مطالعۀ گونه شناسی سفال های لعابدار اسلامی در محوطۀ معبد آناهیتای کنگاور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه باستان شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه باستان شناسی،واحدتهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

3 دانشیار، باستان شناسی گروه اسلامی پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

4 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.تهران.ایران

10.22084/nb.2023.23710.2305

چکیده

محوطۀ موسوم به معبد آناهیتای کنگاور به عنوان یکی از شاخص‌ترین محوطه‌های غرب ایران محسوب می‌شود که همواره مورد توجه مورخان و جغرافی نویسان دوره اسلامی، سیاحان و جهانگردان اروپایی و همچنین باستان شناسان بوده است. حضور یک بنای بزرگ سنگی بر روی این محوطه موجب شده است که بیشترِ توجه باستان شناسان معطوف بدان شود. بنابراین سایر یافته-های محوطه و به خصوص سفال‌های لعابدار منقوش آن کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. در این مقاله تعداد 50 قطعه از سفال‌های ساده و لعاب‌دار منقوش محوطه مورد مطالعه قرار گرفته است. این قطعات که در بررسی یا کاوش‌ سال‌های گذشته محوطه گردآوری شده‌اند، هم اکنون در مخزن سفال پایگاه معبد آناهیتا موجود هستند. همچنین به دلیل نبود گزارش باستان شناسی و تمرکز پژوهشگران بر روی بنای سنگی، هیچ گونه اطلاعاتی از بافت و محل دقیق یافت شدن این قطعات در دست نیست. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و بر اساس یافته‌های حاصل از مطالعات میدانی – کتابخانه‌ای است. پرسش‌های اصلی مطرح شده در این پژوهش شامل: سفال‌های لعاب‌دار منقوش مورد مطالعه در محوطه شامل چه نوع گونه‌های شاخصی می‌شوند؟ بیشترین تنوع و فراوانی سفال‌های لعاب‌دار منقوش در محوطه، مربوط به چه بازه زمانی هستند؟ در این مقاله با مطالعه سفال‌های لعاب‌دار ساده و منقوش از دوره اسلامی در محوطه کنگاور مشخص شده است که اکثریت آن‌ها به قرون میانه اسلامی در سده‌های ششم تا هشتم هجری قمری تعلق دارند. این قطعات سفال با لعاب پاشیده، سفال فیروزه قلم مشکی، سفال با نقاشی زیر لعاب شفاف و سفال اسگرافیتو و شانلووه هستند. تعدادی قطعات سفال نیز از دورۀ صفوی تا سده‌های متأخر اسلامی در فاصلۀ سده‌های 10 تا 13 هجری قمری قابل مشاهده هستند.این سفال ها نیز از نظر نقش و لعاب و شیوه پخت بسیار متنوع و قابل توجه هستند. همچنین مطالعۀ ظروف لعاب‌دار منقوش اسلامی در این محوطه نشان داد که دارای مشابهت با سفال‌های منقوش دورۀ اسلامی در محوطه‌های مختلف منطقه همدان بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study of the typology of Islamic glazed pottery in the vicinity of Anahita Kangavar temple

نویسندگان [English]

  • Fataneh Rahimi 1
  • Maryam Kolbadinejad 2
  • Mohammad Mortezai 3
  • mohammad eghbal chehri 4
1 Department of Archaeology, Central Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Department of Archaeology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Archeology Department of Islamic Research Institute of Archaeology, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism
4 Member of the faculty of Islamic Azad University, Tehran Branch, Center, Tehran, Iran
چکیده [English]

The site called the Temple of Anahita Kangavar is considered as one of the most significant sites in western Iran, which has always been of interest to historians and geographers of the Islamic period, European tourists, as well as archaeologists. The presence of a large stone building on this area has caused most of the attention of archaeologists to be directed to it. Therefore, other finds of the site, especially its painted glazed pottery, have been less researched. In this article, the number of 50 pieces of plain and painted glazed pottery of the site has been studied. These pieces, which were collected during the survey or exploration of the site in the past years, are now available in the pottery warehouse of the Anahita temple. Also, there is no information about their texture and exact location. The method of research on Islamic glazed pottery of this site is field-library method and questions were raised as follows: What are the characteristic types of painted glazed potteries studied in the site? The greatest variety and abundance of painted glazed potteries in the site are related to what time period? In this article, by studying plain and painted glazed pottery from the Islamic period in Kangavar site, it has been determined that most of them belong to the Islamic Middle Ages in the sixth to eighth centuries AH. These pieces of potteries include sprayed glazed pottery, black pen under turquoise glazed potteries, painted under clear glazed and Esgrafiato and champleve pottery. Also, a number of pottery pieces from the late Islamic period from the Safavid period onwards in the 10th to 13th centuries AH have been obtained. Also, the study of Islamic glazed pottery in this site showed that it was completely similarities with the tradition of pottery of the Islamic period in different sites of Hamadan region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kangavar
  • Anahita Temple Building
  • Islamic Period
  • Glazed pottery
  • painted Potteries