vol. 17, No. 3, Early Writing Systems (Feb., 1986), pp. 348-362
Madjidzadeh, Youssef .2008
Excavations at tepe ghabristan, Iran I SIAO…university di Napoli Orientale dipartimento di studi Asiatic roma Italy
Matthews, Roger, Matthews.vendy&mohammadifar, yaghob 2013
The Earliest Neolithic of Iran 2008 Excavations at sheikh-e-abad and jani (CZAP) Ox books, oxford, UK
Mihal, budja. 2003
Seals contracts and Token in the Balkans Early Neolithic where in the puzzle?  DocumentalprehistoricNO. XXX.
Oppenheim A.L. 1959.
 On an operational device in Mesopotamian bureaucracy. Journal of Near Eastern Studies.vol 18, no 2 
Rollefson, Gary. 1983 
Ritual and ceremony at Neolithic Ain-alghazal (Jordan) paleorient, 1983 Vol.9, No.2
Smith.philip.1976
Reflections on four seasons of Excavations of the Ivth annual Symposium on archaeological research in Iran 1975, Tehran Iranian Center for Archaeological Research
Stine Rossel, ET all.2008
Domestication of the donkey: Timing, processes and indicators, PNAS, vol 105, no 10    
Swiny, rozindla.  1975
Survey in Northwest Iran 1971’ East and West .Vol: 25
                                                         Van Zeist, W., T. and S.  Bottema, S.Giese, p.et al, 1983
Seismic Crustal Studies in Southern Iran between Central Iran and Zagros belt Geodynamic Project in Iran.  GST Report no, 51
Valipour. Hamid Reza, Hussein Davoudi, Iman Mostafapour and Anna Gręzak. 2013
Tepe khaleseh, a late Neolithic site in zanjan "in the neolithisation of Iranthe formatting of new societies by roger Matthews and Hasan fazeli nashli ox books. (BANEA