معرفی و بررسی سنگ نوشته های نویافته خط پهلوی در تیمره گلپایگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده حفاظت و مرمت- گروه باستانشناسی دانشگاه هنراصفهان

2 عضو هیئت علمی بازنشسته پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

10.22084/nb.2024.28135.2620

چکیده

سنگ نگاره‌های تیمره به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم ترین مجموعه سنگ نگاره‌های ایران، محسوب می‌شود. این نقوش صخره ای بازتابی از محیط طبیعی و انسان و همچنین نحوه تعامل دو طرفه انسان‌ها با خود و با محیط است. نشانه‌ها و علائم خطی یکی از موضوعات ویژه بر روی سنگ نگاره‌های تیمره است، که سنگ‌نوشته‌های پهلوی از جمله این علائم خطی محسوب می‌شود. در مجموعه سنگ نگاره‌های تیمره گلپایگان، تاکنون پانزده نمونه سنگ نوشته پهلوی شناسایی شده است که بیشتر آن‌ها متعلق به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی است. در این مقاله برای نخستین بار، به معرفی شش سنگ نوشته پهلوی نویافته در تیمره که در بررسی‌های میدانی نگارنده در سال‌های اخیر در محوطه‌های غرقاب، اِسفاجرد و کوچری یافته شده‌اند؛ می‌پردازیم. ضمن بررسی ترجمه و مفهوم اصلی این سنگ نوشته‌ها، دو پرسش مطرح می‌شود: آیا ارتباطی مفهومی میان آن‌ها و سایر سنگ نوشته‌های پهلوی تیمره وجود دارد؟ و چه هم‌سویی بین مفاهیم این سنگ نوشته ها و چشم انداز طبیعی و فرهنگی منطقه وجود دارد؟ در متن این سنگ نوشته‌ها، بیشتر به موضوع «آب» پرداخته شده است و واژه «زِهاب» در اغلب آن‌ها دیده می‌شود. در فرهنگ زبان پهلوی «رودخانه» به‌عنوان معنای زِهاب، متداول‌تر است. این واژه ارتباط مستقیمی با چشم انداز طبیعی منطقه و نزدیکی به منابع آبی و همچنین موقعیت سنگ نگاره‌ها در این محوطه‌ها دارد. به نظر می‌رسد که این متون می‌توانسته نشانه گذاری بر وجود منابع آبی در منطقه، به ویژه برای افراد رهگذر و اقوام کوچرو بوده باشد. موضوع آب و داستان‌های تاریخی مرتبط با آن، ریشه در فرهنگ شفاهی مردم منطقه نیز دارد. همه این موارد نشان از جایگاه ویژه آب در میان مردم بومی و کوچرو، به‌ویژه در اواخر دوران ساسانی است. این پژوهش کاربردی، به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از بررسی‌ها و مصاحبه میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Introduction and review of new Pahlavi inscriptions in Teymareh Golpayegan

نویسندگان [English]

  • mohsen jamali 1
  • Rasul bashash Kanzagh 2
1 Faculty of Conservation and Restoration - Department of Archeology, Isfahan Art University. Isfahan. Iran
2 Research Institute of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism. Tehran. Iran
چکیده [English]

Teymareh petroglyphs are considered as one of the largest and most important colonies of Iranian petroglyphs. This large collection of petroglyphs is located in Isfahan, Markazi and Lorestan provinces, and Golpayegan is one of the major centers of petroglyphs in Teymareh. Most of the motifs of these petroglyphs are related to hunting scenes. Signs and linear signs are one of the important topics on Teymareh petroglyphs. Pahlavi Inscriptions are among these signs and linear signs on Teymareh petroglyphs. Fifteen samples of Pahlavi inscriptions have been identified in the collection of petroglyphs of Teymareh Golpayegan. These Pahlavi inscriptions mostly belong to the late Sassanid period and the early Islamic period. In this article, for the first time, we introduce six new Pahlavi inscriptions in this region. These inscriptions were found in Qarqab, Esfajard and Kucherey sites. In the translation of these inscriptions, we see that most of them are related to the subject of water and the word "zehab" is seen in most of them. In the dictionary of Pahlavi language, the word Zehab mostly means river. This word is directly related to the natural landscape of the area and the proximity to water sources, as well as the location of petroglyphs in these sites. The word Zehab also has a direct alignment with some native terms related to water. According to the study of the text of these Pahlavi inscriptions, it seems that these texts could have marked the existence of water resources in the region, especially for passers-by and nomadic tribes. All these cases show the special place of water among the people of this region, especially during the Sassanid era. Through surveys and field interviews, we found out that the issue of water and historical stories related to it exist in the oral culture of the people of the region, and through library surveys, we also found out that it also exists in historical books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "
  • petroglyph"
  • Pahlavi inscription"
  • Teymareh"
  • Golpayegan"
  • , "
  • Zehab"