مطالعه‌ی الگوهای استقراری، محوطه‌های مس-سنگی دشت اسدآباد با توجه به عوامل زمین‌ریختارشناسی

وفایی, آرمان; مرتضوی, مهدی; محمدی فر, یعقوب

doi:10.22084/nbsh.2017.6693.1280

|
|
|
ارجاع به این مقاله
RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
|
اشتراک گذاری

	مطالعه‌ی الگوهای استقراری، محوطه‌های مس-سنگی دشت اسدآباد با توجه به عوامل زمین‌ریختارشناسی
مقاله 2، دوره 7، شماره 14، پاییز 1396، صفحه 25-37 اصل مقاله (597.2 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.6693.1280
نویسندگان
آرمان وفایی ¹؛ مهدی مرتضوی²؛ یعقوب محمدی فر³
¹دانش آموخته ی کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان
²عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
³عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان
چکیده
تعامل بین انسان و محیط‌زیست باعث به‌وجود آمدن و تغییر چشم‌اندازها می‌شود. یکی از راهبردهای مطالعاتی برای مطالعه‌ی این چشم‌اندازها، مطالعات الگوهای استقراری است. در این بین، بایستی عوامل زیست‌محیطی‌ای در مطالعات باستان‌شناسانه الگوهای استقراری مورد مطالعه قرار بگیرند که نقش زیادی در استقرارهای انسانی داشته و از طرفی شرایط یک‌نواختی را نسبت به زمان مورد مطالعه، تا زمان حاضر داشته باشند. عوامل زمین‌ریختارشناسی از جمله‌ی این عوامل هستند. این عوامل با وجه به سرگذشت زمین‌شناسی دشت اسدآباد شرایط یک‌نواختی را پس از دوره‌ی سوم زمین‌شناسی تا‌کنون از سر گذرانده‌اند؛ بنابراین با توجه به تأثیرگذاری این عوامل در نوع تعامل انسان به محیط‌زیست و یک‌نواختی شرایط آن‌ها در طول زمان، در این نوشتار مورد تحلیل قرار می‌گیرند. آن‌چه می‌تواند به این نوشتار اهمیت دهد این است که درک چگونگی رابطه‌ی استقرارهای انسانی با عوامل زمین ریختارشناسی، می‌تواند منجر به درک ماهیت اقتصادی جوامع به‌وجود آورنده‌ی آن استقرارها باشد؛ بنابراین این نوشتار به‌دنبال پاسخ‌گویی به این سوال است که: الگوهای استقراری محوطه‌های دوره‌ی مس‌وسنگ دشت اسدآباد، با توجه به بستر زمین ریختارشناسیشان دارای چه ماهیتی هستند. برای پاسخ‌گویی این سؤال، فرضیه‌ای به این‌صورت مطرح می‌شود که: جوامع به‌وجود آوردنده‌ی دشت اسدآباد را جوامع روستانشین و کوچ‌رو تشکیل می‌دهد. برای سنجش این فرضیه و درک الگوهای استقراری محوطه‌های مس‌وسنگ از روش تحلیل خوشه‌ای بهره برده شده و با توجه به ظرفیت‌های قوم‌شناسی دشت اسدآباد، الگوهای استقراری به‌دست آمده مورد تفسیر قرار می‌گیرند. پژوهش‌های باستان شناسانه‌ای که تا کنون در دشت اسدآباد به‌عنوان بخشی از شرق زاگرس‌مرکزی انجام گرفته است، به دو دوره‌ی زمانی پیش از انقلاب و پس از انقلاب تقسیم می‌شود که باید گفت چنین مطالعه‌ای در بین آن‌ها به نوعی آغاز چنین رویکردی برای مطالعات الگوهای استقراری محسوب می‌شود که این بر اهمیت مطالعات پیش‌ِروی می‌افزاید.
کلیدواژه‌ها
عوامل زمین ریختارشناسی؛ استقرارهای دوره ی مس وسنگ؛ روش تحلیل خوشه ای؛ الگوهای استقراری
موضوعات
باستان شناسی
عنوان مقاله [English]
The Study of Settlement Patterns of the Chalcolithic Sites of Asadabad Plain, With Emphasis on the Geomorphologic Factors
چکیده [English]
Studying landscapes in archeology can lead to an understanding of the relationship between human and environment. There can be found a variety of methods to understand the archeological landscapes, one of the most common of them is settlement pattern studies. Settlement pattern studies comprise of studies on the excursiveness of human activities. in the context of landscapes and the relationship between activities and the environment for the settlement pattern studies, there must be selected environmental factors for analysis that, in their modern condition, are similar to the one under study. Of the factors of the highest level of importance that one may use in the settlement pattern studies are geomorphologic factors. Simply put, geomorphologic factors are the ups and downs on the surface of the ground that have some influence on the cultural landscapes of human communities. Communities choose appropriate geomorphologic settings based on their own necessities and conditions. Asadabad plain is one of the valley plains in eastern Zagros that, considering its geological history, has experienced consistent conditions from a geomorphologic point of view. Also, the settlements formed on Asadabad plain have ended up with numerous geomorphologic conditions to create human landscapes. Considering the geomorphologic factors that seems to be present in the Asadabad plain during last millennia, the question that is , how did these settlements form and what was their purpose once they were established? Having such a question in mind and in order to understand the settlement patterns in this study, the clustering analysis method was used. In the clustering analysis section, it was tried that the observations on the same groups are the most similar to each other. This method is used for the purpose of assessing the level of similarity between the Chalcolithic settlements considering their geomorphologic conditions. Each cluster that is assigned by the analysis method can be representing a settlement pattern. Based on the clustering analysis carried out, there were identified two sets of major clusters in the Chalcolithic sites in Asadabad plain each of which, considering the geomorphologic characteristics, are the most similar and are therefore the most different from the other clusters. One settlement pattern can be attributed to the settlements located in lower altitudes and flat parts of the plain, and the second settlement pattern indicates settlements located in higher altitudes on steep slopes. To understand the nature of these settlement patterns, they were analyzed based on the geographical-historic resources and ethnographical capabilities. Regarding the resources available on Asadabad, one may say that rural landscapes are the most dominant ones in Asadabad plain. In the current conditions and considering the fact that these settlements underwent several modifications during the land reform plan and afterwards, one may find it impossible to understand the settlements and their landscapes through ethnographical studies. However, there has been carried out Ethno-archaeological studies on the cultural located in the east of central Zagros based on which one may claim the settlements formed on the flat and low regions in the land to be of rural type. Observations made by the authors and the interviews done among pastorals on Asadabad plain by the authors shoed that the way the pastorals choose locations in Asadabad plain is such that most of the marginal space is used for setting up their campsites. The most significant reasons are more security, and more control on the surrounding areas and pastures. These patterns of location finding are the most similar to the second settlement pattern identified in the settlements belonging to the chalcolithic period in Asadabad plain.
کلیدواژه‌ها [English]
Geomorphologic Factors, Chalcolithic Sites, Cluster Analyses, Settlement Patterns


مراجع
- ابن‌حوقل، 1366، سفر‌نامه‌ی ابن‌حوقل (ایران در صورۀالارض)، ترجمه‌ی جعفر شعار، تهران، امیرکبیر. - امان‌الهی بهاروند، سکندر، 1374، قوم لر؛ پژوهشی درباره‌ی پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران، تهران، انتشارات نگاه. - اکبری، نعمت‌الله و زاهدی، کیوان، 1387، کاربرد روش‌های رتبه‌بندی و تصمیم‌گیری‌های چند شاخصه، تهران: سازمان، شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور. - باباپیری، جواد، 1387،«گمانه‌زنی تعیین حریم محوطه‌ی باستانی طویلان سفلی»، همدان مرکز اسناد اداره‌ی کل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - باباپیری، جواد، 1388، «گمانه‌زنی تعیین حریم محوطه‌ی باستانی موسی‌آباد»، همدان مرکز اسناد اداره کل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - باباپیری، جواد، 1389، «لایه‌نگاری و تعیین حریم محوطه‌ی باستانی وندرآباد»، همدان، مرکز اسناد اداره کل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - برقعی، محمد، 1356، چادرنشینان دامدار ایل ترکاشوند، همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا. - خسروتهرانی، خسرو، 1376، چینه‎شناسی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور. - درویش‌زاده، علی، 1383، زمین‌شناسی ایران (تکتونیک، چینه‌شناسی، دگرگونی، ماگماتیسم)، تهران، انتشارات امیرکبیر. - رنجبران، محمدرحیم، 1379، «گمانه‌زنی تعیین حریم محوطه‌ی باستانی خاکریز»، همدان، مرکز اسناد اداره‌ی کل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). شفیقی، سیروس و مدنی، حسن، 1367، زمین‌شناسی عمومی، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر. - علایی‌طالقانی، محمود، 1384، ژئو‌مورفولوژی ایران، تهران، انتشارات قومس. - علیزاده، عباس، 1386، تئوری و عمل در باستان‎شناسی، تهران، انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری. - فاطمی، سید ابوالحسن، 1380، سیمای گردشگری استان همدان، همدان، سازمان ایران‌گردی و جهان‌گردی استان همدان. - گودرزی‌نژاد، شاهپور، 1356، روستاهای اسدآبادجغرافیای انسانی و اقتصادی، تهران، دانشگاه تهران مؤسسه‌ی جغرافیا. - مترجم، عباس، 1387، «بررسی و تحلیل الگوهای استقراری دوره‌ی مفرغ قدیم در دشت‌های پیرامون کوهستان الوند همدان»، رساله‌ی دوره‌ی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده). - محمدی‌فر، یعقوب و مترجم، عباس، 1383، «گزارش بررسی و شناسایی شهرستان اسدآباد»، همدان، مرکز اسناد اداره‌ی کل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - محمدی‌فر، یعقوب، 1384، «بررسی و تحلیل آثار و استقرارهای اشکانی در زاگرس‌مرکزی، رساله‌ی دوره‌ی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه تربیت‌مدرس (منتشر نشده). - نادر صفت، محمدحسین، 1379، ژئوموفولوژی عمومی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور. - وفایی، آرمان، 1391، «تحلیل فضایی محیطی استقرارهای مس‌سنگی دشت اسدآباد»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه سیستان‌وبلوچستان (منتشر نشده). - Crammer, K., 1982, Vilage Ethnoarchaeology; Rural Iran in Archaeological perspective, New York, Academic Press - Hole, F. 2004, Campsites of the Seasonally Mobile in Western Iran, From Handaxe to Khan, Von Folsach, Kjeld,& Thrane, Henrik & Thuesen, Ingolf(eds), Essays Presented to Peder Mortensen on the Occasion of His 70^th Birthday, Aarhus: Aarhus University Press, pp: 67-85, 2004 - Scgreiber, K., 1996, “Settlement Archaeology”, in Fagan, B (Eds), The Oxford Companion to Archaeology, The Oxford University Press, 635-636 - Young. T. C., Levine, L., 1974, Excavation of the Godin Project. Second Progress Report, Toronto, Royal Ontario Museum. - Young.T. C, Smith, P., 1966, “Research in the Prehistory of Central Western Iran”, Science, New Series, Vol. 153, No. 3734, pp. 386-391 - Young, T. C., 1966, “Survay in Western Iran 1961”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 25, No. 4. pp. 228-239 - Young, T. C., 1969, Excavation at Godin Tepe, First progress Report, Torento, Royal Ontario Museum.
آمار تعداد مشاهده مقاله: 455 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 430