بررسی های باستان شناسی بخش مرکزی و مزایجان شهرستان بوانات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه باستان شناسی زابل، سیستان بلوجستان، تهران، ایران.

4 دکتری گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

5 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران.

6 کارشناسی ارشد باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

حوضۀ رودخانۀ بوانات در شمال‌شرق حوزۀ فرهنگی فارس واقع شده است؛ این منطقه به‌واسطۀ شرایط زیست‌محیطی مناسب از‌جمله آب دائم و زمین‌های مستعد کشاورزی، از گذشته دارای قابلیت‌های فراوان برای زندگی اجتماعات انسانی بوده است. این پژوهش بر پایه پرسش‌هایی مربوط به شناخت استقرارهای دوره‌های مختلف این حوضه، گونه‌شناسی آثار، عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری استقرارها و برهمکنش‌های فرهنگی با مناطق هم‌جوار انجام شده است و قصد بر آن دارد تا چشم‌اندازی فرهنگی از استقرارهای انسانی گذشته این حوضه ارائه نماید. بررسی میدانی این حوضه در سال 1394 ه‍.ش. به‌صورت پیمایشی انجام گرفت که در نتیجه منجر به شناسایی 200 اثر شد که براساس مواد فرهنگی سطحی از دورۀ نوسنگی تا قرون متأخر اسلامی قابل تاریخ‌گذاری هستند؛ در این‌بین با توجه به‌دست آمدن مواد فرهنگی شاخص، مانند سفال و یا کتیبه از برخی محوطه و بناها تاریخ‌گذاری دقیق صورت گرفت؛ اما در برخی از آثار مانند آسیاب‌ و یا نقوش صخره‌ای تنها به اسلامی بودن ‌آن‌ها اشاره شده است؛ هرچند برخی از محوطه‌ها دارای چند دورۀ فرهنگی هستند. طی بررسی‌های صورت گرفته مشخص گردید قدیمی‌ترین استقرار مربوط به نیمۀ دوم هزارۀ هفتم پیش‌ازمیلاد و هم‌زمان با دورۀ موشکی در فارس است؛ پس از آن از دوره‌های جری و شمس‌آباد استقراری‌ شناسایی نشد. مجدداً از دورۀ باکون تا بانش شاهد استقرارهایی در این حوضه هستیم. به‌نظر می‌رسد تغییرات اقلیمی، یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری استقرار دورۀ نوسنگی و هم‌چنین متروک‌شدن این حوضه در نیمۀ دوم هزارۀ چهارم پیش‌ازمیلاد است. از دورۀ هخامنشی تا به امروز استقرارهای مختلفی در این منطقه شناسایی شده است که سه عامل رودخانه، زمین‌های حاصلخیز و شیب عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری استقرارها بوده‌اند. این آثار را به‌لحاظ ماهیت و ریخت‌شناسی کلی می‌توان به تپه‌ و محوطه‌، ماندگاه‌ها، بنا، قلعه، پل‌ها، گورستان‌(قبور سنگی دوران تاریخی و قبور دوران اسلامی)، معادن و محوطه‌های سرباره، آسیاب‌ و نقوش صخره‌ای تقسیم کرد. با توجه به شواهد موجود، ازجمله: موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی، می‌توان این آثار را به استقرارهای دائم و فصلی نسبت داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Archaeological Survey at Markazi and Mazayjan District in Bavanat County

نویسندگان [English]

  • Morteza Khanipoor 1
  • kamalodin niknami 2
  • Hosseinali Kavosh 3
  • Mohammad Amin Mirghaderi 4
  • Malihe Tahmasebi 5
  • Hamid Tabatabaei 6
1 Postdoctoral Researcher, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Archeology, Zabol, Sistan and Baluchestan, Tehran, Iran.
4 Ph.D. Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
5 M.A. in Archaeology, Islamic Azad University, Marvdasht Branch, Marvdasht, Iran.
6 M.A. in Archaeology, , Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Regarding the Bavanat region, lack of systematic archeological studies results in a lack of knowledge about the cultural evolution of this area during different cultural periods, from the prehistory up to the present time; it is therefore considered necessary to conduct archeological surveys in order to identify and introduce the sites from different cultural periods. Note that although certain visits have been made previously with the aim to register archaeological sites in the area, their results do not present any valuable information about their cultural situation. Therefore, the present survey managed to study and register all cultural sites in the area through field surveys. We hope that these results will pave the way for further complementary studies in order to gain more precise knowledge about the different cultural periods in Bavanat. The first season of the survey was conducted in April and May 2015. Archeological research was carried out in a survey and intensive way to identify all sites and relics that reflect the activities of past human societies in the region. During the conducted researches, 200 sites that dated from the Neolithic Period to the late Islamic era were registered. These sites include hills and ancient sites, historical castles, historical places of worship, mosque, bridge, cemetery, mill, petroglyph, ancient mines, and slag site.
Keywords: Fars Cultural Sphere, Bavanat Region, Prehistory, Settlement Pattern.
 
Introduction
Fars Cultural sphere has different perspectives, including mountainous areas with cold weather, central part with a temperate climate while the southern part which is limited by the northern Persian Gulf coasts; experiences warmer conditions. The analysis of socio-economic structures has been done based on the surface finds from the Kur river basin, whereas the Fars cultural zone has many different environmental zones, all with distinctive influences on the formation of settlements in each period. The valleys and different regions should therefore be evaluated separately, in order to achieve a better understanding of the prehistory of Fars. According to the importance of the issue, The first season of the survey was conducted in April and May 2015. It is attempted to determine the studied region according to the natural geographical range without considering new political borders. To this end, the Bavanat River Basin which is located in two central and Mazayjan Districts s of this county was fully investigated. Archeological research was carried out in a survey and intensive way to identify all sites and relics that reflect the activities of past human societies in the region. In this research, in addition of using all the information of historical texts and environmental studies, it was tried to conduct a field study in the basin of Bavanat River and by analyzing movable and immovable surface findings, the relationship between cultural sites and settlement patterns are investigated and meanwhile by comparing with the adjacent regions, the relationship between these cultural sites in different periods with the environment and geography of the region is investigated. In general, the most important goals of this archaeological research in 2015 are as the following: identifying all cultural works of different periods of the region; preparing archaeological maps of the studied region in the alternation of different cultural periods, studying and investigating the process of settlement changes in different periods, presenting the sequence of the relative chronology of the region based on surface findings, measuring the effect of environment on the formation of settlements, explaining the cultural position of the studied region in cultural areas of the country, recognizing regional and trans-regional interactions based on surface findings.
 
Identified Traces
Bavanat county is located in the northeast of Fars province and consists of three District central, Mazayjan and Sarchahan. The highest altitude of the region is located in Khataban Mountain with a height of 3482 meters above sea level and the deepest region is located in Marvast Plain with a height of 1670 meters above sea level. This region has high altitudes and several water resources and drainage basins such as rivers, springs and streams flowing in the region. The most important water source in this region is Bavanat River, which has a main role in the formation of the settlements of the region.
Following his studies in several regions around Iran, Stein conducted brief surveys and exploration in Bavanat as well (Stein, 1936). Furthermore, Helwing and Askari investigated a number of sites in Monj as part of ICAR’s survey in the Marvsat Dam basin (Helwing, 2007). During the conducted researches, 200 sites that dated from the Neolithic Period to the late Islamic era were registered. These sites include hills and ancient sites, historical castles, historical places of worship, mosque, bridge, cemetery, mill, petroglyph, ancient mines, and slag site. The oldest signs of settlement in this region were related to the Neolithic Period that this type of pottery was already identified in Marvast Plain, known as Mushki. From Achaemenid period onwards, an increase in the number of settlements in the region can be seen. Different sites and stone graves, known as Khereftkhane, were identified from the Parthian and Sassanid Periods. In Sassanid Period the settlements increased a lot so that they can be seen in the entire region, landscapes and works of the Sassanid era. Based on their use, these works can be divided as religious, ritual and burial works, settlement sites, castles, and fortresses. Sites with pottery dated back to the early Islamic and medieval Islamic centuries are seen. Moreover, during the Timurid Period, there had been a large increase in the population of this region and inscriptions of the central mosque of Bavanat City are proof of this claim. Since then, until the contemporary period, different settlements were identified in this county. Other important findings identified in this study were a large number of the petroglyph.
 
Conclusion
During the conducted researches, 200 sites that dated from the Neolithic Period to the late Islamic era were registered. No settlements were found from Jeri and ShamsAbad Periods. Buff pottery with a black figure, known as Bakun, was also identified in some sites. In the early 4th millennium BC, in Fars, the Lapui red pottery, replaced with the Buff pottery of Bakun identified on the surface of several sites. In addition to Lapui pottery, the use of some painted pottery became common in some parts of Fars regions which Sumner describes it as Aspas pottery, and considers it concurrent with the late Lapui period. After that, only from one of the sites pottery with coarse gravel temper was obtained which maybe of a kind of early Banesh pottery. Since then, no cultural works have been identified until the Achaemenid Period. From this period onwards, an increase in the number of settlements in the region can be seen. In Sassanid Period the settlements increased a lot so that they can be seen in the entire region, landscapes and works of the Sassanid era. Sites with pottery dated back to the early Islamic and medieval Islamic centuries are seen. Evidence for early and middle Islamic centuries just some potteries were found on the surface. There is an increase in settlements from the Teimuri period. Jame mosque belongs this period too, which its wooden pulpit with an inscription belongs to the Teimuri period now keep in Islamic hall in the National Museum of Iran. Also, many historical monuments and sites remain from the Safavieh periods such as the Emamzadeh Hamzeh Bazm monument, Bard Shiraz Karvansaray, Sourian bridge, and sites with blue on white painting potteries which are diagnostic potteries belong to this period. This evidence show the importance of this region in the Safavieh period. After this, and more especially in the Qajar period many castle-villages have seen here that in the Pahlavi period with land reforming and changing the lord and peasant society structures these castle-villages lost their usage and modern village forming till today.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fars Cultural Sphere
  • Bavanat Region
  • Prehistory
  • Settlement Pattern
- اسدی، احمدعلی، 1391، «پژوهشی دربارۀ سفال‌های سده‌های آغازین دورۀ اسلامی شهر استخر، فارس». در: پژوهش‌هایی دربارۀ تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران، به‌کوشش: شهرام زارع، تهران: انتشارات بصیرت، صص: 195-219.
- اسماعیلی‌جلودار، محمداسماعیل، 1389، «ارتباط تجاری بنادر باستانی شمالی و جنوبی خلیج‌فارس از قرن 1 تا 5 اسلامی». رسالۀ دکتری گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- امامی، سید محمدامین؛ و یغمائی، بامشاد، 1393، «تحلیل داده‌های سنجش از راه دور (ژئوماتیک) در بررسی‌های آرکئومتالوژی معادن باستانی محدودۀ جیان و فریادان در استان فارس». در: برگزیده مقالات اولین و دومین همایش ملی کاربرد تحلیل‌های علمی در باستان‌سنجی و مرمت میراث‌فرهنگی، به‌کوشش: مهدی رازانی و بهرام آجرلو، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی، صص: 59-78
- امیری، مصیب؛ موسوی، سید مهدی؛ و خادمی‌ندوشن، فرهنگ، 1391، «طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های ساسانی-اسلامی بیشابور مطالعۀ موردی فصل نهم کاوش». مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 5، صص: 1-32.
- ترومپلمن، لئو، 1372، «قبور و آئین تدفین در دورۀ ساسانی». ترجمۀ مولود شادکام، باستان‌شناسی و تاریخ، شمارۀ 15، صص: 29-37.
- جعفری، محمدجواد، 1385، «بررسی الگوهای تدفینی ادوار تاریخی در کوه رحمت». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- چوبک، حمیده، 1391، «سفالینه‌های دوران اسلامی- شهر کهن جیرفت».مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ پیاپی 5، صص: 83-112.
- خانی‌پور، مرتضی، 1393، «بررسی گذار از دورۀ بانش به دورۀ کفتری در زاگرس جنوبی». در: مجموعه مقالات همایش باستان‌شناسان جوان، به‌کوشش: محمد حسین عزیزی خرانقی، مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: دانشگاه تهران، صص: 197-208.
- خانی‌پور، مرتضی، 1396، «برهمکنش‌های منطقه‌ای فارس در دورۀ نوسنگی باسفال بر اساس کاوش محوطه هرمنگان». رسالۀ دکتری گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- خانی‌پور، مرتضی؛ نوروزی، رضا، ناصری، رضا؛ و قاسمی، زینب، 1396، «کاوش در تل گپ کناره حوضۀ رود کُر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 12، صص: 133-150.
- خانی‌پور، مرتضی؛ نوروزی، رضا؛ ناصری، رضا؛ خسروی، سلمان؛ زراعت‌پیشه، میلاد، و عمادی، حبیب، 1393، «تبیین فرهنگ‌های فارس در طول هزارۀ سوم پ.م. براساس کاوش‌های تل گپ کناره». مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 10، صص: 39-58.
- خانی‌پور، مرتضی؛ و مهجور، فیروز، 1392، «بررسی سفال‌های اسلامی شهر استخر». اباختر، سال 7، شمارۀ پیاپی 24 و 25، صص: 178-195.
- خانی‌پور، مرتضی؛ نیکزاد، میثم؛ میرقادری، محمدامین؛ عمادی، حبیب؛ طباطبایی، حمید؛ دوسه، فرانسوا؛ و طهماسبی، ملیحه، 1394، «نخستین فصل بررسی باستان‌شناسی بخش مرکزی و مزایجان شهرستان بوانات». در: مقاله‌های کوتاه چهاردهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، صص: 155-160.
- خانی‌پور، مرتضی؛ ئ ‌نیکنامی، کمال‌الدین، 1396، «ارزیابی توالی فرهنگی دورۀ نوسنگی فارس براساس گاهنگاری مطلق محوطه هُرمَنگان». پژوهه باستان‌سنجی، سال 3، شمارۀ 2، صص: 15-29.
- دهقانی، طیبه؛ و سامانیان، صمد، 1394، «بررسی تطبیقی طرح و نقش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارۀ 19، صص: 29-50.
- رجبی، نوروز، 1384، «یافته‌های باستان‌شناسی فصل دوم کاوش محوطۀ مادآباد الف- مرودشت». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 9، صص: 175-194.
- ساریخانی، مجید، 1384، «آشنایی با فن ساخت منبر مسجد جامع سوریان». میراث جاویدان، شمارۀ 49، صص: 60-63.
- سرداری‌زارچی، علیرضا، 1392، «دورۀ لپویی در فارس». باستان‌پژوه، شمارۀ 20، صص: 27-46.
- سرداری‌زارچی، علیرضا؛ و طاهری، محمدحسین، 1394، «کاوش تپه مش‌کریم سمیرم». در: مقاله‌های کوتاه چهاردهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی، تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، صص: 242-245.
- عسگری‌چاوردی، علیرضا؛ پاتس، دنیل؛ و پتری، کمرون، 1392، سکونت دورۀ هخامنشی و فراهخامنشی در تل اسپید، فارس. شیراز: دانشگاه هنر شیراز.
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین؛ و خانی‌پور، مرتضی، 1393، «شواهدی جدید از دوره نوسنگی و باکون بر اساس سومین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی تپه رحمت‌آباد، پاسارگاد». در: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستان‌شناسان جوان، به‌کوشش: محمدحسین عزیزی‌خرانقی، مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صص: 67-86.
- عزیزی‌خرانقی، محمدحسین؛ نیکنامی، کمال‌الدین؛ خانی‌پور، مرتضی، و طاهری، مهسا، 1397، «برهمکنش‌های سواحل شمالی خلیج‌فارس در هزارۀ پنجم پیش‌از میلاد براساس کاوش محوطۀ چهارروستایی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 17، صص: 65-84.
- عطایی، محمدتقی، 1383، «معرفی سفال هخامنشی حوزۀ فارس: بررسی روشمند سفال‌های طبقه‌بندی شده باروی تخت جمشید». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).
- عیدی‌پور، زهرا، 1390، «بررسی باستان‌شناسی آثار چوبی دوران اسلامی در استان فارس (با تأکید بر نواحی شمالی)». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
 
- Alden, J. R., 1978, “Excavations at Tal-i Malyan. Part 1. A Sasanian Kiln”. Iran, No. 16, Pp: 79-86.
- Alden, J. R., 1979, “Regional Economic Organization in Banesh Period Iran”. Ph.D. dissertation, University of  Michigan, Ann Arbor.
- Alden, J. R., 2003, “Appendix D: Excavations at Tal-e Kureh”. In: Sumner, W. M. (ed.), Early Urban Life in the Land of Anshan: Excavations at Tal-e Malyan in the Highlands of Iran, Pp: 187-198. University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology: Philadelphia.
- Alden, J. R., 2013, “The Kur River Basin in the Proto-Elamite era-surface survey, settlement patterns, and the appearance of full-time transhumant pastoral nomadism”. In: C. Petrie (ed.), Ancient Iran & Its Neighbors, Pp: 207-232, Oxbow Books, Oxford, UK.
- Alden. J.; Abdi, K.; Azadi. A.; Biglari, F. & Heydari, S., 2004, “Kushk-E Hezar: A Mushki/Jari Period Site in the Kur River Basin, Fars, Iran”. Iran, No. 42, Pp: 25- 45.
- Alizadeh, A., 2003, “Some Observations Based on the Nomadic Character of Fars Prehistoric Cultural Development”. In: Miller N. F. and Abdi K. (eds.), Yeki ud, Yeki nabud. Essays on The Archaeology Of Iran In Honar Of William M. Sumner. Cotsen Instituteof Archaeology University of California, Los Angeles, Pp: 83-97
- Alizadeh, A., 2006, The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran. Oriental Institute Publications 128, Chicago.
- Arai, S. (Unpublished), A Preliminary Result of Analysis on Faunal Remains from Hormangan site.
- Askari Chaverdi, A.; Petrie, C. A. & Taylor, H., 2008, “Early Villages on the Persian Gulf Littoral: Revisiting Tol-e Pir and the Galedhār Valley”. Iran, No. 46, Pp: 21-42.
- Azizi Kharanaghi, H.; Fazeli Nashli, H. & Nishiaki, Y., 2013, “Tepe Rahmatabad: a Pre-Pottery and Pottery Neolithic Site in Fars Province”. In: Matthews R. and Fazeli Nashli H. (ed.) Neolithisation of Iran –The Formation of New Societies, Pp: 108–123, Oxford: Oxbow Books.
- Azizi Kharanaghi, H.; Fazeli Nashli, H. & Nishiaki, Y., 2014, “The Second Season of Excavations at Tepe RahmatAbad, Southern Iran: The Absolute and Rrlative Chronology”. Ancient Near Eastern Studies, No. 51, Pp: 1-32.
- Bernbeck, R., 2010, “The Neolithic pottery”. In: Pollock S., Bernbeck R. and Abdi K. (eds.) The 2003 Excavations at Tol-e Baši, Iran: Social Life in a Neolithic Village, Pp: 65–151. (Archäologie in Iran und Turan Band 10). Berlin, Deutsches Archäologisches Institut.
- Bernbeck, R.; Fahimi, M. & Janmaleki, N., 2010, “Bakun pottery”. In: Pollock S., Bernbeck R. and Abdi K. (eds.) The 2003 Excavations at Tol-e Baši, Iran: Social Life in a Neolithic Village, Pp: 152–162. (Archäologie in Iran und Turan Band 10). Berlin, Deutsches Archäologisches Institut.
- Egami, N. & Masuda, S., 1962, Marv-Dasht I: The Excavation at Tal-i-Bakun 1956. Tokyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition Reports, 2, Institute of Oriental Culture of the University of Tokyo.
- Egami, N., & Sono, T., 1962, Marv Dasht II: Excavations at Tall-i Gap, 1959. The Tokyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition, Report 3. Tokyo: The University of Tokyo.
- Flohr, P.; Fleitmann, D.; Matthews, R.; Matthews, W. & Black, S., 2016, “Evidence of resilience to past climate change in Southwest Asia: early farming communities and the 9.2 and 8.2 ka events”. Quaternary Science Reviews, No. 136, Pp: 23-39.
- Fukai S.; Horiuchi, K. & Matsutani, T., 1973, Marv Dasht III: Excavations at Tall-I-Mushki, 1965 (T okyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition Reports 14). Tokyo, Institute of Oriental Culture of the University of Tokyo.
- Goff, C., 1963, “Excavations at Tall-i-Nokhodi”. Iran, No. 1, Pp: 43-70.
- Goff, C., 1964, “Excavations at Tall-i Nokhodi, 1962”. Iran, No. II, Pp: 41-52.
- Helwing, B., 2007, Wisit to the Marvast Dam Area (unpublished).
- Helwing, B., & Seyedin. M., 2010, “Bakun-period Sites in Darre-ye Bolaghi, Fars”. In: Carter R.A. and Philip G. (eds.) Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East, Pp: 277–292, Studies in Ancient Oriental Civilization. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago.
- Herzfeld, E. E., 1941, Iran in the Ancient East. Oxford University Press, London and New York.
- Keall, E. J. & Keall, M. J., 1981, “The Qal'eh-i Yazdigird Pottery: A Statistical Approach”. Iran, No. 19, Pp: 33-80.
- Langsdorff, A. & McCown, D. E., 1942, Tall-i-Bakun A: Season of 1932. Oriental Institute Publications, Vol. 59, Chicago University Press: Chicago.
- Maeda, A., 1986, “A study on the painted pottery from Tepe Djari B”. Bulletin of the Ancient Orient Museum, No. 8, Pp: 55–86
- Nishiaki, Y., 2010a, “A radiocarbon chronology of the Neolithic settlement of Tall-i Mushki, Marv Dasht plain, Fars, Iran”. Iran, No. 48, Pp: 1–10.
- Nishiaki, Y., 2010b, “The architecture and pottery developments at the Neolithic settlement of Tall-i Jari B, Marv Dasht, Southwest Iran”. Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan, No. 42, Pp: 113–127.
- Petrie, C. A., 2011, “Culture:' innovation and interaction across southern Iran from the Neolithic to the Bronze Age (6500-3000 BC)”. In: Roberts B. and Vander Linden M. (eds.) Investigating archaeological cultures: Material culture,variability and transmission, Pp: 151-82, New York:Springer.
- Petrie, C. A., 2013, “The Chalcolithic in southern Iran”. In: Potts, D. (ed.), The Oxford Handbook of ancient Iran, Oxford university Press, Pp: 120-160.
- Petrie, C.; Sardari, A.; Ballantyne, R.; Berberian, M.; Lancelotti, C.; Mashkour, M.; McCall, B.; Potts, D. T. & Weeks, L., 2013, “Mamasani in the 4th millennium BC”. In: C. Petrie (ed.) Ancient Iran & Its Neighbors, Pp: 171-194, Oxbow Books, Oxford, UK.
- Pollock, S.; Bernbeck, R. & Abdi, K., 2010, The 2003 Excavations at Tol-e Baši, Iran: Social Life in a Neolithic Village. Archäologie in Iran Und Turan, 10. Mainz am Rhein: Deutsche Archäologisches Institut, Eurasien Abteilung.
- Potts, D. T. & Roustaei, K., 2006, The Mamasani Archaeological Project Stage One: A Report on the First Two Seasons of the ICAR-University of Sydney Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran. Tehran: Iranian Centre for Archaeological Research.
- Potts, D. T.; Askari Chaverdi, A.; Mcrae, I. K.; Alamdari, K.; Dusting, A.; Jaffari, J.; Ellicott, T. M.; Setoudeh, A.; Lashkari, A.; Amelirad, SH. & Yazdani, A., 2009, “Further excavation at Qaleh Kali (MS 46) by the joint ICAR-Univarsity of Sydney Mamasani Expedition: Resulta of the 2008 Season”. Iranica Antiqua, No. XLIV, Pp: 207-282.
- Sardari, A., 2013, “Northern Fars in the 4th millennium BC: Cultural Developments during the Lapui phase”. In: C. Petrie (ed.), Ancient Iran & Its Neighbors, Pp: 207-232, Oxbow Books, Oxford, UK.
- Sardari, A.; Fazeli Nashli, H.; Hejebri Nobari, A.; Khatib Shahidi, H. & Rezaei, T, A., 2011, “Northern Fars in the Bakun Period: Archaeological Evidence from the Eqlyd District”. Archäologische Mitteilungen Aus Iran Und Turan (AMIT), No. 43, Pp: 239–260.
- Schmidt, E. F., 1937, “Tol-e-Bakun: Prehistoric mound near Persepolis”. University of Pennsylvania Museum Bulletin, No. 7.1, Pp: 27-28.
- Stein, A., 1936, “An Archaeological Tour in the Ancient Persis”. Iraq, No. III, Pp: 111-230.
- Stronach, D., 1978, Pasargadae: a report on the excavations conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961 to 1963. Clarendon Press, Oxford.
- Sumner, W. M., 1972, “Cultural Development in the Kur River Basin, Iran: An Archaeological Analysis of Settlement Patterns”. Ph.D. dissertation, University of Pennsylvania.
- Sumner, W. M., 1986, “Proto-Elamite Civilisation in Fars”. In Finkbeiner, U. and Rollig, W. (Eds.), Gamdat Nasr: Period of Regional Style, Beihefte zom Tubinger Atlas des Vorderern Orients, No. 62, Ludwig Reichert, Wiesbaden, Pp: 199-211.
- Sumner, W. M., 1990, “Full-coverage regional archaeological survey in the Near East: an example from Iran”. In: Fish S. K. and Kowalewski S. A. (eds.) The Archaeology of Regions: A Case for Full-Coverage Survey, Pp: 87–115. Washington, Smithsonian Institution Press.
- Sumner, W. M., 1994, “The evolution of tribal society in the southern Zagros Mountains, Iran”. In: Stein G. and Rothman M. S. (eds.) Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, Pp: 47–65, Madison, Prehistory Press.
- Sumner, W. M., 2003, Early Urban Life in the Land of Anshan: Excavations at Tal-e Malyan in the Highlands of Iran, Malyan Excavations Reports III. University Museum Monograph, 113, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Pennsylvania.
- Vanden Berghe, L., 1952, “Archaeologische Opzoekingen in De Marv Dasht Vlakte (Iran)”. Jaarbericht Ex Oriente Luxe, No. 12, Pp: 211-220.
- Vanden Berghe, L., 1954, “Archaeologische Navorsingen in De Omstreken Van Persepolis”. Jaarbericht Ex Oriente Lux, Pp: 13, Pp: 394-408.
- Whitcomb, D. S., 1985, Before The Roses and Nightinglas Excavations at Qasr-I Abu Nasr. old Shiraz, Metropolitan Museum of Art, New York.
- Whithouse, D, 1979, “Islamic Glazed in Iraq and the Persian Gulf, The ninth and Tenth Centuries”. Annali dell Instituto Orientale di Napoli, No. 39(N. S. 29), Pp: 45-61.
- Wilkinson, Ch., 1973, Nishapur. Pottery of Early Islamic period. The Metropolitan Museum of Art, New York.