گونه شناسی فضای نیمه باز طارمه در معماری بومی بوشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 استادیار گروه معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 گروه معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

معماری بومی هر منطقه با هدف ایجاد آسایش کاربران فضا و در هماهنگی با شرایط اقلیمی و بستر در طول سالیان متمادی شکل‌گرفته است. در حاشیۀ جنوبی ایران، معماری بومی بوشهر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و خلاقیت‌های فراوان برخوردار است. مقالۀ حاضر به گونه‌شناسی فضای نیمه‌باز طارمه در بافت تاریخی بوشهر می‌پردازد. این گونه‌شناسی شامل: محل قرارگیری، جهت‌گیری، ویژگی‌های معماری، عملکرد، هندسه و تناسبات، دسترسی و حریم است. هدف پژوهش، گونه‌شناسی طارمه با هدف شناسایی انواع ویژگی‌های آن جهت کاربرد در ساختمان‌های معاصر بوده و به‌دنبال پاسخ‌گویی به دو پرسش است؛ طارمه‌های موجود در بافت تاریخی بوشهر به چند گونه قابل دسته‌بندی هستند؟ الگوهای عملکردی و ویژگی‌های انواع طارمه‌ها چیست و چه ارتباطی با ویژگی‌های بستر موجود دارد؟ فرضیۀ پژوهش آن است که فضای طارمه با هدف بهره‌مندی از جنبه‌های مختلف به‌عنوان عنصری اقلیمی، معماری و عامل ایجاد دسترسی و حریم کاربرد داشته و شکل هندسی و محل قرارگیری دو نوع طارمۀ داخلی و خارجی، براساس جهت‌گیری نسبت به دریا و دریافت باد غالب شکل‌گرفته است. روش تحقیق مورداستفاده توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و اسنادی است. پس از بررسی تعداد 17 بنای دارای طارمه ازمیان بناهای تاریخی بافت بوشهر که اطلاعات معماری آن‌ها در دسترس می‌باشد، به‌عنوان نمونه‌های هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل قرار گرفته است. طبق نتایج پژوهش انواع طارمه به‌صورت طارمۀ خارجی و داخلی و عرضی بوده و عملکرد و هندسه آن در انطباق با مهم‌ترین راهکارهای ایستای تأمین آسایش در اقلیم بوشهر است. نتایج پژوهش شامل گونه‌بندی شکلی انواع طارمه، ارتباطات فضایی آن با سایر فضاهای بسته، حیاط، پله و شناشیر بوده و محل قرارگیری آن در طبقات و سایر ویژگی‌های هندسی، فضایی، سازه‌ای و معماری آن‌را بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of Tarmeh as a Semi-open Space in Vernacular Architecture of Bushehr

نویسندگان [English]

  • Minoo Amuzegar 1
  • Roza Vakilinezhad 2
  • Mohammad Aliabadi 3
1 Master of Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
3 Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Over the years, vernacular architecture of each region has been developed in harmony with climate and context in order to provide residence comfort. In southern part of Iran, Bushehr architecture has unique features and distinctive architectural creativity to adapt to the hot and humid climate of the region. This paper aims to define the typology of semi open space Tarmeh. The characteristics of this space in the old town Bushehr have been described in a descriptive-analytical way. For this purpose, 16 buildings with Tarmeh have been selected and analyzed. The research have been accomplished in four stages including historical background and documentation study, case studies identification and survey, data classification and analysis, and definition of various types of Tarmeh. In order to do so, different types of Tarmeh have been studied in terms of location, orientation, architectural features, function, geometry and proportions, access and privacy. The results of the study divided Tarmeh into two categories of external and internal ones which can be distinguished in various forms. Based on the results the function and geometry of Tarmeh is in compliance with the most important passive strategies to provide thermal comfort in such climate including sun protection, shading, and ventilation and air movements. Various functions of Tarameh include seasonal living space, corridor access and climatic function. In the case studies prevalent orientation of Tarmeh is set according to the sea. So in addition to provide proper view, it catches the breezes and though leads the wind flow into the building spaces in depth. The results of the study show that Tarmeh has been used with the aim of benefiting from various aspects as a climatic element, architecture and accessibility factor and geometry, shape and location of two types of internal and external Tarmeh are defined based on the sea orientation to receive the prevailing wind.
Keywords: Typology, Bushehr, Semi-open Space, Hot-humid, Tarmeh.
Introduction
Vernacular architecture always reflects the interrelationship between culture and environment and their interactions with each other. In Iranian architecture, the formation of a building is based on the combination of three patterns of open space, closed and semi-open (Haeri, 2009). Semi-open spaces have been an important part of Iran’s architecture, which in addition to strengthening the architectural relationship with nature, had various climatic, cultural, physical, and psychological functions. The history of semi-open spaces in Iran dates back to more than two thousand years ago as the Achaemenid period. The presence of a porch in the palaces of Pasargada and the Apadana Palace in Persepolis during the Achaemenid period, the Hetra Palace in the Parthian period and the Sarvestan Palace and the Castle of the Girl in the Sassanid period confirm this point. In vernacular architecture of Bushehr, there are different types of semi-open spaces, among which we can name Shanashir, Tarmeh, Bon and Pish-Bon. Due to the climatic conditions of Bushehr and high temperature and humidity, the use of air flow and ventilation is one of the most important strategies for climate design.
 So identifying the types of semi-open spaces and their typology can be the first step in the direction and modeling and their application in contemporary architecture. Limited research has been done on semi-open spaces in the hot and humid climate of Bushehr and no research has been done on the semi-open space of Tarmeh. The present article defines the typologies and different functions of the semi-open space of Tarmeh in the vernacular architecture of Bushehr. In order to do so, different types of Tarmeh have been studied in terms of location, orientation, architectural features, function, geometry and proportions, access and privacy. The research hypothesis is that Tarmeh has been used with th aim of benefiting from various aspects as a climatic element, architecture and accessibility factor and geometry, shape and location of two types of internal and external Tarmeh are defined basesd on the sea orientation to receive the prevailing wind. This article aims to define the characteristics of Tarmeh in the vernacular architecture of Bushehr using descriptive-analytical research method to classify its typology. The research method is qualitative research with case study strategy. The research stages include four stages of studying documents and historical background, identifying and examining case studies and samples, analyzing documents and classifying data and compiling different types of Tarmeh.
 
Identified Traces
In Bushehr architecture, there are various combinations of connections between closed, open and semi-open spaces. In the case of Tarmeh, geometry and its proportions depend on the geometry and overall dimensions of the building. The minimum width of the floor is equal to the width of a two-way staircase and its length is equal to the length of one or more rooms. The width of Tarmeh in the studied samples is between 1 to 4.5 meters and in most cases it is equal to 2.5 meters. The length of Tarmeh in the samples is a maximum of 25.8 and a minimum of 3 meters and an average of 10 meters, although the determining factor is the length of Tarmeh, its location and the length of its location. The most common form of Tarmeh is a linear form with a rectangle with proportions. However, by combining the linear geometry of Tarmehs, different types of geometric shapes have been created in different ways. External scales in linear forms, L, T, H and U with an average width of 2.4-3 m and variable length, there are different proportions. The inner ridges are in one, two, three or four sides of the yard and are between 1.1 and 2 meters wide. The height of Tarmeh is usually equal to the height of the floor and is on average 4-4.5 meters. In all the studied samples, the orientations of the external Tarmeh and its location have been considered depend on the sea to receive the prevailing wind. In all coastal cases, Tarmeh is oriented towards the sea and to the northwest and west except in case number 15. In the cases located within the context and not on the seashore, Tarmeh has been constructed in the northwest and west directions and in only three samples it is in the east direction. In four buildings, in addition to the Tarmeh, there is also Shanashir. The use of external Taremeh in combination with indoor Shanashir around the courtyard to create access is common. Indoor and outdoor Tarmeh are mainly located in the vicinity of closed spaces, including 3 doors and 5 doors. In 14 case studies, Tarmeh is on the second floor, in two cases on the first floor and in one case on the third floor.
 
Conclusion
Tarmeh space has been used to benefit various aspects as a climatic architectural element and the space providing privacy. So a common example of Tarmeh can be evaluated from three perspectives: climate performance, architectural performance, and privacy. The climatic effects of Tarmeh can be examined in two ways of reduction in received radiation and increasing ventilation. In addition to creating a more favorable space in terms of thermal comfort and visibility, it also plays a major role in moderating the thermal conditions of its adjacent enclosed space. Lower humidity and more air flow in Tarmeh compared to the adjacent closed spaces, have make it the favorable space for rest, gathering, doing housework and daily activities, temporary seasonal living, corridor and communication space. On the above floors, Tarmeh is the most common space to create access to the other spaces and visual privacy. The results of the study show that Tarmeh has been used with the aim of benefiting from various aspects as a climatic element, architecture and accessibility factor and geometry, shape and location of two types of internal and external Tarmeh are defined based on the sea orientation to receive the prevailing wind.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Bushehr
  • Semi-open Space
  • Hot-humid
  • Tarmeh
- اردلان، نادر؛ و بختیاری، لاله، 1396، حس وحدت نقش سنت در معماری ایرانی. مترجم: ونداد جلیلی. یغمایی: تهران.
- اسدی، لادن؛ محمدی، ریحانه؛ و کامران‌فر، بهناز، ۱۳۸۹، «پایداری در معماری سنتی و تلفیق آن با معماری معاصر ایران». همایش ملی معماری و شهرسازی معاصر ایران، صص: 1-11.
- بحرانی، حمیدرضا؛ و سپهری‌اهرمی، آزاده، 1396، «بازشناسی و تدقیق علت وجودی و نقش کارکردی شناشیر در بافت تاریخی بوشهر». باغ نظر، شمارۀ 58، صص: ۷۷-۸۸.
- بیک‌زاده، محمد، 1392، «محوطه‌ها و استقرارهای اشکانی». فصلنامۀ علمی پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه بوعلی‌سینا، دورۀ 3، شمارۀ 5، صص: 79-100.
- حائری، محمدرضا، 1388، نقش فضا در معماری ایران: هفت گفتار درباره زبان و توان معماری. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- رسایی‌کشوک، سام، ۱۳۸۴، شکوه ابوشهر. شروع: تهران.
- رضایی، مسعود؛ و مولوی، مهرناز، ۱۳۹۳، توسعه پایدار و معماری بومی در ایران. تهران: سیمای دانش.
- غلامزاده‌جفره، فراز، ۱۳۹۲، معماری بوشهر در دوره زند و قاجار. تهران: آبادبوم.
- کسمایی، مرتضی، ۱۳۶۷، پهنه‌بندی اقلیمی در ایران. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- گ‍روت‍ر، ی‍ورگ‌، 1375، زیباشناختی در معماری. ترجمۀ جهانشاه پاکزاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
- محمدی‌باغ‌ملایی، حکیمه، ۱۳۹۳، «طراحی مجموعه فرهنگی تفریحی در بوشهر (با تکیه‌بر عنصر نور طبیعی)». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه یزد.
- محمدی، امین، ۱۳۹۱، «بررسی عملکرد سایه‌اند، زی شناشیرها و اصلاح آن به روش نقاب سایه در بوشهر». معماری اقلیم گرم و خشک، شمارۀ 2، صص: ۵۳-۶۳.
- محمودی، عبدلله، 1384، «بازنگری اهمیت ایوان در خانه‌های سنتی (با نگاه ویژه به بم)». هنرهای زیبا، شمارۀ  22، صص: 53-62.
- مرشدی‌یکتا، صدراله، 1390، «مطالعه معماری بومی و جدید شهر بوشهر براساس شرایط اقلیمی». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.
- معماریان، غلامحسین، 1387، آشنایی با معماری مسکونی ایرانی: گونه‌شناسی برونگرا. تهران: سروش دانش.
- معماریان، غلامحسین، 1373، آشنایی با معماری مسکونی ایران گونه‌شناسی درونگرا. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
- موسوی، سید مجتبی، ۱۳۸۶، «بررسی خشک‌سالی اقلیمی و اثرات آن بر نظام کشاورزی استان بوشهر». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.
- نیکقدم، نیلوفر، ۱۳۹۳، «الگوی فضاهای نیمه‌باز خانه‌های بومی دزفول، بوشهرو بندر لنگه در ارتباط با مؤلفه‌های اقلیم محلی». هنر‌های زیبا، دورۀ سوم، شمارۀ ۱۸، صص: ۶۹-۸۰.
- نیکقدم، نیلوفر، 1394، «استخراج الگوهای اقلیمی فضاهای عملکردی در خانه‌های بومی بندر بوشهر با به‌کارگیری نظریه داده بنیاد». باغ نظر، شمارۀ 32، صص: ۷۷-۹۰.
- هدایت، اعظم؛ و طبائیان، سیده مرضیه، ۱۳۹۴، «بررسی عناصر شکل دهنده و دلایل وجودی آن‌ها در خانه‌های بافت تاریخی بوشهر». معماری اقلیم گرم و خشک. شمارۀ 3، صص: 35-52.
- هدایت، اعظم؛ و عشرتی، پرستو، ۱۳۹۵، «گونه‌شناسی شکلی و استقراری شناشیر در معماری بومی بندر بوشهر». پژوهش‌های معماری اسلامی، شمارۀ ۱۳، صص: 40-61.
 
- Ardalan, N. & Bakhtiari, L., 2017, The Sense of Unity: The Role of Tradition in Iranian Architecture. Translated by: Vandad Jalili, Yaghmaei: Tehran, (In Persian).
- Asadi, L.; Mohammadi, R. & Kamranfar, B., 2010, “Sustainability in Traditional Architecture and Its Combination with Contemporary Iranian Architecture”. National Conference on Contemporary Architecture and Urban Planning, Iran, Pp: 1-11, (In Persian).
- Ashrae, 2017, Ansi/Ashrae Standard 55: Thermal Environmental Conditions For Human Occupancy. Ashrae, (In Persian).
- Bahrani, H. & Sepehri Ahromi, A., 2017, “Recognizing and Refining the Existential Cause and Functional Role of Shanashir in The Historical Context of Bushehr”. Bagh-E Nazar, No. 58, Pp: 77-88, (In Persian).
- Beykzadeh, M., 2013, “Parthian Sites and Settlements”. Scientific Quarterly Iranian Archaeological Research, Department of Archeology, Faculty of Art and Architecture, Bualisina University, Vol. 3, No. 5, Pp: 79-100, (In Persian).
- Gholamzadeh Jafreh, F., 2013, Bushehr Architecture in Zand and Qajar Periods. Tehran: Abadboom, (In Persian).
- Guroter, J., 1996, Aesthetics in Architecture. Translated by: Pakzad, Jahanshah, Shahid Beheshti University, Tehran, (In Persian).
- Haeri, M. R., 2009, The Role of Space in Iranian Architecture: Seven Speeches About the Language and Power of Architecture. Tehran: Cultural Research Office, (In Persian).
- Hedayat, A. & Eshrati, P., 2016, “Typology of The Form and Placement of Shanashir in Vernacular Architecture of Bushehr Port”. Journal of Researches in Islamic Architecture. No. 13, Pp: 40-61, (In Persian).
- Hedayat, A. & Tabaian, S. M., 2015, “The Survey of Elements Forming Houses and Their Reasons in The Historical Fabric of Bushehr”. Memari Eghlim Garm Va Khoshk, No. 3, Pp: 35-52, (In Persian).
- Kasmaei, M., 1988, Climatic Zoning in Iran. Tehran: Research Center For Building and Housing, (In Persian).
- Mahmoodi, A., 2005, “Review of Ivan in Traditional Houses (With A Special Focus on City of Bam)”. Honar-Ha-Ye-Ziba, No. 22, Pp: 53-62, (In Persian).
- Memarian, Gh. H., 1994, “Introduction to Iranian Residential Architecture: Introverted Typology”. Tehran: Iran University of Science and Technology, (In Persian).
- Memarian,  Gh. H., 2008, Introduction to Iranian Residential Architecture: Extroverted Typology. Tehran: Soroush Danesh, (In Persian).
- Mohammadi Bagh Mollai, H., 2014, “Design of Cultural and Entertainment Complex in Bushehr, (Focusing on Daylight)”. Master Thesis, Yazd University, (In Persian).
- Mohammadi, A., 2012, “Surveying in Shadowing Function of Shenashirs and Its Correction with Shading Mask Method in Bushehr”. Memari Eghlim Garm Va Khoshk, No. 2, Pp: 53-63, (In Persian).
- Morshedi Yekta, S., 2011, “Study of Vernacular and New Architecture in Bushehr Based on Climatic Conditions”. Master Thesis, University of Isfahan.
- Mousavi, S. M., 2007, “Study of Climatic Drought and Its Effects on Agriculture System of Bushehr Province”. Master Thesis, University of Isfahan, (In Persian).
- Nikghadam, N., 2015, “Climatic Patterns of Functional Spaces in Vernacular Houses of Bushehr (By Grounded Theory)”. Bagh-E Nazar, No. 32, Pp: 77-90, (In Persian).
- Nikqadam, N., 2014, “Patterns of Semi-Open Spaces in Vernacular Houses of Dezful, Bushehr and Bandar-E-Lenge Considering Climate Attributes”. Honar-Ha-Ye-Ziba, Vol. 3, No. 18, Pp: 69-80, (In Persian).
- Rasaei Kashuk, S., 2005, Shokooh Abushahr. Shorue: Tehran, (In Persian).
- Rezaei, M. & Molavi, M., 2014, Sustainable Development and Vernacular Architecture in Iran. Tehran: Simaye Danesh, (In Persian).
- https://Abadis.Ir/Amid
- https://Abadis.Ir/Dehkhoda