تأملی در کتیبه ها و نقوش مسجد جامع زواره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

2 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، مدرس موسسه ی آموز شعالی سپهر اصفهان

چکیده

آثار برجای مانده از هنرهای تزیینی در ابنیه اسامی، مخصوصاً در اماکن مذهبی، نظیر مساجد واجد روحیات منحصر به فرد و ژرفای تجسمی هستند. درواقع مساجد به گنجینه های بی بدیلی از جلوه های هنر اسامی تبدیل شده اند. در تاریخ معماری ایران، معماری عصر سلجوقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اهمیت را می توان در تزیینات شاخص این دوره به خصوص انواع کتیبه های به جای مانده از این دوره ارزشمند یافت. بناهای دوره ی سلجوقیان اغلب با آجر تزیین یافته است اما در قسمت هایی از بنا مانند: محراب، کتیبه های گنبدخانه و ایوانها، گچ به دلیل انعطاف بیشتر(نسبت به آجر)، جای گزین گردیده است. یکی از بناهای شاخص دوره ی سلجوقیان از این حیث، مسجد جامع زواره است که در این مقاله با نگاهی به ابعاد تاریخی و محتوایی، بیشتر به قابلیت های گرافیکی کتیبه ها و نقوش آن پرداخته شده است. ه مچنین مقاله ی حاضر به تعمق و وارسی کتیبه ی تاریخ دار مسجد جامع زواره پرداخته و نتیجه ی حاصل آ نکه تاریخ ساخت مسجد جامع زواره برخلاف نظر آندره گدار، 564 هجری قمری است نه 530 هجری قمری. این مهم در گذار از آنالیز گرافیکی کتیبة تاریخی بنا و تأمل در آن حاصل آمده است که نشان از اهمیتِ مستندنگاری در حفظ ارز شهای واقعی یک بنا دارد. با اشاره به این نکته که نگارندگان قالب گرافیکی را به جهت دست یابی به شکل و محتوای کتیبه ها و نقوش به کار برده اند که این امر خصوصیات تزیینی بنا را به وضوح آشکار و امکان قیاس آن را با تزیینات بناهای هم عصر خودو (یا بناهای ادوار دیگر) میسر ساخته است. از سوی دیگر باز زنده سازی بخش های مفقود ه ی کتیبه ها، مجموعه ای جامع از الفبای کوفی مسجد جامع زواره را پدید آورده که این مجموعه در بازسازی بخش های از بین رفته بسیار کارآمد است. عاوه بر آن گرافیک معاصر ایران می تواند با الگو قرار دادن این میراث ارزشمند در یک ایده ی مدرن، آثاری با ارزش های ملی-سنتی خلق نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemplating the Inscriptions and Motifs of Zavareh Jame Mosque

نویسندگان [English]

  • ahmad salehi kakhki 1
  • shadabeh azizpour 2
چکیده [English]

All the remaining works of decorative art of Islamic monuments, especially in religious places, like mosques have their particular emotions and deep visualization. In fact, mosques have been changed into unique treasury of Islamic art manifestation. In the history of Iranian architecture, the Seljuks architecture has the utmost importance. The importance of this critical period can be found in spectacular decorations of remaining inscriptions. Most of the Seljuks monuments are decorated with bricks, but in some parts of the monuments such as the inscriptions of the domes and porch(iwan), stucco had been used because of its more flexible form. In this case, Zavareh Jame Mosque is one of the spectacular monuments from Seljuks period. In this article, it’s tried to understand its historical and conceptual dimensions, in order to focus on its graphic capacities of  inscriptions and Noqush(=patterns).
We also contemplate and probe the historical monument of Zavareh Jame mosque. And the conclusion is that the date of making Zavareh Jame mosque, in contrast to what Andre Godard said, is back to the year 564 A.H., but not 530 A.H. This important fact is reached through the graphic analysis and deep consideration of the historical inscription of the monument, which shows the importance of documentary evidence in maintaining the real values of a monument. Referring to the point that the authors have used the graphic form to reach the shape and concept of the inscriptions and motifs, the decorative qualities of the monument can be apparently seen and compared with the decorations of their own periods of time. On the other hand, restoring the lost parts of inscriptions has made the general collection of Kufi alphabet of Zavareh Jame mosque, which is very useful in restoring those parts.
Besides, Iranian modern graphics can create works of art with the national-traditional values, by considering this precious heritage in the form of modern idea.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zavareh
  • Jame Mosque
  • Inscription
  • Motives