بررسی دو مُهر کتیبه‌دار ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

چکیده

مُهرها و گل‌مهرهای ساسانی ازجمله اشیائی بودند که در تمامی سطوح جامعه و سازمان‌های اداری عصر ساسانی کاربرد داشتند؛ از این‌رو نقش به‌سزایی در درک ما از جنبه‌های مختلف تاریخی این دوره دارند. درمیان نقوش کنده‌کاری‌شده روی مهرهای ساسانی که حاکی از باورها و اعتقادات صاحبان آن‌ها دارد، نقوش هندسی انتزاعی دیده می‌شود که نسبت به سایرین از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. دربارۀ معانی این نقوش اختلاف‌نظر بسیار است. عموماً آن‌ها به‌عنوان نمادهای غیرقابل‌تعبیر شناسایی‌شده‌اند؛ با این‌وجود برخی این نمادها را صورت‌هایی تغییریافته از خط پهلوی کتیبه‌ای می‌دانند که به‌گونه‌ای رمزآمیز مفهوم کتیبه‌ای را در دل خود جای‌داده است و تحت عنوان «مونوگرام» که از در این پژوهش «نگاره نویس» خوانده می‌شود، معرفی‌شده‌اند. مهرهای حاوی این نقوش که به مُهرهای نشان معروف‌اند، گاهی همراه با کتیبه و گاهی تنها با نقش نگاره‌نویس یا نشان دیده‌شده‌اند. کاربرد نشان‌ها برروی مهرهای ایران قبل از اسلام با کمی پیچیدگی همراه است و شاید به‌سادگی نتوان با یک نگاه به‌قصد حکاک این نشان‌ها برروی مهرها پی‌برد. استفاده از این نشان‌ها در ایران باستان و در جامعه‌ای که همگان قادر به خواندن و نوشتن نبودند بسیار حائز اهمیت بود. نظام پولی یونان باستان به‌عنوان یکی از پیشگامان استفاده از تمغا و استفاده از این نشان‌ها بر سکه‌های یونانی بر کاربرد تمغا در سکه‌ها و مهرهای ایران بی‌تأثیر نبود؛ نظرات متفاوتی دربارۀ این نشان‌ها و ارتباط آن‌ها با کتیبۀ مهر و یا نام صاحب مهر وجود دارد. این جستار به بررسی دو مُهر نشان که در موزۀ بوعلی‌سینای همدان نگه‌داری می‌شوند، می‌پردازد. نگارنده بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و پژوهش میدانی خود سعی‌دارد ضمن بررسی نقوش مهر به خوانش کتیبه‌ها و ارتباط میان نشان‌ها و کتیبه‌های اطراف آن‌ها بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Survey of Two Inscribed Sassanian Seals

نویسنده [English]

  • Fariba Sharifian
Associate Professor, Research Center for Linguistics, Inscriptions and Texts, Iranian Research Insititute for Cultural Heritage and Tourism (RICHT) Tehran, Iran.
چکیده [English]

Sassanian seals and sealings were among the objects; used at all levels of society and administrative organizations of the Sassanian era, and thus they play a significant role in our understanding of various historical aspects of this period. The motifs carved on Sassanian seals indicate the beliefs and thoughts of their owners, among which are abstract geometric motifs, introduced under the title of monograms. There are different ideas regarding the meanings of these motifs; they are generally identified as indescribable symbols; but some consider them to be modified forms of the Pahlavi letters, which mysteriously contain the concept of an inscription at their core and are introduced under the title of the monogram. Seals containing these motifs, as Nishan seals, are sometimes seen with an inscription. The use of Nishans on pre-Islamic Iranian seals is rather complicated, and it may not be easy to understand the owner’s intention in using these motifs on their seals. In this article, an attempt is made to examine two seals kept in the Bu Ali Sina Museum in Hamedan. Through library studies and field research, the author attempts to read the inscriptions and find the relationship between the signs and the inscriptions around them while examining the seal designs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seal
  • Sassanian
  • Sealing
  • Monogram
  • Inscription
  • Bu-Ali Sina Museum

مراجع

- Bivar, A. D. H., (1969). Catalogue of the Western Asiatic Stamp Seals in the British Museum, Stamp Seals II: The Sassanian Dynasty. London, Trustees of the British Museum.
- Borisov, A. & Lukonin, V., (1963). Sasanidskie gemmy, Leningrad, LZD. Gosudarstrennogo Emitaža.
- Boyce, M., (1968). “On the Sacred Fires of the Zoroastrians”. BSOAS, 31: 52-68.
- Brunner, Ch., (1978). Sasanian Stamp Seals in the Metropolitan Museum of Art. Great Britain, Lund Humphries.
- Frye, R. N., (1973). Sasanian Remains from Qasr-i Abu Nasr. Cambridge, Harvard University Press.
- Frye, R. N., (1974). “Sasanian Seals and Sealings”. in: Ph. Gignoux and A. Tafazzoli (eds.), Memorial Jean deMenase, Lovain- Tehran: 155-161.
- Ghirshman, R., (1390). Persian Art, Parthian and Sassanian Dynasties. Tehran: Elmi-Farhangi Publications.
- Gignoux, Ph., (1972). “Glossaire des inscrioptions pehlevies et parthes, corpus inscriptionum iranicarum”. Supplementary Series, I, London: v- 68.
- Gobel, R., (1384). Sealings of Takht Suleiman; A research on sealology of the late Sassanian period. Translated by: Faramarz Najd Samii, Takht Suleiman Research Base, Tehran: Cultural Heritage and Tourism Organization, Press.
- Gorelick, L. & Gwinnett, A. J., (1996). “Innovative Methods in the Manufacture of Sasanian Seals”. Iran, 34: 79-84.
- Gyselen R. & Youssef, M., (2012). “Décryptage de noms propres sur des monogrammes Sassanianes”. Objects et documents inscrits en pārsīg, XXXI, Groupepour l’Etude de la Civilisation du Moyen-Orient: 149-178.          
- Gyselen, R., (2007). Sasanian Seals and Sealings in the A. Saeedi Collection, Acta Iranica, 44, Peeters Publishers.
- Gyselen, R., (1993). Catalougue des Sceaux Camees et bulles Sassanianes. Vol.1. Collection Generale. Paris, de la Bibliothèque Nationale et du Musée du Louvr.
- Kamioka, K., (1976). “Field Notes 1, on Sasanien Seals”. JAA., 12: 191-214. 
- Manassero, N., (2013). “Tamgas, A Code of the Steppes”. Identity Marks and Writing among the Ancient Iranians, The Silk Road, 11: 60-69.
- Menasce, J. de., (1960). “Déchiffrement de motifs alphabétiques de l’époque Sassaniane”. Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie orientale, LIX: 309-314.
- Perkhanian, A., (1997). The Book of Thousand Judgments: A Sasanian Law-book. New York: Sasanian Remains from Qasr-i Abu Nasr, Cambridge, Harvard University Press.
- Pope, A. U. & Ackerman, Ph., (1964). A Survey of Persian Art from Prehistoric times to the Present. Translated by: Nasser Norouzadeh Chegini and Parviz Marzban. Volume II, Tehran: Elmi-Farhangi Publications.
- Rowena, Sh. & Rupert, Sh., (2013). 1000 symbols: what shapes mean in art myth. Translated by: Azadeh Bidarbakht, Nastaran Lavasani, Tehran: Ney Publications.
- Soudavar, A-A., (1384). Farah-i- Izadi in the religion of ancient Iranian kingship. Tehran: Ney Publications.
- Tafzali, A., (2007). Sassanian society: Warriors, Scribes, Dehqans. translated by: Mehrdad Qodrat Dizaji, Tehran University Press.
- Unvala, J. M., (1953). “Sassanian Seals and Sassanian Monograms”. M. P. Khareghat Memorial, Volume I, Bombay: 44-83.
- Vandenberg, L., (1345). Archeology of Ancient Iran. Translated by: Isa Behnam, Tehran: Tehran University Press.
- Von der Osten, H. H., (1931). “The Ancient Seals from the Near East in the Metropolitan Museum of Art: Old and Middle Persian Seals”. The Art Bulletin, 13 (2): 221-241.
پژوهش های باستان شناسی ایران
دوره 13، شماره 37
شهریور 1402
صفحه 273-283

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار