انارستان‌های اورامانات؛ دریچه‌ای به کارالیِ باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری باستان شناسی.

چکیده

در متون میخی دورۀ سارگون دوم، چند‌بار به جای‌نام «کارالا/کارالی/کارالو»، به‌عنوان سرزمینی که در برابر سپاه متجاوز آشوری مقاومت کرده، اشاره شده است. تاکنون پژوهشگران برای مکان‌یابی این جای‌نام، چندین گزینۀ مختلف، به‌ویژه در محدودۀ شهرستان‌های سردشت، مریوان، سروآباد و کامیاران پیشنهاد کرده‌اند. پژوهش حاضر که با رویکرد تاریخی و با روش توصیفی-تحلیلی، براساس منابع کتابخانه‌­ای و مصاحبه از بومیان منطقۀ اورامانات به سرانجام رسیده؛ در پی آن است تا به کمک شواهد زبان­‌شناختی، و انطباق آن با مدارک باستان‌­شناختی و ویژگی‌های جغرافیایی منطقه، به برخی از ابهامات و پرسش­‌های مطرح شده، به‌ویژه در بحث مکان‌­یابی کارالا، پاسخ دهد. کشف یک سرنخ جدید توسط نگارنده، نشان می‌دهد که نام این مکان هنوز هم، پس از گذشت قرن‌ها، بر یکی از ارقام (ژنوتیپ‌های) بومیِ انار متعلق به ناحیۀ اورامانات حفظ شده است. انار موردبحث که به «کارالی» موسوم است، بومیِ منطقۀ اورامانات بوده و به‌لحاظ ویژگی‌های ظاهری، متفاوت از دیگر ارقام انار در همین منطقه است. این یافتۀ جدید، افزون‌بر کتیبۀ تنگی‌ور، تا حد زیادی امکان انطباق کارالا/کارالی باستان را با ناحیۀ اوراماناتِ کنونی (در کُردی هَورامان) تقویت می‌نماید، و نظر آن‌دسته از پژوهشگرانی را که پیش از این کارالا را در محدودۀ اورامانات جستجو می‌کردند، تأیید می‌کند. اورامانات یک منطقۀ جغرافیایی ویژه، با کوه‌های بلند و پرشیب و دره‌های تنگ و عمیق و آب‌های جاری فراوان است که دشت‌های باز و زمین‌های هموار در آن بسیار کمیاب است. این ویژگی طبیعی که وجه‌تمایز اورامانات از مناطق همجوار آن است، سبب شده است که در طول تاریخ، بیگانگان ازجمله پادشاهان جنگجوی آشوری، نتوانند به‌طور مداوم و به آسانی بر منطقۀ اورامانات دست‌یابند. باتوجه به شواهد موجود، به‌نظر می‌رسد که برخی از محوطه‌های ناحیۀ اورامانات که دارای لایه‌های استقراری مربوط به عصر آهن III هستند، به‌گونه‌ای با فرهنگ مادی مردمان کارالی باستان در ارتباط باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hawramanat Pomegranate Gardens: A Window to the Ancient Karalli

نویسنده [English]

  • Iraj Rezaee
PhD in Archaeology, Iran.
چکیده [English]

Abstract
In the cuneiform texts of Sargon II, the king of neo-Assyrian period, the ancient toponym of Karalla/Karalli/Karallu has been mentioned several times as a territory whose inhabitants resisted against Assyrian invaders. So far, researchers have suggested several different options for locating this toponym, especially in the zone between the cities of Sardasht, Marivan and Kamyaran. The discovery of a new clue by the author indicates that after centuries, the name of the mentioned area has been preserved on a native genotype of pomegranate of Uramanat region. The mentioned pomegranate which is called Karalli, is native to Uramanat and its physical features are different from other genotypes of pomegranate in the same region. This new finding, in addition to Tang-i var inscription, largely confirms the possibility of the adaptation of ancient Karalla/ Karalli with modern Uramanat (Kurdish Hawraman), and so confirms the opinion of those researchers who used to seek for ancient Karalli within Uramanat region. Uramanat is a special geographical area covered with high and steep mountains and narrow and deep valleys. It is very rich in water sources, but rarely has plains and flat lands. This natural feature, which distinguishes Uramanat from its neighboring areas, was a main reason that foreigners, including the Assyrian warlike kings could not gain permanent and easy access to the region throughout history. Regarding the available evidence, it seems that some sites in the mentioned Uramanat region which have occupation layers of Iron age III, have links in some aspects with the material culture of the old inhabitants of the ancient Karalla. Future excavations in Uramanat will undoubtedly promote a good leap in our knowledge about Karalla and forced Assyrian presence in western Iran.
Keywords: Neo-Assyrian Period, Karalla, Uramanat, Karali Pomegranate, Tangi-var.
 
Introduction
Karalla was a well-known ancient toponym in the eastern regions of Assyria, located in the west of modern Iran whose name has often been recorded in the Assyrian inscriptions as Karalla, and sometimes in other forms such as Karalli, Karallu, Karallum, Karllaia, and Karallaja (see: ARAB II: 10, 23, 79. 703; Saggs, 1958: 196; Parpola 1970: 200; Zadok, 2002: 96). All the available inscriptions of the New Assyrian period that refer to this toponym belong to the reign of Sargon II (721-705 BC). It is clear in at least in three cases that the Assyrians’ campaign to the land of Karalla was due to the revolt of the residents of that region against the Assyrians. So far, significant efforts have been made by various researchers to locate the ancient Karalli based on the Neo-Assyrian inscriptions. For example, F. Josti located the ancient Karalla between Daghestan and Ghilan; E. Wright located it in the upper parts of Sardasht valley (Wright, 1943: 177, map.1); L. Levine located it in the area of Lake Zaribar in Marivan (Levine, 1974: 110), and G Frame located it in the area of Tang-i var inscription in Uramanat (Frame, 2013: 438).
This article aims at opening a new window to the ancient Karalla by introducing a new linguistic clue and adapting it to the archaeological evidence and geographical features of the mentioned region. Our assumption is that the important inscription and relief of Tang-i var which deals with the events of the expedition to Karalla, was erected within the mainland of ancient Karalla. Some of the main questions that this research seeks to answer are:
1. What other evidence, in addition to the relief and inscription of Tang-i var, can be directly related to the ancient Karalla?
2. Based on the available evidence, which of the areas suggested by researchers’ is the most applicable to the Karalla?
3. In what ancient sites and geographical areas the archaeological materials related to the ancient Karalla could be found?
The present study, which has been conducted with a historical approach and a descriptive-analytical method based on the library sources and interrogation with Uramanat natives, aims at finding an appropriate answer to the above questions.
 
Discussion
In addition to the Tang-i var inscription whose location in Uramanat area reinforces the possibility of the theory of researchers such as Frame to be correct, there is another interesting clue showing that the ancient Karalla can largely be adapted with today’s Uramanat geographically. While producing more than ten pomegranate genotypes in Uramanat has put this region at the center of one of the most important areas producing this fruit in western Iran, the author, quite coincidentally, found that one of the most favorite pomegranate genotypes in the area is called “Karalli”. However, the name “Karalli” does not have any known and specific roots in the local Hawrami dialect as well as in the well-known Kurdish and Persian language dictionaries. In addition, the natives of this region have no preconceived notions about the meaning of this name. Therefore, the author believes that there is a logical and sound connection between the ancient roots of the word Karalli and its connection with the land of Karalla mentioned in the inscriptions of the neo-Assyrian period. In Assyrian inscriptions the term KUR (land), and in some cases, the term URU (city) is often used before the name of Karalla / Karalli (see Parpola 1970: 200). The author thinks that the name is composed of two parts: Kar + ali, the first part of which is a common spatial prefix, probably meaning city, or the equivalent of the word “karu” meaning trading station in Akkadian and Assyrian languages. (see CAD K, 231 sv kāru A; Oppenheim 1977: 91). But the second part, āli / ālu probably refers to the “ruler of a city” (CAD: ā, 388 see. Ālu).
 
Conclusion
There are important reasons that show the ancient Karlli is the same modern Uramanat. Firstly, the important inscription and relief of Tang-i var, which deals with the events of the Assyrian expedition to Karalla, erected in Uramanat area. Secondly, in the Assyrian inscription of Tang-i var, a mountain called “Anna” is mentioned, the name of which is probably recoverable in the name of today’s Zinana mountain, on which the inscription is carved. Third, the Tang-i var inscription states that the people of Karalla inhabited in an area of steep mountains, a description perfectly consistent with the mountainous and impassable region of Uramanat. Finally, the author’s study shows that the ancient name has been preserved to this day on a native pomegranate genotype in Uramanat region, known as Karlli. Therefore, the remnants of the Iron Age III settlements in the counties of Paveh, Kamyaran, and the southern part of Marivan, and the southern part of Sanandaj Valley, as well as the northern and northwestern parts of Salas Babajani, Javanroud and Ravansar counties, as well as Some parts of Uramanat around the city of Halabja in Iraqi Kurdistan which are located near the ancient Zamua, are most likely in direct contact with the Karalli and the material culture of the people of that land. This area, which has a special natural geographical boundaries and even in some respects, its own special cultural features, is now known to everyone as Uramanat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neo-Assyrian Period
  • Karalla
  • Uramanat
  • Karali Pomegranate
  • Tangi-var
- الهی، نورعلی، 1373، برهان الحق. تهران: جیحون.
- بیدار، جمال حبیب‌الله فرج، 2010، فرهنگی وشه‌نامه هورامی-کوردی ناوه‌راست، اربیل.
- حمه‌جانی، یوسف؛ بایزیدی، قادر، سحابی، جلیل، 1397، «نشانه‌شناسی مراسم آئینی پیرشالیار در منظر فرهنگی هورامان». باغ نظر، 15 (67)، صص: 17-30.
- حیرانی، منوچهر؛ ارجی، عیسی؛ گردکانه، محمد، 1394، «بررسی خصوصیات کمی انارهای استان کرمانشاه». نهمین کنگره علوم باغبانی.‌ اهواز.
- دیاکونوف، میخائیل میخائیلویچ،2537، تاریخ ماد. ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: پیام.
- رضائی، ایرج، 1396، «مروری بر آراء پیشین و ارائه چند پیشنهاد تازه درباره ‌وجه تسمیه، پیشینه استقرار و تاریخ بنای شهر کرمانشاه». پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، سال 5، شمارۀ 1، پیاپی، 10، صص: 65-47.
- رضائی، ایرج، 1397، «از "خَلمان" تا "اَلوَن"؛ سرگذشت چهار هزار سالۀ یک جاینام باستانی (سرپل‌ذهاب)» پژوهش‌های ایرانشناسی، سال 8، شمارۀ 1، صص: 74-55.
- زارعی، محمدابراهیم، 1382. «نقش‌برجسته و کتیبه تنگی‌ور (کتیبه سارگون دوم در تنگی‌ور)». فصلنامۀ فرهنگ کردستان، شمارۀ 16 و 17، صص: 65-24.
- زارعی، محمدابراهیم، 1392الف، آثار فرهنگی، باستانی و تاریخی استان کردستان. انتشارات سبحان نور، دانشگاه بوعلی‌سینا.
- زارعی، محمدابراهیم، 1392ب، «بررسی ساختار معماری دژشهر یا قلعه حسن‌آباد». مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 5، شمارۀ ۱،‌ صص: 68-49.
- ساعدموچشی، امیر، 1391، «گزارش بررسی پارینه سنگی جنوب کردستان فصل نخست: شهرستان های کامیاران و سروآباد». اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان (منتشر نشده)
- سایت سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، 1392، «برداشت انار از باغات شهرستان پاوه آغاز شد». وب‌سایت: www.kermanshah.maj.ir
- سرفراز، علی‌اکبر، 1347، «سنگ نبشته میخی اورامانات». بررسی‌های تاریخی، شمارۀ 5، سال 3، صص: 34-13.
- سعیدیان، سعدی، 1397، «جغرافیای تاریخی زاگرس مرکزی در دورۀ آشورنو: نمری، خمبن، کرل، پرسوا و البریه»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 19، دورۀ 8، صص: 126-105
- سنندجی، میرزا شکرالله (فخرالکتاب)، 1366، تحفه ناصریه در تاریخ و جغرافیای استان کردستان. با مقابله و تصحیح، حواشی و تعلیفات بانضمام پنج مقاله درباره قبایل کرد از: حشمت‌الله طبیبی، تهران: امیرکبیر
- علی‌بیگی،‌ سجاد، 1398، «ملاحظاتی دربارۀ باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی زاگرس مرکزی در دورۀ آشورنو». در: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی عصر آهن غرب ایران و مناطق همجوار،‌ سنندج: دانشگاه کردستان، به کوشش: یوسف حسن‌زاده، علی‌اکبر وحدتی و زاهد کریمی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، صص: 207-184.
- صفی‌زاده، صدیق، 1360، مشاهیر اهل حق. تهران: کتابخانۀ طهوری.
- قربانی، طیبه؛ چقامیرزا، کیانوش؛ ارجی، عیسی، 1392، «بررسی تنوع ژنتیکی انار (.Punica granatum L) با استفاده از صفات مورفولوژیک و نشانگرهای مولکولی». مجلۀ بیوتکنولوژی کشاورزی، دورۀ 5، شمارۀ 1، صص: 127-111.
- محمدپور، عادل، 1386، «کردستان، هورامان (اورامان)، پیرشالیار». زریبار، سال 44، شمارۀ 64، صص: 154-145.
- مرادی‌عاشور، بهروز؛ ربیعی، محمد؛ شیران، بهروز، هوشمند، سعداله، 1397، «ارزیابی تنوع ژنتیکی و وراثت‌پذیری برخی خصوصیات میوه ژنوتیپ‌های انار». نشریۀ علوم باغبانی(علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 32، شمارۀ ۴، صص: 566-555.
- ملکزاده، مهرداد، 1395. «شاهک‌نشین مادی حَرزینو در پایان سدۀ هشتم پیش‌ازمیلاد و نشانه‌هایی از پیشینۀ باستانی هرسین». دیار، سال ۱، شمارۀ ۲، صص: 18-1.
- ملکزاده، مهرداد؛ احمدزاده‌خسروشاهی، سولماز، 1396، «شاهانه یا نه؟ یادبودنامه‌های آشوری در نواحی شرقی امپراطوری». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران. شمارۀ 13، دورۀ 7، صص: 102-83.
- نعیمی، عالم، 1385، «کتیبۀ سارگن دوم آشوری در تنگی‌ور». رشد آموزش تاریخ، دورۀ 7، شمارۀ 22، صص: 24-28.
- شرفکندی، عبدالرحمان (هه‌ژار)، 1376. فرهنگ کُردی-فارسی. تهران: سروش.
 
- Alibaigi, S.; Rezaei, I. & Beheshti, S. I., 2017, “Najafabad, Sargon II’s stele and Urattus: The Geological and Archaeological Evidence”. Zeitschrift für Assyriologie & Vorderasiatische Archäologie, No. 107, Pp:  261-273
- ARAB II: Luckenbill, D. D., 1927. Ancient Records of Assyria and Babylonia: Historical Records of Assyria from Sargon to the End. vol. II, Chicago: University of Chicago Press.
- Biglari, F. & Shidrang, S., 2019. “Rescuing the Paleolithic Heritage of Hawraman”. Kurdistan, Iranian Zagros, Near Eastern Archaeology, No. 82, Pp: 4.
- Börker-Klähn, J., 1984, Altvorderasiatische Bildstelen und Vergleichbare Felsreliefs. (Baghdader Forschungen 4), Mainz.
- Brown, S. C., 1979, Kinship to kingship, Archaeological and Historical Studies in the Neo-Assyrian Zagros. A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of doctor of philosophy in the university of Toronto, Canada.
- Bruinessen, M., 1995. “When Haji Bektash Still Bore the Name of Sultan Sahak: Notes on the Ahl-i Haqq of the Guran district”. In: Alexandre Popovic & Gilles Veinstein (eds.), Bektachiya: études sur l’ordre mystique des Bektachis et les groupes relevant de Hadji Bektach. Istanbul: Éditions Isis, Pp: 117-138.
- CAD: The Assyrian Dictionary of the University of Chicago, 1964. Chicago, the Oriental Institute.
- Dandamayev & Grantovskiĭ, È., 1987, “Assyria, i. The Kingdom of Assyria and its Relations with Iran”. Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 8, Pp: 806-817, California: Costa Mesa: Maza Publisher.
- Frame, G., 1999, “The Inscription of Sargon II at Tang-i var”. Orientalia, New Series, No. 68, Pp: 31-57.
- Frame, G., 2013, Two Monumental Inscriptions of the Assyrian King Sargon II in Iran: The Najafabad Stele and the Tang-i Var rock relief. Collection of Papers Presented to the Third International Biennial Conference of the Persian Gulf.
- Frayne D. R., 1998, “On the location of Simurrum”. In: Gordon D. Young (eds.), Crossing Boundaries and Linking Horizons: Studies in Honor of Michael C. Astour on His 80th Birthday, CDL Press, Bethesda, Maryland.
- Fuchs, A., 1994, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad, Göttingen.
- Godard, A., 1950, Le Trésor De Ziwiyè (Kurdistan). Haarlem.
- Hipp, K., 2015, “Fugitives in the State Archives of Assyria”. State Archives of Assyria Bulletin, Vol. XXI, Pp: 48-77.
- Justi, F.; Williams, F. W.; Jastrow, M. & Jckson, V. W., 1905, A History of all Nations. Vol. 2, Lea Brothers & Company, Philadelphia and New York.
- Levine, L. D., 1972, Two Neo-Assyrian Stelae from Iran. Royal Ontario Museum, Toronto.
- Levine, L. D., 1974, “Geographical Studies in the Neo-Assyrian Zagros-II”. Iran, Vol. 12, Pp: 99-124.
- Levine, L. D., 1989, “K. 4675+ - The Zamua Itinerary”. State Archives of Assyria Bulletin, No. 3, Pp: 75–82.
- Medvedskaya, I. N., 1999, “Media and its neighbors I: the localization of Ellipi”. Iranica Antiqua, No. 34, Pp: 53-70.
- Morton, J., 1987, “Fruits of Warm Climates”. Miami FL, USA. Pp: 352-355.
- Oppenheim, A., L., 1977, Ancient Mesopotamia. The University of Chicago press.
- Parpola, S., 1970, Neo-Assyrian Toponyms. AOAT 6 (Keve1aer and Neukirchen-Vluyn 1970).
- Parpola, S. & Porter, M., 2001, The Helsinki Atlas of the Ancient Near East in The Neo-Assyrian Period. The Casco Bay Assyriological Institute, The Neo-Assyrian Text Corpus Project.
- Radner, K., 2003 (a), “A Median Sanctuary at Bīt-Ištar”. In: Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia, edited by: G, B., Lanfanchi, M. Roaf and R. Rollinger, Pp: 119-130, Padova.
- Radner, K., 2003 (b), “An Assyrian view on the Medes”. In: Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia, edited by: G, B., Lanfanchi, M. Roaf and R. Rollinger, Pp: 37-64. Padova.
- Radner, K.; Masoumian, M.; Karimian, H. & Azizi E., 2020, “Neo-Assyrian Royal Monuments from Lake Zeribar in Western Iran”. Zeitschrift für Assyriologie, No. 110(1), Pp: 84-93.
- Reade, J. E., 1995, “Iran in the Neo-Assyrian period”. In: Mario Liverani (ed.): from Neo-Assyrian geography, Roma, Pp: 31-44.
- Saggs, H. W. F., 1958, “The Nimrud Letters”. 1952: Part IV, Iraq, Vol. 20, No. 2, Pp: 182-212.
- Sarkhosh, A.; Zamani Z.; Fatahi R. & Ebadi, A., 2006, “RAPD markers reveal polymorphism among some Iranian pomegranate (Punica granatum L.) genotyps”. Scientia Herticulturae, No. 111, Pp: 24-29.
- Speiser, E. A., 1927, “Southern Kurdistan in the annals of Ashurnasirpal and today”. AASOR, No. 8, Pp: 1-42.
- Tourovets, A., 2016, “Researches about the localisation of ancient places around Kermanshah. The analyse of the VIth campaign of Sargon II”.https://netau.academia.edu/TALEXANDRE.
- Tourovets, A., 2015, “The Assyrian Itineraries in the Zagros during the reign of Sargon II (6th and 8th campaigns) and the question about the correlation between Toponymy and Geography”. Iranian Journal of Archaeological Studies, No. 5, Pp: 21-33.
- Weightman, S. C. R., 1964, “The Significance of Kitāb Burhān ul-Ḥaqq”. Iran, Vol. 2, Pp: 83-103.
- Wright, E. M., 1943, “The Eighth Campaign of Sargon II of Assyria (714 B. C.)”. Journal of Near Eastern Studies, Vol. 2, No. 3, Pp: 173-186.
- Young, C, Jr., 1967, “The Iranian migration into the Zagros”. Iran, vol. V, Pp:11-34.
- Zadok, R,. 2002, “The Ethno-linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period”. Iran, Vol. XL, Pp: 89-152.