گذری بر بازتاب‌های اجتماعی تصویر ناصرالدین‌شاه در مطبوعات مصور درباری (مورد مطالعاتی تصویر ناصرالدین‌شاه مندرج در نمرۀ 1 روزنامۀ شرف)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه هنرهای تجسمی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

دربارۀ آثار نقاشی‌ دورۀ قاجار از منظر هنری، به‌ویژه تحلیل‌های دیداری، مطالعات ارزشمندی انجام‌شده اما شناخت دقیق‌تر آن‌ها نیازمند کاربرد رویکردهایی فرازیبا‌شناختی هم‌چون جامعه‌شناسی هنر است؛ زیرا منطبق‌بر اسناد تاریخیِ مصور مانند نقش‌برجسته‌های باستانی ایران، کنش اجتماعی هنر در خدمت به ساختار سیاسی حاکم آشکار بوده، بر این‌اساس، نوشتار پیشِ‌رو با انتخاب نخستین تصویر مندرج در نمرۀ 1 دومین روزنامۀ درباری دورۀ ناصری به بررسی کارکرد اجتماعی آن مبتنی‌بر رویکردی به‌نام «بازتاب» پرداخته تا بتواند پاسخ‌گوی این پرسش باشد که درج نقش چهارمین شاه قاجار در روزنامۀ مذکور، بازتاب چه کنش‌های اجتماعی بود؟ این نوشتار با مطالعۀ نقاشی‌ یادشده، درپی دستیابی به خوانشی نوین و تحلیلی فرازیباشناختی است؛ لذا هدف از آن، واکاوی موضوع نه از منظر ساختار بصری و نه گرافیک مطبوعاتی است، بلکه هدفش معطوف به شناسایی کنش‌های اجتماعی اثر یاد شده است. نوشتار پیشِ‌رو از نوع کیفی و به روش توصیفی-تحلیلی است. روش جمع‌آوری معلومات آن بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و خوانش اسناد مصور می‌باشد. به‌منظور پاسخ به پرسش نوشتار، رویکرد آن مبتنی‌بر نظریۀ بازتاب تعیین گردید، براساس این نظریه آثار هنری، ناقل مفاهیم متعددی درمورد اوضاع جامعه، ازجمله ساختار سیاسی حاکم‌بر آن می‌باشد. نتیجۀ حاصل از پژوهش، گویای آن است که زبان رسای هنر به‌عنوان راهبردی تبلیغاتی، کنشی مؤثر در راستای تقویت سلطۀ سیاسی و اجتماعی حاکم‌بر جامعه داشته و از این‌رو، ناصرالدین‌شاه، آگاهانه دستور شکل‌گیری طیفی از انواع هنر هم‌چون مطبوعات مصور درباری را بدان‌گونه‌ مهیا ساخت که آشکارا قادر به بازتاب چهرۀ قدرت و توان سلطنت او به‌شکل حقیقتی بدیهی باشد؛ این مهم از یک‌سو بازتاب کنش اجتماعی هنر از دیرباز بوده، و ازسوی دیگر، بازتاب پیوند دو جانبه، بین هنر با سیاست و بالعکس سیاست با هنر بوده است.   

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Review on the Social Reflections of the Image of Naser Al-Din Shah in the Royal Illustration Press (A Case Study of the Image of Naser Al-Din Shah in the Issue 1 Of Sharaf Newspaper)

نویسنده [English]

  • Nafiseh Asnaashari
Assistant Professor, Department of Visual Arts, Faculty of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Abstract
So far, valuable studies have been done about the paintings of the Qajar Period from an artistic point of view, especially visual analysis. But their more accurate understanding requires the application of meta-aesthetic approaches such as the sociology of art, since, based on illustrated historical documents such as the ancient reliefs of Iran, the social role of art was in the service of the ruling political class. Based on this, the following paper examines the social function of the first image illustrated in the number one of the second court newspaper during the Naseri era. The approach is based on “reflection,” which could be used to answer this question: What social actions does the image of the fourth shah of the Qajar Period reflect? By studying the mentioned image, this article seeks to achieve a meta-aesthetic analysis, so the purpose of this article is not to analyze the subject from the perspective of visual structure or press graphics, but rather to identify the social actions. The research is done using qualitative and descriptive-analytical approaches. The data collection was done based on the library method and the analysis of illustrations. To answer the question mentioned, the approach was determined based on the theory of reflection. According to this theory, artworks convey many concepts about the state of society, such as the political structure. The results show that the expressive language of art as a promotional strategy has an effective action in the direction of strengthening the political and social domination of society, and therefore, Naser al-Din Shah consciously ordered the formation of a range of types of art, such as the court illustration press, in such a way that it is clearly able to reflect the face of the power and strength of his reign in a real way. This is important because, on the one hand, it reflects the social action of art for a long time, and on the other hand, it has reflected the two-way connection between art and politics.
Keywords: Naser al-Din Shah, Reflection, Illustration Press, Social Action.
 
Introduction
Looking at the history of Iranian art and its surviving documents shows that in different historical periods, even in ancient Iran, art and artists have always served society, especially the political culture ruling it. And this feature was not only limited to the Qajar era, because a review of pictorial documents in the long history of Iranian art, especially in the reliefs of Persepolis, Taq Bostan, etc., clearly shows that the production of some works of art was realized based on obedience to the political elites ruling society. In fact, the social nature of art is such that it serves the ruling structures, including its political dimension. By analyzing the artworks of the Qajar era, we could see that the interaction between art and politics could be seen during the time of Fath Ali Shah. He was the first Islamic king of Iran to mint coins with his face. Based on his experiences during his time as a crown prince, he understood that exercising power and gaining legitimacy by force and bribery was an old tradition that led to the fall of Agha Mohammad Khan. For this reason, he took another approach, which was the exploitation of the influential language of art. A language that could indirectly convey the concept of power at the level of society. His successors also benefited from this policy. Following the propagandistic technique of his grandfather, including the creation of reliefs, Naser al-Din Shah ordered to establish some reliefs of himself. But another important point is that, due to the synchroneity of the Naser al-Din Shah’s reign with the arrival of modernity in Iran, his propaganda methods underwent fundamental changes compared to previous kings. For instance, the production of court illustrated press, which is the study subject of this article, both technically and visually, deserves independent research. To achieve a correct analysis, it seems that the approaches aimed at the knowledge of society that are applied in the field of art, such as the “reflection” approach, are suitable as a cognitive tool. Based on this approach, although the production of the press was the result and, at the same time, a reflection of the social reforms of the Qajar era, especially in the political and cultural spheres, its instrumental use as a propaganda medium was to strengthen the ruling power while reflecting the interaction between the ruling political structure and this cultural tool.
 
Identified Traces 
The main function of the press is to inform, so the design style of the visual information contained in it should be as close to reality as possible, but since in the first publication of the press, due to several reasons such as the impossibility of printing photos in lithography, it was not possible to use news photos. For this reason, the basics of visual information design in the royal illustration press were made possible by artists who painted based on photos. In the following, the social actions studied in the article will be mentioned, which include: Naser al-Din Shah, the centralization of gravity and the distribution of power, enjoying the Khvarenah or the divine right of the king to rule, and the continuation of the tradition of idealistic portraiture in the form of realistic portraits. It is possible to understand the concepts of these actions by analyzing the image of Naser al-Din Shah, because for the audience’s eyes and mind to focus solely on the king as the center of gravity and power, no other visual element has been drawn. Also, what made the king superior to others was the possession of Khvarenah. In a closer look, the building of this false position played a key role in the strength and continuity of the monarchy, according to the custom of the previous rulers of Iran. This issue was to the extent that disobeying the king’s order was considered equal to disobeying the commands of God. In addition to the mentioned cases, the printing of the painting of the fourth Qajar king in the cultural media, or, in fact, in the first government illustrated press that had a far-reaching view, was the continuation and survival of the tradition of portrait painting at the court during the era of Feth Ali Shah, which became face painting in the Naseri Period. Later, with the introduction of photography, it became possible to show the realistic and non-idealistic faces of the Shah.
 
Conclusion 
Examining the social actions of Naser al-Din Shah’s painting based on the mentioned case study reflected the use of the media and the power of the visual arts. Visual arts, as a visual language, is a language without code that is direct and influential. Based on this, it has played an effective role in achieving political and social dominance and proved the legitimacy of the ruling system, and the above-mentioned painting clearly reflects the authority of the royal system and establishes its power. In a closer look, although the images of the fourth Shah of Qajar in newspapers shows the formation of illustrated newspapers in Iran, but it also shows that the ruling power created the platform for the formation of this type of cultural media as a propaganda strategy to achieve its political goals, and at the same time, this goal was formed to support the ruling power. On the one hand, this importance has reflected the social action of art for a long time, and on the other hand, it reflects the two-way connection between art and politics and vice versa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ..Naser al-Din Shah
  • Reflection
  • Illustration Press
  • Social Action
- آغداشلو، آیدین، (1378). از خوشی‌ها و حسرت‌ها. تهران: آتیه.
- ابراهیمی‌ناغانی، حسین، (1388). «مطالعۀ تطبیقی شکل انسان در نگارگری مکتب هرات و نقاشی قاجار». جلوه هنر، 1 (1): 13-28. https://magiran.com/p672466.
- اثنی‌عشری، نفیسه و آشوری، محمد تقی، (1396). «بهره گیری فتحعلی‌شاه از زبان تصویر در قدرت نمایی». نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، 10(20): 47-58.  10.30480/DOI: VAA.2018.613
- اسکارچیا، جان روبرتو، (1376). هنر صفوی، زند وقاجار. ترجمۀ یعقوب آژند، تهران : مولی .
_اعتضاد السلطنه، علیقلی‌میرزا، (1370). اکسیرالتواریخ. تهران: ویسمن. 
-  الکساندر، ویکتوریا‌، (1399). جامعه‌شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر. ترجمۀ اعظم راودراد، تهران: فرهنگستان هنر.
- امانت، عباس، (1382). قبله عالم، ناصرالدین‌شاه قاجار و پادشاهی ایران. ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: کارنامه. 
- باستید، روژه، (1374). هنر و جامعه. ترجمۀ غفار حسینی، تهران: انتشارات توس. 
- پروین، ناصرالدین، (1377). تاریخ روزنامه نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان. پیدایش جلد اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- پنجه‌باشی، الهه، (1387). «برتری تصویر فتحعلی‌شاه در موزۀ لوور». آینه خیال، 8 (11): 6-13. https://magiran.com/p604629
- پورمند، حسن علی؛ و داوری، روشنک، (1391). «تصویر شاهانه و بازنمایی قدرت در قاجاریه؛ مطالعه تطبیقی هنر دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین‌شاه قاجار در گفتمان قدرت». مطالعات تطبیقی هنر، 2(4): 93- 105. https://sid.ir/paper/205458/fa
- چیت‌سازیان، امیرحسین؛ و رحیمی، محمد، (1391). «تأثیر سیاست در هنر پیکره نگاری دورۀ قاجار». مطالعات ایرانی، 4(21): 69-90. magiran.com/p1144841.
- خلیلی، ناصر، (1383). گرایش به غرب (در هنر قاجار، عثمانی و هند). ترجمۀ پیام بهتاش، تهران: کارنگ.
- حاجی‌علیلو، سولماز، (1384). «بررسی اثرپذیری و موارد الگوبرداری از ایرانِ پیش از اسلام در عصر قاجار با تکیه‌بر نقش‌برجسته‌های قاجاری». نامۀ انسان‌شناسی، 4(8): 30-59. sid.ir/paper/66428/fa.
- حسینی‌راد، عبدالمجید، (1391). «بررسی حجم‌پردازی دورۀ قاجار از صخره‌نگاری باستانی تا مجسمۀ همایونی». هنرهای تجسمی، 3(51): 60- 78. 10.22059/DOI: JFAVA.2013.29610.
- حیدری‌باباکمال، یدالله؛ پذیرش، رضا؛ سرور، پارمیس؛ و حبیبی، حسین، (1391). «نقش برجستۀ شکارگاه خسرو دوم (؟) در تاق‌بستان و الگوپذیری از آن در نقش برجستۀ تنگواشی فتحعلی‌شاه قاجار». باغ نظر، 9 (21): 80-99 1. 0c14fa03/nazar201317203f8da5.
- دروویل، گاسپار، (1387). سفرنامه دروویل. مترجم: جواد محیی، تهران: گوتنبرگ. 
- دیبا، لیلا، (1378). «تصویر قدرت و قدرت تصویر، نیت و نتیجه در نخستین نقاشی‌هـای عـصر قاجـار». ایران نامه، 13(67): 453-423. sid.ir/paper/454254/ta.
- ذکاء، یحیی، (1384). تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- ربانی‌زاده، سید محمدرحیم؛ و لطفی، لطف‌الله، (1394). «ساختار قدرت در ایران عصر ناصری، جستارهای سیاسی معاصر». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 6(1): 57-74. ,sid.ir/paper/765983/er 
- رحمانی، غلامرضا؛ و حسینی، مهدی، (1399). «جامعه‌شناسی تاریخی دیوارنگاره‌های درباری دورۀ قاجار». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 4 (11): 205- 217. DOR: 20.1001.1.26455048.1399.4.11.11.4؛ https://journal.richt.ir/mbp/article-1-295-fa.html
- زیباکلام، صادق، (1377). سنت و مدرنیته. تهران: روزنه.
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روزنام‌ شرف، تهران، آرشیو کتابخانه، کد نسخه شناسی. (296/3281)
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روزنامۀ روح‌القدس، تهران: آرشیو کتابخانه، کد نسخه شناسی. (278/5657)
- شمیم، علی‌اصغر، (1387). ایران در دورۀ سلطنت قاجار. تهران: بهزاد.
- علیمحمدی‌اردکانی، جواد، (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
- فریه، ر. دبلیو، (1374). هنرهای ایران. ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران: فروزان. 
 - قاسمی، فرید، (1380). سرگذشت مطبوعات ایران، روزگار محمد شاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- قاسمی، سید فرید، (1382). مطبوعات ایران در قرن بیستم. تهران: نشر قصه. 
- قائم‌پناه، هادی، (1400). «مطالعۀ تطبیقی نقش‌برجسته‌های صخرهای بیستون و آرامگاه داریوش». جستارهای باستان‌شناسی ایران پیش از اسلام، 6 (2): 135-154. 10.22034/IAEJ.2022.13953.1053
- قلی‌زاده، هادی؛ فاضلی، فیروز؛ و یوسف‌پور، محمدکاظم، (1394). «تحلیل دگردیسی گفتمان قدرت قدسی در ادبیات ایران از اوستا تا متون عرفانی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 3(13): 1-26. https://literature.ihss.ac.ir/Article/10219.
- کاخ گلستان، آلبوم‌خانۀ کاخ گلستان، آلبوم 158.
- کتابخانه و موزۀ ملی ملک.
- کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مجلۀ فرانسوی لِ ایلوستریشن، تهران: آرشیو کتابخانه، کد نسخه‌شناسی. (345/675)
- کربن، هانری، (1383). ارض ملکوت از ایران مزدایی تا ایران شیعی، کالبد انسان در روز رستاخیز. ترجمۀ ضیاءالدین دهشیری، جلد یک، تهران: طهوری.  
_کریمی، پانته‌آ، (1378). «بررسی عوامل بصری روزنامه‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار». پایان‌نامۀ کارشناسی گرافیک، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران (منتشر نشده).
- وفایی، محمدافشین، و غلامی، علی، (1397). «زبان، ابزار قدرت در روزنامه‌های دربار دورۀ قاجار (مطالعه موردی روزنامه دولت علیه ایران)». ادب فارسی، 2: 78-59. DOI: 10.22059/jpl.2019.273992.1342
 محسنیان‌راد، مهدی، (1378). ایران درچهارکهکشان ارتباطی. تهران: سروش.
- مراثی، محسن، (1395). «تحلیل کاربرد رنگ آبی در تصویرسازی شخصی مجنون در نگارگری ایرانی دوره‌های تیموری و صفوی». نگره، 37: 49-62. 10.22070/NEGAREH.2016.342
-  مرتضایی، محمد؛ دهقان، مریم؛ و حیدری‌باباکمال، یدالله، (1393). «بررسی و تحلیل نقش‌برجسته‌های قاجاری مجموعه سنگ طاق‌بستان، کرمانشاه». نشریۀ هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 12 (2): 27-360. 10.22059/JFAVA.2014.51437 
- معین‌الدینی، محمد، (1394). «بررسی رابطۀ بین حمایت فتحعلی‌شاه قاجار از هنر و استفاده سیاسی از آن». فصل‌نامۀ تخصص علوم سیاسی، 11(30): 140-117. psq.karaj.iau.ir/article_523579.html
- مجلۀ لِ ایلستریشن، تالار کاوش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- مقدم‌اشرفی، م.، (1367). همگامی نقاشی با ادبیات در ایران (از سده ششم تا یازدهم هجری قمری). ترجمۀ رویین پاکباز، تهران: نگاه.
- هدایت، رضاقلی، (1380). تاریخ روضةالصفای ناصری. قم: اساطیر.‬‬‬
- Aghdashloo, A., (1999). Of joys and sorrows. Tehran: Atiyeh (In Persian).
- Alexander, V., (2019). Sociology of Arts: A description of beautiful and people-friendly forms of art. Translated by: Azam Ravadrad, Tehran: Art Academy (In Persian).
- Alimohammadi Ardakani, J., (2012). Synchronization of Qajar Literature and Painting. Tehran: Yesavali (In Persian).
- Amanat, A., (2003). Qibla Alam, Naser al-Din Shah Qajar and the Kingdom of Iran. Translation by: Hassan Kamshad, Tehran: Karnameh (In Persian).
-Azevedo, E. E., (1989). “Elements  of a model  of a  multi-party  political  system  in  its social  context”. A Thesis Presented to The Faculty of the Department of Political  Science, San Jose State University In Partial  Fulfillment of the Requirements  for the Degree Master of Arts (In Persian).
- Bastid, R., (1995). Art and Society. Translated by: Ghafar Hosseini, Tehran: Tos Publications (In Persian).
- Diba, L., (1999). “Imaging power and image power, intention and result in the first paintings of the Qajar era”. Iran Nameh, (67): 453-423. sid.ir/paper/454254/ta (In Persian).
- Droville, G., (2008). Travelogue of Droville. Translator: Javad Mohii, Tehran: Gutenberg.
- Ebrahimi Naghani, H., (2009). “Comparative study of the human figure in Herat school painting and Qajar painting”. Jaloh Hanar, (1): 28-13. magiran.com/p672466 (In Persian).
- Esna-ashari, N. & Ashuri, M. T., (2016). “Fath Ali Shah's use of image language in expressive power”. Journal of Visual and Applied Arts, 20: 47-58. 10.30480/VAA.2018.613 (In Persian).
- Etzad al-Sultaneh, A. M., (1991). Eksir al-Tavarikh. Tehran: Weisman (In Persian).
- Ghasemi, F., (2001). History of Iranian press, the era of Mohammad Shah and Naser al-Din Shah. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization, Media Studies and Research Center (In Persian).
- Ghasemi, S. F., (2003). Iranian press in the 20th century. Tehran: Nash Qaseh (In Persian).
- Hedayat, R. Q., (2001). The History of the Naseri Cemetery. Qom: Asatir (In Persian).
- Haji Alilou, S., (2016). “Investigation of the effectiveness and cases of imitation of pre-Islamic Iran in the Qajar era based on the prominent Qajar motifs”. Anthropology Letter, 4 (8): 30-59. sid.ir/paper/66428/fa. (In Persian).
- Hosseinirad, A. M., (2012). “Examination of the Qajar period volume processing from ancient petroglyphs to Homayoni statue”. Visual Arts, 51: 60-78. DOI: JFAVA.2013.29610 (In Persian).
- Heydari Baba Kamal, Y.; Reza, S. P. & Habibi, H., (2012). “The prominent carving of the hunting ground of Khosrow II (?) in the Bostan Taq and its imitation in the relief of the Tangvashi of Fath Ali Shah Qajar”.Bagh Nazar, 9 (21): 80-99. 10c14fa03/nazar201317203f8da5. (In Persian).
-  Khalili, N., (2013). Orientation to the West (in Qajar, Ottoman and Indian art). Translated by: Payam Behtash, Tehran: Karang (In Persian).
- Karbon, H., (2004). The Land of the Kingdom from Madhish Iran to Shiite Iran, Human Body on the Day of Resurrection. Translated by: Ziauddin Deshiri, Volume 1, Tehran: Tahori (In Persian).
- Karimi, P., (1999). “Visualization of the Qajar Era Lithograph Newspapers, (Unpublished Bachelor of Graphics Thesis)”. Faculty of Visual Arts, Tehran University of Arts, Iran (In Persian).
- Library, Museum and Document Center of the Islamic Council, French magazine Le Illustration, Tehran: library archive, bibliographic code. (345/675), (In Persian).
- Le Illustration magazine, library exploration hall, museum and document center of the Islamic Council (In Persian).
-  Marathi, M., (2015). “Analysis of the use of blue color in the personal depiction of Majnoon in Iranian painting of the Timurid and Safavid periods”. Negreh, (37): 49-62, DOI: 10.22070/NEGAREH.2016.342 (In Persian).
- Mohsenian Rad, M., (1999). Iran in Communication Quadrilateral. Tehran: Soroush (In Persian).
- Moin-al-Dini, M., (2014). “Investigating the relationship between Fath Ali Shah Qajar's support of art and its political use”. Political Science Quarterly, (30): 117-140. psq.karaj.iau.ir/article_523579.html (In Persian).
- Mortezaei, M.; Dehghan, M. & Heydari Baba Kamal, Y., (2013). “Review and analysis of Qajar reliefs of Bostan Stone Arch Collection, Kermanshah”. Journal of Fine Arts - Visual Arts, 2: 27-36. DOI: 10.22059/JFAVA.2014.51437 (In Persian).
- Panje Bashi, E., (2008). “The Superiority of the Image of Fath Ali Shah in the Louvre Museum”. Aine Khayal, 11-6. magiran.com/p604629 (In Persian).
- Organization of Documents and National Library of Iran, Sharaf newspaper, Tehran: library archive, bibliographic code. (296/3281), (In Persian).
- Organization of Documents and National Library of Iran, Ruh al-Quds newspaper, Tehran: library archive, bibliographic code. (278/5657) (In Persian),
- Parveen, N., (1998). Journalism history of Iranians and other Persian writers. First Volume, Tehran: University Publishing Center (In Persian).
- Qolizadeh, H.; Fazeli, F. & Youssefpour, M. K., (2014). “Analysis of the transformation of the discourse of holy power in Iranian literature from Avesta to mystical texts”. Persian Language and Literature Research, (3): 1-26. https://literature.ihss.ac.ir/Article/10219 (In Persian).
- Rabbanizadeh, S. M. R. & Lotfi, L., (2014). “Power Structure in Iran during the Nasrid Era, Contemporary Political Essays”. Institute of Humanities and Cultural Studies, (4): 57-77. sid.ir/paper/765983/er (In Persian).
- Rahmani, Gh. & Hosseini, M., (2019). “Historical Sociology of Qajar Court Wall Paintings”. Parse Archaeological Studies, 11: 205-217.  DOR: 20.1001.1.26455048.1399.4.11.11.4 (In Persian). https://journal.richt.ir/mbp/article-1-295-en.html
- Scarchia, J. R., (1997). Safavid art, Zand and Qajar. Translated by: Yaqub Azhand, Tehran: Molly (In Persian).
- Shamim, A. A., (2008). Iran during the Qajar dynasty, Tehran: Behza d (In Persian).
- Toscano, G., (2015). “Artistic performances and sociological research”. In: Studies in Symbolic Interaction in Symbolic Interaction, 28: 199-206 (In Persian).
- Vafaei, M. A. & Gholami, A., (2017). “Language, a tool of power in the court newspapers of the Qajar period (a case study of the government newspaper against Iran)”. Farsi literature, (2): 59-78. DOI: 10.22059/jpl.2019.273992.1342 (In Persian).
- Zaka, Y., (2005). History of Photography and Pioneering Photographers in Iran. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company (In Persian).
-  Ziba Kalam, S., (1998). Tradition and Modernity. Tehran: Rozana (In Persian).