نمودهای ایزد بهرام برروی گچ بری های دورۀ ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هنر گچ‌بری دورۀ ساسانی در تاریخ هنر ساسانیان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این هنر صرفاً به‌منظور تزئین بناها نبوده، بلکه ایجاد آن‌ها با اهداف مذهبی همراه بوده است. یکی از مهم‌ترین موضوعات هنرگچ‌بری در دورۀ ساسانی، نقوش ایزد بهرام است که در محوطه‌هایی چون: حاجی‌آباد، تپه حصار، ام‌الزعتر، چال‌ترخان، نظام‌آباد، تپه‌میل، کاخ I کیش، تل‌داروز، برزه‌قوواله، بنای اعیانی جهانگیر ایوان و قطعاتی گچی از محوطه‌های نامعلوم به‌دست آمده‌اند. باوجود این‌که مطالعۀ محققان و باستان‌شناسان مختلف برروی آثار گچ‌بری دورۀ ساسانی از اوایل دهۀ 1930م. انجام شده است، اما تاکنون درمورد تعیین هویتِ پلاک‌های گچی مرتبط با «ایزد بهرام»، پژوهش‌های اندکی صورت گرفته است؛ لذا هنوز جنبه‌های مبهمی درمورد نمودهای مختلف ایزد بهرام در هنر گچ‌بری دورۀ ساسانی وجود دارد. در این پژوهش، پرسش‌هایی بدین‌شرح مطرح می‌گردد: 1. نمودهای ایزد بهرام برروی گچ‌بری‌های دورۀ ساسانی شامل چه مواردی می‌شود؟ 2. براساس مطالعۀ نقوش گچ‌بری دورۀ ساسانی، چه نمودهایی از ایزد بهرام دارای اهمیت بیشتری بوده است؟ در اوستا  از ایزد بهرام به‌عنوان الهۀ نگهبان پیروزی‌ها و غلبه بر دشمنان یاد شده است که 10 نمود برای آن ذکر شده است. با مطالعه برروی نقوش گچی محوطه‌های ساسانی به‌روش کتابخانه‌ای توصیفی-تحلیلی، می‌توان گفت که برخی از این نمودهای مختلف ایزد بهرام حضوری پر رنگ داشته است. نقوش گچ‌بری که می‌توان آن‌ها را با نمودهای ایزد بهرام مرتبط نمود شامل: قطعات گچی با نقش قوچ، بز شاخ‌دار، سرگراز، شاهین و به‌خصوص بال‌های شاهین و قطعات گچی با نقوش ترکیبی نیم‌تنۀ انسان با بال، قوچ بال‌دار و اسب بال‌دار است. در تمامی این قطعات گچی نیز روبان‌های برافراشته و مواجی دیده می‌شود. از نمودهای مختلف ایزد بهرام، دستارهای برافراشته به نشانۀ باد تند و بال‌های شاهین، بیشترین اهمیت و فراوانی را در هنر دورۀ ساسانی دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

THE INCARNATIONS OF THE GOD BAHRAM ON THE STUCCOES OF THE SASSANID PERIOD

نویسنده [English]

  • mohammad eghbal chehri
Assistant Professor, Department of History and Archaeology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

THE INCARNATIONS OF THE GOD BAHRAM ON THE STUCCOES OF THE SASSANIAN PERIOD
Abstract
The stucco art of the Sassanid period is of great importance in the history of Sassanid art because this art was not only to decorate buildings but their creation was associated with religious purposes. One of the most important subjects of stucco art in the Sassanid period is the motifs of God Bahram, which are found in ancient sites such as Hajiabad, Tepe Hissar, Umm Al-Zaatar, Chal Tarkhan, Nizamabad, Tepe Mill, Kish Palace, Tell Daroz, Barz Qawaleh, Jahangir in Ivan and stucco pieces have been obtained from unknown sites. Although the study of various researchers and archaeologists on the plaster works of the Sassanid period has been done since the early 1930s, so far little research has been done on the identification of stucco plaques associated with the god Bahram. Therefore, there are still ambiguous aspects about the various incarnations of the god Bahram in the stucco art of the Sassanid period. In this article by descriptive-analytical library method, the following questions were asked: 1.Which incarnations of the god Bahram have been used on the stuccoes of the Sassanid period? 2. According to the study of stucco motifs of the Sassanid period, which incarnations of the god Bahram were more important? By studying the stucco pieces of Sassanid sites by descriptive-analytical library method, it can be said that the incarnations of God Bahram on Sassanian stucco plaques include: the Stucco plaques of rams, horned goats, boar heads, hawks, and especially hawks' wings and Stucco pieces with a combination of motifs consist of human torso with wing, winged ram, and winged horse. The windblown ribbon and the hawk's wing are the most important among the incarnations of the god Bahram.
Keywords: Sassanid period, stucco art, incarnations, God Bahram,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanid period
  • stucco art
  • incarnations
  • God Bahram

مراجع

- انصاری، جمال، 66-1365، «گچ‌بری دوران ساسانی و تأثیر آن در هنرهای اسلامی». فصلنامۀ هنر، 13: 373-318.
- ایازی، سوری؛ و میری، سیما، 1385، گچ‌بری در آرایه‌ها و تزئینات معماری دوران اسلامی و ساسانی. چاپ اول، تهران: انتشارات موزۀ ملی ایران باستان.
- پرادا، ادیت، 2537 ش.، هنر ایران باستان (تمدن‌های پیش از اسلام). ترجمۀ یوسف مجیدزاده، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- جلالیان، مینا، 1397. «ارتباط ایزد باد (وای) با نوارهای درحال اهتزاز ساسانی». فصلنامۀ هنر و تمدن شرق، 6 (22): 18-5.  
- جی‌دهالا، مانک جی نوشیروان، 1377، خداشناسی زرتشتی از باستانی‌ترین زمان تا هزار سال پیش‌ازمیلاد. مترجم: دستور رستم شهزادی، تهران، انتشارات موسسه انتشاراتی- فرهنگی فروهر. 
- چهری، محمداقبال؛ بهروزی، مهرناز؛ و موسوی‌حاجی، سید رسول، 1394، «تحلیلی بر هویت پلاک‌های گچی شکارشاهی از چال‌ترخان-عشق‌آباد». مجله مطالعات باستان‌شناسی، 1 (7): 84-65.
- چهری، محمداقبال، 1400، «مطالعۀ باستان‌شناختی نقوش الهۀ آناهیتا برروی گچ‌بری دورۀ ساسانی». مجلۀ پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران 11 (30): 222-199.
- خسروی، ایمان؛ مهرآفرین، رضا؛ و موسوی‌حاجی، سید رسول، 1400، «کشف یک حقیقت مهم تاریخی: حضور ایزد بهرام در نقش‌برجستۀ تاق بزرگ بستان». مطالعات باستان‌شناسی، 13 (1): 64-43.  
- خسروی، لیلا، 1399، «نویافته‌های گچی ساسانی از بناهای اعیانی گوریه و جهانگیر بر کرانۀ رود کنگیر ایوان در استان ایلام». مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 10 (24): 167-141. 
- ده‌پهلوان، مصطفی؛ و قنواتی‌هندیجانی، محمد، 1394، «تأملی در برخی نقش‌مایه‌های نمادین حیوانی بر مُهرها و گِل‌مُهرهای ساسانی (نمونه‌های مورد پژوهش: مُهرها و گِل‌مهرهای ساسانی موزۀ مقدم». مجلۀ مطالعات باستان‌شناسی،  7 (2): 67-47.  
- رجبی، پرویز، 1383، هزاره‌های گم‌شده. جلد پنجم، ساسانیان فروپاشی زمام‌داری ایران باستان، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس. 
- روشنی‌نژاد، محمدعلی، 1391. «تثبیت جایگاه ایزد بهرام اسطورۀ جنگ پیش زرتشتی ایرانیان باستان در معارف زرتشتی». فصلنامۀ عرفانیات در ادب فارسی، 3 (10): 50-34. 
- رهبر، مهدی، 1376، «کاوش‌های باستان‌شناسی بندیان درگز». گزارش‌های باستان‌شناسی (1)، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور: 32-9.
- رهبر، مهدی، 1378، «معرفی نیایشگاه آدریان مکشوف از دورۀ ساسانی در بندیان درگز و بررسی مشکلات معماری این بنا». دومین کنگرۀ معماری و شهرسازی ایران، مجموعه مقالات، جلد دوم، کرمان، 29-25 فروردین 1378، به کوشش: دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور: 341-315. 
- سودآور، ابوالعلاء، 1382، فرّۀ ایزدی در آئین پادشاهی ایران باستان. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور.  
- شیپمان، کلاوس، 1383، تاریخ شاهنشاهی ساسانی. ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور. 
- صداقت، نفیسه؛ حاتم، غلامعلی؛ میرفتاح، علی‌اصغر؛ و شعبانی‌صمغ‌آبادی، رضا، 1399، «تحلیل و بررسی نقوش جانوری نمادین و اسطوره‌ای دورۀ ساسانی (با تأکید بر نگارکندها، گچ‌بری‌ها و مهرها)»، مطالعات باستان‌شناسی، 12 (2): 186-166. 
- صدرایی، علی؛ قلی‌نژاد، مستنصر؛ کوهستانی، حسین، طغرایی، محمود؛ و آذر، محیا، 1398، «نبرد بهرام گور در کشمهین؛ بازنگری در برخی از نقوش گچ‌بری بندیان درگز». مطالعات باستان‌شناسی، 11 (2): 190-171. 
- کریستن‌سن، آرتور، 1385، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، ویراستار: حسن رضائی باغ‌بیدی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدای معاصر. 
- کویاجی، جهانگیر کوروجی، 1380، بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران: شانزده گفتار در اسطوره و حماسه پژوهی سنجی. تهران: انتشارات آگاه. 
- گیرشمن، رومن، 1370، هنر ایرانی در دوران پارتی و ساسانی. جلد دوم، ترجمۀ بهرام فره‌وشی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 
- گیرشمن، رومن، 1379، بیشاپور. جلد یک، ترجمۀ اصغر کریمی، تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- گوبل، روبرت، 1384، گِل مُهرهای تخت سلیمان؛ جستاری در مهرشناسی اواخر ساسانی. ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، پایگاه پژوهشی تخت‌سلیمان. 
- لک‌پور، سیمین، 1389، کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی دره‌شهر (سیمره). تهران: نشر پازینه. 
- کروگر، ینس، 1395، تزئینات گچبری ساسانی. ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: انتشارات سمت. 
- مالاندرا، ویلیام، 1391، مقدمه‌ای بر دین ایران باستان. ترجمۀ خسرو قلی‌زاده، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر پارسه. 
- محمدی‌افشار، هوشنگ، 1396، «بهرام از اسطورۀ تاریخ (جستاری در ویژگی‌های مشابه یک نام مشابه)». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 13 (47): 341- 309. 
- مرادی، یوسف، 1383، «سر گچی با تاج خسرو دوم». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، 18 (2: 36): 25-19. 
- مرزبان، پرویز، 1371، واژه‌نامۀ مصور هنرهای تجسمی (معماری، پیکرتراشی، نقاشی). چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
- موسوی‌حاجی، سیدرسول؛ رستمی، هوشنگ؛ و مهرآفرین، رضا، 1398، «پژوهشی بر شاخص‌ترین نقوش نمادین گیاهی در گچ‌بری‌های دورۀ ساسانی». مجلۀ جامعه‌شناسی تاریخی، 11 (2): 339-317. 
- وکیلی، شروین، 1395، اسطوره شناسی ایزدان ایرانی. تهران: نشر شورآفرین. 
- ویدن‌گرن، گئو، 1377، دین‌های ایران. ترجمۀ منوچهر فرهنگ، تهران: انتشارات آگاهان ایده. 
- هرمان، جورجینا، 1373، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان. ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 
- هینلز، جان‌راسل، 1383، شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی، تهران: انتشارات اساطیر.
- Ansari, J., 1986-87, “Plastering of the Sassanian era and its influence on the arts Islamic”. Art Quarterly, 13: 373-318. [In Persian]
- Ayazi, S. & Miri, S., 2007, Gachbori Dar Arāyeha va Tazināte Memāri-e Dorān-e Eslāmi va Sassani. Tehran, National Museum of Iran. [In Persian]
- Azarnoush, M., 1983, “Excavation at Hajiabad. First preliminary Report”. Iranica Antiqva, Vol XVIII: 159-176. 
- Azarnoush, M., 1994, The Sasanian Manor House at Hajiabad, Iran, Monografie di Mesopotamia III. Florence, Casa Editrice Le Lettere. 
- Baltrusaitis, J., 1938, “Sasanian stucco, A. Ornamental”. A Survey of Persian Art, Tehran, Soroush Press: 601-630.  
- Brunner, Christopher J., 1978, “Sasanian stamp seals in the Metropolitan Museum of Art”. New York, The Metropolitan Museum of Art. 
- Chehri, M. E.; Behroozi, M. & Mousavi Haji, S. R., 2015, “Investigating a Royal Hunting Stucco Plaque from Chal Tarkhan- Eshgh Abad”. Journal of Archaeological Studies. 7 (1): 65-84. [In Persian]
- Chehri, M. E, 2021, “Archaeological Study of the Anahita Goddess Motifs on the Stucco of the Sassanid period, Pazhohesh- HA- YE Bastanshenasi Iran”.11 (30): 199-222. [In Persian] 
- Christensen, A., 2006, Iran during the Sasanian era. Translated by: Rashid Yasmi, editor: Hasan Rezaei Bagh Bedi, 5th edition, Tehran: Contemporary Voice Publications. [In Persian] 
- cincinnatiartmuseum.org/about/blog/conservation-blog-7252019 Clevelandart.org/art/1941.24
- Coyaji, J K., 2001, Boniādhā-ye Ostooreh va Hamāseh-ye Iran: Shānzdah Goftār Dar Ostooreh va Hamāseh Pazhohi Sanji. Tehran, Agāh Publication. [In Persian] 
- Debevoise, N. C., 1930, “A Portrait of Kobad I”. Bulletin of the Art Institute of Chicago, 24: 10.
- Debevoise, N. C., 1941, “The Origin of Decorative Stucco”. American Journal of Archaeology, XIV: 45 – 61.
- Dehpahlava, M. & Qanavati Hendigani, M., 2016, HYPERLINK “https://jarcs.ut.ac.ir/article_57747.html?lang=en”, “Animal Symbolic Motifs of the Sasanian Seals and Clay Sealings Case Study: Collection of Moghadam Museum of Tehran”. Journal of Archaeological Studies, University of Tehran, 7 (2): 47-67. [In Persian].
- Dhala, M. J. N., 1998, Khodā Shenāsi Zartoshti az Bāstānitarin zamān tā Hezār Sāl Pish Az Milād. Translated by: Dastoor Rustam Shahzādi, Tehran, Favahar bublication. [In Persian]
- Duchesne-Guillemin, Zh, 2008, “Din-e Zartoshti- Din va Siāsat Dar Rozgār-e Sāssāniān”. in The book: Yarshater, E, Tārikh-e Iran Az Seleuciān Tā Foropāshi-e Dowlat-e Sāssāniān (Vol.3, Pat. 2), Translated by: Anoosheh, H, Tehrān, AmirKabir publication: 291-338. [In Persian] 
- Ettinghausen, R., 1979, “Bahram Gur Hunting Feats or The Problem of Identification”. Iran, XVII: 25- 31. 
- Ghirshman, R., 1962, Iran: Parthes et Sassanides. Paris. 
- Ghirshman, R., 1991, Honare Irān Dar Dorāne Pārti va Sāssāni. Translated by: Farahvashi, B, Tehrān: second Edition, Elmi va Farhangi publication. [In Persian]. 
- Ghirshman, R., 1956, Bichâpour II: Les mosaïques sassanides. Etude numismatique, par John Walker,Paris. 
- Gnoli, G. & Jamzadeh, P., 2012, “Bahrām (Vərəθraγna)”. in: E. Yarshater et al. eds., Encyclopaedia Iranica III. 5 (Winona Lake: Eisenbrauns, 1988): 510–514.
- Göbl, R, 1976, Die Tonbullen vom Tacht-E Suleiman: ein Beitrag zur spätsāsānidischen Sphragistik. Berlin : D. Reimer. 
- Herrman, G, 1995, Tajdide Hayate Honar va Tamadon Dar Irān-e Bāstān. Translated by: M. Vahdati, Tehran: Markaz-e Nashre Dāneshgāhi Publication. [In Persian]
- Hinnells, J. R., 2005, Shenākht-e Asātir-e Irān. Translated by: B. Farokhi, Tehran: Asātir Publication. [In Persian] 
- http://depts.washington.edu/silkroad/museums/shm/shmsasanian.html 
- Jalalian, M., 2018, “The connection of the wind god (Way) with the Sassanian waving tapes”. Eastern Art and Civilization Quarterly, 6 (22): 5-18. [In Persian] 
- Karamian, Gh. R. & Farokh, K., 2017, “Sassanian stucco decorations from the Ramavand (Barz Qawaleh) excavations in the Lorestan Province of Iran”. HISTORIA I ŚWIAT, 6: 69-88.    
- Keall, E. J.; Leveque, M. & Wilson, A.,1980, “Qaleh-I Yazdigird: Its Architectural Decorations”. Iran, XVIII: 1-43. 
- Keall, E. J., 1967, “Qaleh-I Yazdigird a Sasanian palace Stronghold in Persian Kurdistan”. Iran, V.: 99-121. 
- Khosravi, I.; Mehr Afarin, R. & Mousavi Haji, S. R., 2021, “The discovery of an important historical fact: the presence of Izad Bahram in the rock relief of the Great Arch of Bostan”. Archaeological Studies, 13 (1): 43-64. [In Persian]
- Khosravi, L., 2020, “Newly-found Stucco Remains from the Sasanian Noble Residence at Gūriyeh and Jahāngir near the Kangir River of Eyvan, Ilam Province”. Pazhohesh-HA- YE- Bastanshenasi Iran, 10 (24): 141-167. [In Persian].
- Koyaji, J. G., 2001, The Foundations of Iran’s Myth and Epic: Fifteen Speeches in Myth and Epic Research. Tehran: AGah Publications. [In Persian] 
- Kroger, J., 1982, Sasanidischer Stuckdekor, Deutsches Archaeologisches Institut. Abteilung Baghadad, Baghdader Forschungen, 5 (Mains Am Rheein,VonZaberne).
- Lakpour, S., 2010, Kāvosh-ha va Pazhohesh-haye Bāstanshenasi Dareh Shahr(Seymareh). Tehrān: Pazineh publication. [In Persian]
- Malandra, W., 2012, An introduction to ancient Iranian religion. Translated by: Khosro QolIzadeh. Tehran: Parse Translation and Publishing Company. [In Persian] 
- Marzban, P., 1992, Illustrated vocabulary of visual arts (architecture, sculpture, Painting (2nd edition, Tehran: Soroush Publications). [In Persian] 
- Mohammadi Afshār, H., 2017, “Bahrām: From Myth to Reality (Similar Features of a Common Name)”. Mytho- Mystic Literature, 13 (47): 309-341. [In Persian] 
- Moradi, Y., 2004, “Plaster head with the crown of Khosrow II”. The Journal of Bastan shenasi and Trikh, 18 (2: 36): 19-25. [In Persian] 
- Mousavihaji, S. R.; Rostami, H. & Mehrafarin, R., 2020, :Research on the most prominent Symbolic Plant Figures in Sassanid”. JHS, 11 (2): 317-340. [In Persian] 
- Mousavi Haji, S. R. & Cheri, M. E., 2013, “Animal figures of Sasanian stucco in TepeHissar”. Journal of Agriculture and Environmental Sciences, 2, 2: 32-45. 
- pinterest.com/pin/544583779922665487 
- Pope, A. U., 1938, “Sasanian Stucco.Figural”. A Survey of Persian Art, Tehran, Soroush Press: 631-645.
- Porada, E., 1965, “Ancient Iran”. The Art of Pre- Islamic Times, Art the World, London: Methuen.
- Rahbar, M., 1997, “Kāvosh-haye Bāstānshenāsi Bandiān Dargaz”.Gozāresh-haye Bāstānshenāsi(1), Edition1. Tehrān, Cultural Heritage Organization Publications: 9-32. [In Persian] 
- Rahbar, M., 1999, “Moarefi-ye ādoriān-e makshuf-e dowrh-ye Sāssāni-ye dar Bandiān-e Dargaz va barrasi-ye moshkelāt-e memāri-ye ān”. in: Ayattollāhzādeh Shirāzi, B, Dovvomin Kongere-ye Tārikh-e Memāri va Shahrsāzi-ye Irān, Second Congress of the History of Iranian Architecture and Urbanism, Bam Citadel, Kerman-Iran. April 14-18 1999, Vol. II. Tehran, Sāzemān Mirāth-e Farhangi-e Keshvar 9C.H.O): 315-341. [In Persian] 
- Rajabi, P, 2004, The lost millennia. The fifth volume, the collapse of the Sassanians rule of Ancient Iran. 2nd edition, Tehran: Tos Publications. [In Persian] 
- Roshni Nejad, M. A., 2013, “Consolidation of the position of Izad Bahram in the pre-war myth Zoroastrianism of ancient Iranians in Zoroastrian teachings”. The Quarterly of Mysticism in Persian Literature, 3 (10): 34-50. [In Persian]
- Sadrayi, A.; Gholinejad, M.; Koohestani, H.; Toghraie, M. & Azar, M., 2019, “A Study on the Battle of Bahram–e Goor in Keshmahin on the Basis of Motifs from Bandian–e Dargaz”. Journal of Archaeological Studies, 11 (2: 20): 171-190. [In Persian]
 - Schmidt, E. F., 1933, “TepeHissar,Excavation”. Museum Journal, XXIII. 4: 455- 463. 
- Schmidt, E. F., 1937, Excavatiaon At Tepe Hissar-Damghan. University of Pennsylvania, Philadelphia.
- Schmidt, H., 1934, “L Expedition De Ctesiphon En 1931-1932”. SYRIA, XV: 1-23. 
- Schmidt, H., 1934, “L Expedition De Ctesiphon En 1931-1932”. SYRIA, XV: 1-23. 
- Sedaghat, N.; Hatam, G. H.; Mirfatah, A. A. &  Reza Shabanisamghabadi, R., 2020, “Analytical and Survey of Mythological animal images origin over the Sasanin Art period (With Emphasis on Rock Relief and filet and Seal)”.Journal of Archaeological Studies, 12 (2: 22): 165-186. [In Persian]
- Shipman, C., 2004, Tārikhe Emperatori-ye Sāssāni. Translated by: Faramarz Najd
- Shmidt, E. F., 1933, “Tepe Hissar, Excavation”. Museum Journal.XXIII. 4: 455- 463. 
- Shmidt, E. F., 1937, Excavation At Tepe Hissar-Damghan. University of Pennsylvania, Philadelphia.
- Soudavar, A., 2003, The Aura of Kings; Legitimacy and Divine Sanction in Iranian Kingship. Mazda Publishers, Costa Mesa, California. 
- Soudavar, A., 2009, “The vocabulary and syntax of iconography in Sasanian Iran”. Iranica Antiqua, 44: 417-460.
  - Thompson, D., 1976, Stucco from ChalTarkhanEshqabad near Ray. Warminister, Arisa Phillips Ltd.
- Vakili, Sh., 2016, Ostooreh Shenasi-e Izadan-e Irani. Vol.3, Nashre Shoor Afarin, Tehran. [In Persian]
- Vieden Gren, G., 1998, Religions of Iran. Translated by: Manouchehr Farhang, Tehran: AGahan Publications. [In Persian]
- Watelin, L. C., 1938, “The Sasanian Building near Kish”. A Survey of Persian Art, Tehran: Soroush Press: 584-592.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار