گل‌نوشتۀ آغازایلامی با سیستم نگارشی تأیید نشده‌ای از تپه سفالین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستان‌شناسی پیش‌از‌تاریخ، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

2 استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا، ورامین، ایران

چکیده

دورۀ آغازایلامی در نیمۀ دوم هزارۀ چهارم پیش‌ازمیلاد در بازۀ زمانی 3300 تا 2800پ.م. شکل گرفت که می‌توان آن را به‌عنوان انقلابی در زندگی سیاسی و معیشتی بشر دانست. تپه سفالین در شمال مرکز فلات ایران، یکی از بارزترین محوطه‌های این دوره است که کلیۀ شاخص‌های مهم دورۀ آغازایلامی را داراست. بررسی و تحلیل معیشت، جامعه و طبقات اجتماعی مردمان دورۀ آغاز ایلامی ساکن در سفالین براساس گل‌نوشته‌ای با سیستمی نگارشی پیشنهادی که هنوز تأیید نشده از این دوره است، یکی از مهم‌ترین اهداف این پژوهش است. این‌که چرا جامعۀ آغازایلامی با سیستم نگارشی کهن خود، چنین سیستمی داراست و چگونه هم‌زمان با شکل‌گیری جوامع شهری و پیدایش خط در فلات ایران و خوزستان می‌توان این سیستم نگارشی را مورد ارزیابی قرار داد. یکی از وجوه شاخص را می‌توان، وجود داده‌های ویژه، بیانگر سیستم اداری و فن مدیریت خاص، تغییر معیشت و نوع زندگی به گونۀ طبقاتی و به‌وجود آمدن تمایزات اجتماعی و سیاسی می‌باشند. در پژوهش حاضر نگارندگان با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی این گل‌نوشتۀ آغازایلامی، سعی‌بر معرفی و نهایتاً تحلیل ساختار نگارشی جدیدی پیشنهاد داده‌اند؛ براساس گل‌نوشته‌های تپه سفالین می‌دانیم که در برخی از الواح به‌دست آمده، مفاد متنی دستمزد پرداخت بیش از هزار کارگر برای انجام کاری ثبت شده است و برروی متون نگارشی مبنی‌بر شمارش، گله‌هایی با تعداد بسیار بالایی از دام به یادگار مانده است، که نشان از یک جامعۀ بزرگ طبقاتی و یا شاید حکومتی می‌باشد و معرف یک جامعه با پیچیدگی‌های شهری است؛ همان‌گونه که ذکر شد با وجود مستندات حاضر، نیل به هدف که همانا تحلیل این موضوع ویژه امکان‌پذیر می‌شود. این گل‌نوشته می‌تواند با سیستم نگارشی خاص خود دریچه‌ای جدید در مطالعات گل‌نوشته‌های آغازایلامی، تحت‌عنوان آغازایلامی فلات نشان دهد.   

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A “New” Proto-Elamite Tablet with Unattested Numerical System from Tappeh Sofalin

نویسندگان [English]

  • Morteza Hessari 1
  • Rohollah Yousefi Zoshk 2
1 Associate Professor, Department of Prehistoric Archaeology, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Archaeology, Islamic Azad University Varamin-Pishva Branch, Varamin, Iran
چکیده [English]

Late 4th millennium B.C is a period of human life in which he developed writing on clay tablets as a major means of economic transactions. This process is one of the greatest inventions in human history, and perhaps the most important of them, which did not happen all at once and had a gradual trend from the Neolithic period to the second half of the fourth millennium BC. The main feature of this period, along with seals and seal impressions, is clay tablet with ideographic signs plus counting notations and then evolved with syllabic conventional signs in the later stages, which is probably the initial shape of the standard writing. These clay tablets in Iran have been obtained from Susa and Chogha Mish in Khuzestan, Sialk in Kashan and Sofalin in Tehran province. The excavation seasons at Tappeh Sofalin unearthed a significant corpus of administrative material culture that provides evidence for the use of a complex administration systems during the Proto Elamite period at the second half of the fourth millennium B.C. These evidences are closely related to administration systems known from sites in southwestern Iran, most prominently at Susa III period. The types of administrative evidences from economic tablets to ideo-numerical ones were found at Tappeh Sofalin, suggesting that the settlement prolonged during the Proto Elamite period. One of the diagnostic administrative materials unearthed during the expedition is an almost intact Proto Elamite tablet with an unattested numerical system. Given the relative scarcity of texts from this time, the example offered in this article should add significantly to our knowledge and understanding of one of the world’s oldest attested forms of writing. Here we discuss this Proto Elamite tablet and the meaning it conveys.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proto Elamite
  • Clay Tablet
  • Ancient Iran
  • Administration Technique. Unattested Numerical System
  • Tappeh Sofalin
- Alden, J. R., (1982). “Trade and Politics in Proto-Elamite Iran.” In: Current Anthropology, 23 (6): 613 – 640
- Alden, J. R., (1892). “Trade and Politics in proto – Elamite Iran”. Current Anthropology, 23 (6): 613 – 40.
- Biscione, R.; Saivatori, S. & T., (1977). “Shahr-I sokhta: L abitato proto storico e la sequenze cronologica”. In: la citta Bruciata Del deserto salato (the burnt city in the salt desert): 77-102 with Eng. Trans-lation: 103-112. Erizzo editrice. Italy.
- Carter, E., (1980). “Excavations in the Ville Royale at Susa: The Third Millennium B.C. Occupation”. Cahiers de la Delégation archéologique française en Iran, 11: 7-134.
- Crone, P., (2003). Pre-Industrial Societies: Anatomy of the Pre-modern World. New Jersey, USA: One world Publications
- Dittmann, R., (1986a). “Susa in the Proto-Elamite Period and Annotations on the Painted Pottery of Proto-Elamite Khuzestan”. In: Gamdat Nasr: Period or Regional Style? Edited by Uwe Finkbeiner and Wolfgange Röllig. Beihefte Zum Tübinger Atlas des orderen orients, Reihe B. no. 62, Wiesbaden: 171-96. 
- Dittmann, R., (1986b). “Seals and Sealings and Tablets”. In: Gamdat Nasr: Period or Regional Style? U. Finkbeiner and W.Röllig (eds), Beihefte zum Tübinger Atlas des vorderen orients. Wiesbaden: 332-66.
- Dahl, J. L.; Hessari, M. & Yousefi Zoshk, R., (2012). “The proto-Elamite Tablets from Tape Sofalin”. Iranian Journal of Archaeological Studies, 2(1): 57-73.
- Ghirshman, R., (1938). Fouilles de Sialk. Vol.1. Paris.
- Hessari, M.; Bernbeck, R. & Pollock, S., (2021). “A Brief Report on New Radiocarbon Dates from Tappeh Sofalin, Pishva, Iran”. Journal of Archaeological Studies, 12 (4): 49 -61 
- Hessari, M., (2011). “New Evidence of the Emergence of Complex Societies”. Iranian Journal of Archaeological Studies, 1 (2): 35.
- Lamberg-Karlovsky, C. C., (1970). Excavations at Tappeh Yahya 1967-69. Pahlavi University, the Asia Institute Monograph series No.1, Cambridge.
- Lamberg-Karlovsky, C. C., (1972). “Trade Mechanisms in Indus-Mesopotamian Interrelations”. Journal of the American Oriental Society, 92 (2): 89-100.
- Le Brun, A., (1971). Recherches stratigraphiques á ĺacropole de Susa (1969-71) DAFI. 1.
- Majidzadeh, Y., (2002). The first and second season of archaeological excavation at tep Ozbaki. Iranian center for Archaeological Research
- Nicholas, I. M., (1980). The Proto-Elamite Settlement at TUV. University Museum Monograph 69. Philadelphia. The University Museum.
- Pittman, H., (1997). “The Administrative Function of Glyptic Art in proto – Elamite Iran: A Survey of the Evidence”. Sceaux d’orient ET leur employ. Res orientales, X: 133 – 153.
- Potts, D., (1999). The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State. Cambridge: Cambridge university press.
- Potts, D. T.; Lamberg-Karlovsky, C. C. & Pittman, H., (2001). Excavations at Tappeh Yahya, Iran, 1967-1975: the third Millennium. Bulletin of the American School of Prehistoric Research 45. Cambridge.
- Powell, M. A., (1984). “Late-Babylonian Surface Mensuration”. AfO, 31: 32-66.
- Scheil, V., (1905). Documents en Ecriture Proto-Elamite (MDP6). Paris: Leroux.
- Sumner, W., (1986). “Proto-Elamit Civilization in Fars”. in: Gamdat Nasr: Perod or Regional Style? U. Finkbeiner and W.Röllig (eds), Beihefte zum Tübinger Atlas des vorderen orients. Wiesbaden: 199-211.
- Tosi, M., (1984). “The Notion of Craft Specialization and its Representation in the Archaeological Record of Early States in the Turanian Basin”. In: M. Spriggs (Ed), Marxist Perspectives in Archaeology. Cambridge: 22-52.
- Whitcomb, D. S., (1971). “The proto-Elamite period at talli-ghazir, Iran”. M. A thesis. University of Georgian. Athens. Geirgia (Unpublished).
- Yousefi Zoshk, R.; Forouzan, F. & Tavoosy, M., (2022). “An analysis of the political and livelihood of Susa in Proto-Elamite period”. Journal of Iran Pre-Islamic Archaeological Essays, 7 (1): 71 -83.