سیاست شهرسازی سلوکیان در سرزمین های مفتوحه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

سلوکیان که پس از مرگ اسکندر در متصرفات شرقی امپراتوری وی به‌قدرت رسیدند، برای اداره‌ی این قلمرو پهناور، نیاز به عناصری داشتند که بتوانند در مواقع ضروری بر آن‌ها تکیه کنند. پادشاهان این سلسله برای تحقق این هدف، شهرهایی را در سراسر سرزمین‌های مفتوحه، از جمله ایران، بین‌النهرین و سوریه احداث یا تجدیدبنا نمودند. احداث این شهرها تغییرات عمده‌ای را در ساختار اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مردمان آن نواحی به‌وجود آورد. این شهرها متناسب با فرهنگ یونانی ساخته شدند و حضور بازرگانان و سپاهیان یونانی و مقدونی موجب شد تا تفاوت عمده‌ای با شهرهای گذشته داشته باشند. هدف این تحقیق پاسخ به این پرسش‌ها است که سیاست شهرسازی سلوکیان در سرزمین‌های مفتوحه تابع چه عواملی بوده است و از سوی دیگر این سیاست چه تأثیری بر زندگی مردم ساکن در سرزمین‌های مزبور داشت؟ دلیل اصلی ساخت شهرهای جدید توسط دولت سلوکی چه چیزی بوده است؟ با بررسی این سیاست به‌نظر می‌رسد با احداث شهرهای جدید مردم این شهرها تحت‌تأثیر اهداف دولت سلوکی قرار می‌گرفتند. این پژوهش به‌روش کتابخانه‌ای و برمبنای متون مرجع، منابع تاریخی و تحقیقات صورت‌گرفته در این زمینه و نیز با تحلیل مطالب به‌روش علمی و استدلال منطقی مباحث متناقض مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که هر چند سلوکیان با هدف سلطه‌ی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اشاعه‌ی هلنیسم اقدام به شهرسازی در سرزمین‌های مفتوحه نمودند، اما در درازمدت به‌جز در مواردی اندک به این هدف نرسیدند و می‌توان اذعان داشت که فرجام آن برای سلوکیان موفقیتی در پی نداشت. مردم این شهرها هرگز نتوانستند حال‌و‌هوای شرقی خود را فراموش کنند و با مقاومت در همه‌ی ابعاد و هم‌چنین میل و علاقه‌ی آنان به فرهنگ بومی و تجربیات نیاکانشان، بعداز گذشت سال‌ها به حالت اول خود برگشتند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Selucid Urban Planning in Their Conquered Territories

نویسنده [English]

  • mehrnaz behroozi
Asisstant Professor, Islamic Azad University of Tehran Branch
چکیده [English]

Seleucids who gained power in the eastern conquered territories of Alexander’s empire, after his death, needed trustworthy agents to rely on in this widespread territory especially in case of emergency. To do so, the kings of this dynasty built or rebuilt many cities all around these conquered territories including Iran, Mesopotamia and Syria. Theis made big changes such as societal, political, cultural and economic structures of their dwellers. These cities were built in accord with Greek culture and the presence of Greek and Macedonian merchants and army made a significance difference with that of the previous cities. The purpose of this research is to shed lights on the Seleucid policies regarding the conquered territories and the influencing factors on them. This research also aims to find out whether this method affected the economic, political and even the spread of Hellenism culture? Did the Seleucid kings facilitate the migration of Greek and Macedonians by providing such amenities? Did they try to influence on the economy, policy and spread of the Hellenism? By considering these policies, one can understand that by building new cities their residents would be under the influence of Selucid government. This research was done based on library work and resource texts, historical resources and the other researches that had been done prior to this. The information has been analyzed based on scientific and argumentation methods. Therefore, Hellenism and its prevalence were the most important and major factor in the construction of these cities. The presence of the Macedonians and Greeks with the many tribes who emerged in this territory validated the centers of Hellenism and changed the way of life in these cities. These cities, with the prevalence of the culture of Hellenism, were expanding day by day and later provided a boom to their economic prosperity. The presence of merchants and Greek and Macedonian troops also has contributed to the creation of cities that had major disparities with past towns. These cities were considered important economic and cultural bases for this dynasty, and their rulers had realized the importance of these populous and lucrative cities, and these cities were structurally Greek. Since then, with the expansion of these cities, the goals of the Macedonians in changing the culture of the people through urban life have been pursued, which in fact was part of a general policy of domination and permanent presence in these lands, the most important of these goals Was the expansion of Hellenism. Therefore, the most important action of the Selucians could be the development of urbanization, and this was Alexander Macedonian policy that continued during the Selucians. All the cities of Selucid have the same shape in the form of a square or rectangular square shape, including a grid of streets and buildings. Around the main streets of these cities there were administrative buildings, temples, palaces, markets, squares, theaters, baths and so on. The findings of this research show that by building new cities in their conquered territories, Selucids tried to gain economic, political and societal dominance along with spreading Hellenism, however in the long run they could not achieve their goal except in some cases. It can be firmly asserted that the conclusion was not that much successful for them. The people who lived in those cities could never forget their traditions and ancestral identities and after some years those traditions were revived again. Alexander and his successors, in the end, did not leave their intended trail and just some small amount of their historical remnants remained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Selucid
  • Macedonian
  • Urban planning
  • Iran
  • Hellenism
- آقاسی، گیورگیس، 1350، ایران کهن، تهران: نشر پدیده.
- اسماعیلی، حسن، 1395، «شهر‌های سلوکیان در سواحل خلیج‌فارس و جنوب ایران»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس، سال سوم، شماره‌ی 10، صص: 20-11.
- اشرف، احمد، 1353، «ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران»، نامه علوم اجتماعی، دوره‌ی 1، شماره‌ی 4، صص: 7-49.
- اشلومبرژه، دانیل، 1380، «هنر پارتی»، در: تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، جلد سوم-قسمت دوم، ترجمه‌ی حسن انوشه، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر، صص: 552-487.
- الچیبیگیان، ژاسمن، 1382، ارمنستان و سلوکیان، ترجمه‌ی گارون سارکسیان، تهران: نشر نائیری.
- ایزیدور خاراکسی، 1390، ایستگاه‌های پارتی، کهن ترین متن مکتوب جغرافیای ایران باستان، ترجمه‌ی فیروز حسن عزیز، تهران: انتشارات گنجینه هنر.
- ایوانف، م. س.؛ گرانتنسکی، آ.م. آ.؛ داندامایف، گ، آ. کوشنلکو، 1359، تاریخ ایران باستان، ترجمه‌ی سیروس ایزدی و حسین تحویلی، تهران: نشر دنیا.
- بویس، مری، 1379، تاریخ ایران(پس ازاسکندرگجسته)، ترجمه‌ی همایون صنعتی‌زاده، تهران: نشر توس.
- بویل، 1366، تاریخ ایران(ازسلوکیان تافروپاشی ساسانیان پژوهش دانشگاه کمبریج)، ترجمه‌ی حسن انوشه، جلدسوم، بخش دوم، تهران: نشر امیرکبیر.
- پیرنیا، حسن، 1345، تاریخ ایران باستان(سلوکی ها)، جلدهشتم، تهران: نشر سازمان کتاب‌های جیبی.
- پیگولوسکایا، نیناویکتورو ونا؛ یاکوبوسکی، آ. یو؛ پطروشفسکی. ای.پ.؛ بلنیتسکی.آ.م.؛ استرویوا. ل.و، 1354، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده 18 میلادی، ترجمه‌ی کریم کشاورز، تهران: نشر پیام.
- تقوی‌نژاد، محمدرضا، 1366، معماری شهرسازی وشهرنشینی ایران در گذرزمان، تهران: نشر تاریخ وفرهنگ ایران.
- جعفری‌دهقی، محمود، 1391، بازشناسی منابع ومآخذ تاریخ ایران باستان(ازورود آریائی‌هاتاسقوط امپراتوری ساسانی)، تهران: نشر سمت.
- خدادادیان، اردشیر، 1383، تاریخ ایران باستان، جلد اول (آریایی‌ها، مادها، هخامنشیان، سلوکیان)، تهران: نشر سخن.
- خدادادیان، اردشیر، 1383، تاریخ ایران باستان، جلد دوم (اشکانیان وساسانیان)،  تهران: نشر سخن.
خسروزاده، علیرضا، ۱۳۹۲، «استقرارها و محوطه‌های اشکانی جزیره‌ی قشم»، مجله‌ی پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره‌ی ۵، دوره‌ی سوم، صص: ۱۰۰- ۷۹.
- دورانت، ویل، 1365، تاریخ تمدن، ترجمه‌ی امیر حسین آریانپور و دیگران، جلد دوم، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- دیاکونف، میخاییل میخائیلوویچ، 1351، "اشکانیان"، ترجمه کریم کشاورز،  تهران: نشر پیام.
- دیاکونف، میخاییل میخائیلوویچ، 1352، تاریخ جهان باستان، ترجمه‌ی صادق انصاری و دیگران، جلداول، تهران: نشر اندیشه.
- رحمانی، رضا، 1392، تاریخ سرزمین کهن (ایران پیش از اسلام)، جلداول، تهران: نشر یادداشت.
- سایکس، سرپرسی، 1343، تاریخ ایران، ترجمه‌ی فخرداعی گیلانی، تهران: نشر علمی.
- سلطانزاده، حسین، 1365، مقدمه‌ای بر تاریخ شهرنشینی در ایران، تهران: نشر آبی.
- فاروقی، فواد، 1363، مروری برسرنوشت انسان درتاریخ ایران، تهران: نشر باستان.
- فرای، ریچاردنلسون، 1377، میراث باستانی ایران، ترجمه‌ی مسعود رجب‌نیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- گروتر، یورک، 1375، زیبایی شناختی درمعماری، ترجمه‌ی جهانشاه پاکزاد و عبدالرضاهمایون، تهران: نشر دانشگاه شهیدبهشتی.
- گوتشمید، آلفرد فن، 1356، تاریخ ایران و ممالک همجوار آن (از اسکندر تا انقراض اشکانیان)،بامقدمه‌ای از: نولدکه، ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- گیرشمن، رومن، 1372، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه‌ی محمد معین، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
- لوکونین، ولادیمیر، 1381، «نهاد‌های سیاسی، اجتماعی و اداری، مالیات‌ها و دادوستد»، در: تاریخ ایران کمبریج: از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، گردآورنده: احسان یارشاطر، ترجمه‌ی حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- محمودآبادی، اصغر؛ قائم‌مقامی، محسن، 1388، «بنیاد شهروندی در شهرفرنگ‌های ایران عهد سلوکی»، پژوهش‌های تاریخی، دوره‌ی جدید، شماره‌ی 4، صص: 1-20.
- موله، ماریژان، 1371، ایران باستان، ترجمه‌ی ژاله آموزگار، تهران: نشر توس.
- میراحمدی، مریم، 1390، تاریخ تحولات ایران شناسی(پژوهشی در تاریخ فرهنگ ایران در دوران باستان)، تهران: نشر طهوری.
- میرزاکوچک خوشنویس، احمد، 1385، «دولت‌شهر آرمانی مفهوم فضای شهری ایران»، باغ نظر، دوره‌ی 3، شماره‌ی6، صص: 101-118.
- میرسعیدی، نادر، 1382،  ایران باستان، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- میرسعیدی، نادر، 1387، سلوکیان واشکانیان، تهران: نشر ققنوس.
نیکنامی، کمال‌الدین؛ قاسمی، رضا؛ رضائی، رضوان، ۱۳۹۴، «مطالعه و تحلیل گونه‌شناختی اثرمهرهای دوره‌ی سلوکی»، مجله‌ی پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره‌ی ۹، دوره‌ی پنجم، پاییز و زمستان، صص: ۱۶۲-۱۴۵.
- ولسکی، یوزف، 1383، شاهنشاهی اشکانی، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، تهران: نشر ققنوس.
- هرمان، جورجینا، 1373، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمه‌ی مهرداد وحدتی، چاپ اول،‌ تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- هوف، دیتریش، 1374، «نظری اجمالی بر پایتخت‌های ایران از آغاز تا ظهور اسلام»، ترجمه‌ی فرامرز سمیعی، در: پایتخت‌های ایران، به‌کوشش: محمدیوسف کیانی، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی.
- یارشاطر، احسان، 1387، تاریخ ایران کمبریج (از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان)، پژوهش دانشگاه کمبریج، جلد سوم، بخش اول، ترجمه‌ی حسن انوشه، تهران: نشر امیرکبیر.
 
- Bevan, E. R., 1884, House of Selecus, London: Edward Arnold.
- Mumford, L., 1968, The City in History, London: Seckerand Warburg.
- Rostovtzeff, M., 1941, The social And Economic History ofthe Ancient World, England: Oxford.
- Snyder, John, 1966, Alexander the Great, Newyork: Twayne, Publisher.
- https: //en.wikipedia.org/wiki/Merv.
- https: //de.wikipedia.org/wiki/Datei: Dura_europos_plan.jpg.
- https: //en.wikipedia.org/wiki/Ctesiphon.
- http: //www.civilization.org.uk/wp-content/uploads/Ay-Khanum-map.jpg.