کتیبه نویافته پهلوی در تنگه‌ی بلاغی(پاسارگاد6)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سرپرست موزه تخت جمشید و عضو مرکز پژوهش های کتیبه شناسی تخت جمشید.

2 عضوهیات علمی پژوهشگاه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

3 کارشناس باستان شناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد

4 کارشناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد

10.22084/nb.2023.27450.2556

چکیده

موضوع و محور گفتار پیش‌رو، کتیبه‌ی نویافته‌ای است که در تیرماه 1401 در تنگه‌ی بلاغیِ دشت پاسارگاد برای نخستین‌بار مشاهده گردیده است. این کتیبه به خطّ و زبان فارسی‌میانه(پهلوی کتابی) با سنت ساسانی به تحریر درآمده است که با عرض 40 و طول 90‌سانتی‌متر، دربردارنده‌ی سه قاب و سه‌ نوشتار است. بخش اصلی کتیبه، قاب میانی است که با 8 سطر، به‌صورت عمودی تحریر شده است. قاب‌های جانبی در بالا و پائینِ نوشته میانی، دیده می‌شوند و به‌صورت افقی تحریر شده‌اند. قاب بالا دربردارنده‌ی سه‌سطر و قاب پائین به‌نظر می‌رسد سه‌سطر داشته است. اینکه کتیبه در چه زمانی نوشته شده و به چه فرد یا افرادی تعلق داشته است؟ پرسش‌های اصلی پژوهش به‌شمار می‌روند که محتوای کتیبه خود بدانها پاسخ می‌دهد. در دشت پاسارگاد، پیش‌تر نیز 5 کتیبه‌ی پهلوی شناسایی و خوانش شده است. این 5 کتیبه که در منطقه‌ی موسوم به تل‌تخت در سالهای 1961 تا 1963 میلادی کشف شده است؛ در شمار گورنبشته‌های پهلوی محسوب می‌گردند. کتیبه‌ی پژوهش حاضر امّا محتوایی متفاوت از کتیبه‌های تل‌تخت دارد و آنگونه که مشاهده خواهد شد؛ در آن از ساخت پل و بندی باستانی سخن رفته است که به‌نظر می‌رسد؛ به روزگار خسرو اول، انوشیروان تعلق داشته است. نکته جالب اینکه پیش از کشف این کتیبه باستان‌شناسان پایگاه میراث جهانی پاسارگاد؛ پی و شالوده‌ی پل و فراز-راهی باستانی را درست در زیر کتیبه و بر روی رودخانه پلوار، مشاهده و مستندنگاری کرده بودند که مستندات آن از نظر خواهد گذشت. بنابراین کشف این کتیبه اهمیّت و ضرورت پرداختن بدان را به‌ویژه از منظر باستان‌شناسی و حفاظتی دوچندان می‌کند. پژوهش حاضر به‌صورت میدانی و اسنادی(کتابخانه‌ای) انجام شده است. با توجه به اینکه این کتیبه در معرض فرسایش شدید قرار داشته است؛ نگارندگان با تهیّه قالب از آن، کوشش کردند تا جدای از خوانش بهتر، گام مؤثری در جهت حفاظت از آن برداشته شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

New Pahlavi inscription in Bulaghi Gorge (Pasargadae 6)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Doroodi 1
  • Afshin Ebrahimi 2
  • Hamidreza Karami 3
  • Farhad Zarei Kordshuli 4
1 Manager,Persepolis Museum & The Center for Epigraphical Studies
2 عضوهیات علمی پژوهشگاه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
3 Expert archaeologist world heritage site of Pasargadae
4 Pasargad World Heritage Site Expert
چکیده [English]

The subject and focus of the following speech is a new inscription that was observed for the first time in the month of July 2022 in the Bulaghi gorge of Pasargadae plain. This inscription, which was written in Middle Persian script with the Sassanid tradition; With a width of 40 and a length of 90 cm, it contains three frames and three texts. The main part of the inscription is the middle frame, which is written vertically with 8 lines. The side boxes are seen above and below the middle text and are written horizontally. The upper box contains three lines and the lower box also seems to have three lines; Only one word of it can be read. The main research questions are: who does the inscription belong to, when was it written, and what is its content? In the Pasargadae plain, 5 Pahlavi inscriptions have been identified and read before. These 5 inscriptions that were discovered in the area known as Tall-i Takht in the years 1961 to 1963; The tombstone is in Sassanid Pahlavi script. The inscription of the present research has a different content from the Tall-i Takht inscriptions and as will be seen; It mentions the construction of ancient bridges and embankments, which seems to be; belonged to the reign of Khosrow I. The interesting thing is that before the discovery of this inscription, the archaeologists of Pasargadae World Heritage Base; They had observed and documented the foundation of the ancient bridge and overpass right under the inscription and on the Pulvar river. Therefore, the discovery of this inscription doubles the importance and necessity of dealing with it, especially from the point of view of archeology and protection. Finally, it should be mentioned that the current research was conducted in the field and documents (library).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pasargadae
  • Dasht-i Morghab
  • Tang-e Bulaghi
  • Pahlavi inscription
  • ancient bridge