مطالعه دوره‌های نوسنگی و مس‌و سنگ منطقه قره‌داغ براساس داده های باستان‌شناختی شهرستان اهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 استاد گروه باستان شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 استادیار گروه باستان سنجی و باستان شناسی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

4 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

منطقۀ قره‌داغ و شهرستان اهر که در آذربایجان شرقی (شمال‌غرب ایران) واقع شده، محوطه‌ها و فرهنگ‌های مختلفی را در خود جای داده است. مطالعات باستان‌شناسی و جدول گاهنگاری شمال‌غرب ایران بیشتر برپایۀ داده‌های باستان‌شناختی حوضۀ دریاچۀ ارومیه شکل‌گرفته و به سایر مناطق شمال‌غرب ایران تعمیم داده شده و جایگاه سایر مناطق ازجمله منطقۀ قره‌داغ در توالی فرهنگی آن ناشناخته باقی‌مانده است. از آنجا که این ناحیه درمیان منطقۀ قفقاز جنوبی، دشت مغان و حوضه‌های دریاچۀ ارومیه و قزل‌اوزن قرار گرفته، می‌تواند نقش مهمی را در تبیین و تشخیص دوره‌های نوسنگی و مس‌و‌سنگ منطقه ایفا نماید و همراه با مقایسه و تحلیل یافته‌های باستان‌شناختی منطقه، به‌ویژه سفال‌ها، برآیند نسبتاً جدیدی را در جهت تکمیل جدول گاهنگاری ارائه دهد. جهت مطالعه فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخی منطقه (دوره‌های فرهنگی)، این پرسش‌ها مطرح می‌گردد: 1- تسلسل گاهنگاری این منطقه باتوجه به دوره‌های فرهنگی، چگونه تبیین می‌گردد؟ فرضیۀ اصلی در ارتباط با این پرسش، وجود دوره‌های نوسنگی‌جدید و دورۀ مس‌وسنگ جدید 2 و 3 (LC2-3) در شهرستان اهر/قره‌داغ است. 2- با توجه به پیوندهای مشترک (مشابه) و غیرمشترک (غیرمشابه)  این منطقه از شمال‌غرب ایران با منطقۀ مغان و سایر مناطق، از لحاظ داده‌های باستان‌شناختی و گاهنگاری چه ویژگی‌های فرهنگی را نشان می‌دهد؟ نوشتار پیشِ‌رو برپایۀ بررسی‌های میدانی با توصیف و تحلیل یافته‌های باستان‌شناختی منطقۀ موردمطالعه با هدف روشن ساختن افق‌های فرهنگی در جهت تکمیل جدول گاهنگاری منطقه صورت می‌گیرد. به‌عنوان نتیجۀ نهایی می‌توان گفت سفال‌های دوره‌های مذکور، شباهت‌هایی با سایر مناطق شمال‌غرب ایران، به‌ویژه با‌ حوضۀ دریاچۀ ارومیه و منطقۀ قفقاز جنوبی نشان می‌دهد. با توجه به وسعت محوطه‌ها، پراکنش سفال‌ها و سایر یافته‌های باستان‌شناختی، چنین استنباط می‌شود که استقرارها به‌صورت فصلی بوده و احتمالاً توسط دامداران و جوامع کوچ‌گر به‌صورت محدود مورداستفاده قرار گرفته است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study of the Neolithic and Chalcolithic Periods of Qarehdagh Region based on the Archaeological Data of Ahar city

نویسندگان [English]

  • Ali Karimikiya 1
  • Reza Rezalou 2
  • Akbar Abedi 3
  • Ardeshir Javanmardzadeh 4
1 Ph.D. in Archeology, Department of Archeology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
2 Professor, Department of Archeology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
3 Assistant Professor, Department of Archeology and Archeology, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran.
4 Associate Professor, Department of Archeology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
چکیده [English]

Qarehdagh region and Ahar city, which is located in East Azerbaijan (northwest of Iran), has different ancient sites and cultures. Archaeological studies and chronological table of northwest of Iran have been formed mostly based on archaeological data of the Urmia Lake Basin and extended to other regions of northwest of Iran and the position of other regions, including Qarahdagh region unknown in its cultural sequence remains. Since this area is located among the South Caucasus region, Moghan plain and the Lake Urmia basins of and Ghezel Ozan, it can play an important role in explaining and distinguishing the Neolithic, Chalcolithic periods of the region. And together with the comparison and analysis of recently obtained archaeological data of the region, present a relatively novel result. In order to understand the prehistoric cultures of the region (cultural periods), the following questions are raised: 1- How the chronological sequence of this region is explained according to cultural periods? The main hypothesis related to this question is the existence of Late Neolithic periods and Late Chalcolithic 2-3 (LC2-3) in the Ahar basin; 2- Which cultural features are understood from the common and uncommon cultural elements links (cultural interactions) of the northwest of Iran, including the Moghan plain and the other regions in terms of archaeological data and chronology of the mentioned periods? The present study has been carried out using descriptive-analytical study of archaeological data and data collection is based on field surveys and library studies with the aim of clarifying cultural horizons, the period of residence in the sites and completing the chronological table of the area. As a final point, it can be said that the pottery of the mentioned periods shows similarities with other regions of northwest of Iran, especially with the Urmia Lake basin. Due to the vast dimensions of the studied sites and other archaeological data, it is inferred that the settlements were seasonal and probably used limited by ranchers and nomadic communities.
Keywords: Neolithic, Chalcolithic, Chronology, Pottery, Qarehdagh, Ahar, Northwest of Iran.
 
Introduction
The northwest of Iran, due to its suitable environmental conditions and special location, has a sequence of settlements from prehistoric to Islamic periods. Identifying archaeological cultures, settlement sequences of different geographic regions and introducing as the archaeological community seems necessary (Bakhtiari et al., 2019: 8). This part of Iran has a special place in archaeological studies, due to its proximity to important cultural areas such as the Caucasus, Anatolia, Zagros, and Mesopotamia regions. In the meantime, northwest of Iran (Azerbaijan) is alone an important cultural and geographic area in Iranian plateau during the prehistoric time of Iran (Talaei, 2011: 64-63).
The main objectives of this study include: the survey and study of the role of the northwest of Iran in Neolithic, and Chalcolithic periods, comparison of its cultural data with neighboring regions, and the study of regional and transregional interactions and presenting a chronological framework. The beginning and the end of the Neolithic period varies in different regions of Iran and considering the heterogeneous climatic situation, and due to recent published studies in the other parts of the northwest of Iran, in addition to the Lake Urmia basin whose chronology is the basis of the chronology of the northwest of Iran, it is necessary to revise the chronological table of the area. Regarding to some archeological ambiguities and questions, this area was selected as an important area for studying. These questions are related to the relative chronology of the study area in the Neolithic and Chalcolithic periods; 1- How to explain the chronological sequence of this geographic area in the Neolithic and Chalcolithic periods? The main hypothesis related to this question is the existence of Late Neolithic periods and Late Chalcolithic 2-3 periods in Ahar city; 2- what are the cultural features of common and uncommon connections (cultural interactions) of this region from the northwest of Iran with Moghan region and other parts in terms of archaeological data and chronology of the mentioned periods? The hypothesis that can be presented on this question is that, based on the performed studies, this cultural area shows connections and commonalities with the Moghan region and especially with the Urmia Lake basin based on archaeological data.
 
Archaeological Evidences
The pottery of 5 areas related to the Neolithic period of Ahar region, are handmade with vegetable temper, incomplete baking in the range of pea, red, gray, and brick colors. But most pottery are in red, pea, and brick colors. The pottery of this period is often vacuous and most of them are simple, although pottery with black geometric patterns with a dark red coating can be seen among the pottery fragments. Geometric patterns are comparable with Haji Firuoz patterns that among them comb decorations can be seen. According to the form of utensils, potteries are related to shallow utensils such as bowls, cups, as well as short-necked jars and inverted edges. This type of pottery is obtained from most of Neolithic sites in the northwest of Iran and the South Caucasus. As a result of archaeological surveys in Ahar area, a total of 10 sites related to the Late Neolithic period and Late Chalcolithic 2-3 were identified. The relative chronology of these sites has been estimated based on the study of pottery samples and their comparison with samples obtained from the scientific excavations. Accordingly, the 5 identified and introduced areas of the Chalcolithic period are related to the Late Chalcolithic 2-3 period. According to the preliminary study of pottery and their comparison in terms of form, pattern, coating, and etc. with other areas, all the obtained potteries are related to the Late Chalcolithic 2-3 period / Chaff Faced Ware (CFW). The potteries of this period are both handmade and wheel-made and has vegetable temper and minerals.
 
Conclusions
Archaeological evidences suggest that the settlements were seasonal, short-lived, and probably used by ranchers and nomadic communities of the Late Chalcolithic period. It is worth to note that in the Late Chalcolithic period, we are witnessing an increase in settlements and population both in the northwest of Iran and in the Caucasus region. Based on the studies and the obtained data from the Ahar area and neighboring regions, the prehistoric situation of the region is clarified to some of extent and determines both the completion of the chronological table and the dispersion and expansion of the areas of the mentioned periods. According to the cultural and chronological sequences, the Qara Dagh region can be divided into the Late Neolithic/Transitional Chalcolithic periods (5400-5000 BC) and the Late Chalcolithic 2-3 period according to the chronologies of Kul Tepe Jolfa and Dava Göz Khoy (3600/3700-4200 BC). Considering to this fact that the Nakhchivani group, whose samples were obtained both from Kul Tepe Jolfa (Trench IV) and also from the South Caucasus geographic area, can be thought as a reason for considering the pottery data of the Late Chalcolithic 3 period in the Kura Araxes I period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neolithic
  • Chalcolithic
  • Chronology
  • Pottery
  • Qarehdagh
  • Ahar
  • Northwest of Iran

مراجع

- بختیاری، سحر؛ شیرازی، روح‌الله؛ عمرانی، بهروز؛ و موسی‌پورنگاری، فریبا، 1397، «سیر تطور فرهنگی منطقۀ قره‌داغ در خلال هزاره‌های ششم تا چهارم پیش‌ازمیلاد: براساس داده‌های بررسی هوراند». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 8(18): 43-25.
- بختیاری، سحر؛ عمرانی، بهروز؛ سلمانپور، رضا؛ ابطحی‌فروشانی، سیده زهرا؛ و بختیاری، سپیده، 1398، «تحلیل دوران نوسنگی شرق دریاچۀ ارومیه برمبنای مطالعات باستان‌شناختی شهرستان هوراند». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، 3(7): 21-7.
- بختیاری، سحر؛ شیرازی، روح‌الله؛ عمرانی، بهروز؛ بختیاری، سپیده؛ سلمانپور، رضا؛ و ابطحی‌فروشانی، سیده زهرا، 1398، «تأثیر عوامل محیطی و جغرافیایی بر پراکنش استقرارهای مس‌سنگی در حوزۀ هوراند». فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، 34 (2): 243-234.
- چایچی‌امیرخیز، احمد 1387، «گزارش لایه‌نگاری برای گمانه‌زنی دئیرمان تپۀ بستان‌آباد (فصل اول زمستان 1387)». آذربایجان شرقی: آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبریز، (منتشر نشده).
- حصاری، مرتضی؛ و اکبری، حسن، 1384، «گزارش گمانه‌زنی تپه ایدیر اصلاندوز». گزارش‌های باستان‌شناسی 4، تهران: پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، چاپ اول.
- حصاری، مرتضی، 1398، «تحلیل و بررسی تغییرات در سنت سفال مس‌وسنگ تپه ایدیر، دشت مغان، استان اردبیل». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9(21): 40-23.
- حیدریان، محمود، 1396، «شواهد باستان‌شناختی حوضۀ آبگیر سد احمد بیگلو، مشکین شهر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 7 (13): 24-7.
- خاماپی، بهروز، 1370، فرهنگ جغرافیایی آذربایجان شرقی. تهران: سروش.
- درخشی، حسن؛ هژبری‌نوبری، علیرضا؛ و فیروزمندی، بهمن، 1387، «گاهنگاری نسبی سفال‌های قوشاتپه شهریری». پیام باستان‌شناس، 5 (10): 32-20.
- رحیمی‌سرخنی، رقیه؛ نیکنامی، کمال‌الدین؛ و اسلامی، معین، 1395، «سفال‌های غیر دالمایی در بستر دالمایی: تشخیص باستان‌شناختی و توضیح آزمایشگاهی نمونه موردی: سهاچای تپه زنجان». مطالعات باستان‌شناسی، 8 (2): 70-51.
- رزاقی، حسین؛ و فهیمی، حمید، 1383، «گزارش مقدماتی گمانه‌زنی تپه جلبر (خان‌بابا)، آذربایجان غربی، مرداد 1375». باستان‌شناسی و تاریخ، 18 (2): 59-52.
- ساعدموچشی، امیر، 1392، «حوضۀ آب‌گیر رودخانۀ قزل‌اوزن در دورۀ مس‌وسنگ: براساس بررسی‌های باستان‌شناختی شهرستان بیجار». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 3 (5): 50-25.
- سلمانپور، رضا؛ ابطحی‌فروشانی، سیده زهرا، 1391، «گزارش نهایی بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان اهر». آذربایجان شرقی، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبریز، (منتشر نشده).
- سلمانپور، رضا؛ ابطحی‌فروشانی، سیده زهرا، 1392، «گزارش نهایی بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان هوراند». آذربایجان شرقی، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبریز، (منتشر نشده).
- سلمانپور، رضا؛ ابطحی، سیده زهرا؛ و عمرانی، بهروز، 1394، «بررسی و تبیین دورۀ کالکولیتیک در دامنه‌های شمالی قره‌داغ (هوراند)». دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، صص: 15-1.
- شریفی، مهناز، 1399، کاوش‌های باستان‌شناسی تپه قشلاق بیجار (پسکرانه‌های شرق زاگرس‌مرکزی). تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری.
- طلایی، حسن، 1390، ایران پیش‌ازتاریخ: عصر مس سنگی. تهران: سمت، چاپ اول.
- عابدی، اکبر، 1395، «گزارش مقدماتی دومین فصل کاوش باستان‌شناختی محوطۀ کول‌تپۀ هادی شهر، شمال‌غرب ایران». مطالعات باستان‌شناسی، 8(1): 111- 91.
- عابدی، اکبر، 1395، «گاهنگاری مطلق (C14) و نسبی محوطۀ دوه‌گوز خوی با استفاده از روش طیف‌سنج جرمی شتاب‌دهندۀ (AMS)؛ شواهدی از دورۀ مس‌وسنگ انتقالی، دالما و پیزدلی». پژوهه باستان سنجی، 2 (1): 54-39.
- علی‌بیگی، سجاد؛ خسروی، شکوه؛ نیکزاد، میثم؛ حیدری‌دستنانی، محسن؛ ثقفی‌یزدی، ناهید؛ اکبری، مسعود؛ و جعفرزاده، زهرا، 1393، «گزارشی از کاوش لایه‌شناختی تپه کول‌یری (کاروانسرا) در ارتفاعات شرق استان زنجان». گزارش‌های سیزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، صص: 239-235.
- عمرانی، بهروز، 1372، «سیمای باستان‌شناسی شرق دریاچۀ ارومیه از دورۀ نوسنگی تا عصر آهن». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- علی‌یاری، احمد؛ و طلایی، حسن، 1384، «تحلیل ساختاری نقوش سفال نوسنگی شمال‌غرب ایران». فصلنامۀ علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 56 (173): 61-73.
- کریمی‌کیا، علی؛ رضالو، رضا؛ عابدی، اکبر؛ و جوانمردزاده، اردشیر، 1399، «برهمکنش‌های فرهنگی منطقۀ شمال‌غرب ایران و قفقاز جنوبی در دورۀ مس‌وسنگ». مطالعات باستان‌شناسی پارسه، ۵ (۱۶): ۲۸-۷، (10.30699/PJAS.5.16.7).
- ناصری‌صومعه، حسین، 1393، «بررسی و تحلیل الگوهای استقراری شهرستان بستان‌آباد در دوران مس و‌سنگ». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، به‌راهنمایی: کمال‌الدین نیکنامی، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (منتشر نشده).
- ولایتی، رحیم، 1385، «گزارش بررسی باستان‌شناسی منطقۀ بستان‌آباد، مرحلۀ اول، با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی و مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران». آذربایجان شرقی: آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبریز، (منتشر نشده).
- ولایتی، رحیم، 1392، «گزارش بررسی باستان‌شناسی منطقۀ بستان‌آباد، مرحلۀ دوم، با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی و مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران». آذربایجان شرقی: آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبریز، (منتشر نشده).
- هژبری‌نوبری، علیرضا؛ و پورفرج، اکبر، 1385، «تبیین دوران نوسنگی و کالکولتیک منطقۀ اردبیل براساس داده‌های باستان‌شناختی قوشاتپۀ شهریری». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 2: 26-1.
 
- Abedi, A., 2016, “Preliminary report of the second chapter of archeological excavation of Kool Tappeh Hadi Shahr area, northwest of Iran”. Archaeological Studies, 8(1): 111-91.
- Abedi, A., 2016, “Absolute chronology (C14) and relative chronology of Dohgaz Khoi area using accelerator mass spectrometer (AMS) method; Evidence from the Copper and Transitional Period, Dalma and Pizdeli”.Archaeological Research, 1 (1): 54 39.
- Abedi, A.; Khatib Shahid, H.; Chataigner, C.; Eskandari, N.; Kazempour, M.; Pirmohammadi, A.; Hosseinzadeh, J. & Ebrahimi, G., 2014, “Excavation at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western Iran, 2010: First Preliminary Report”. ANES, 51: 33-167.
- Abedi, A., 2017, “Iranian Azerbaijan pathway from the Zagros to the Caucasus, Anatolia and northern Mesopotamia: DavaGoz, a new Neolithic and Chalcolithic site in NW iran”. Mediterranean Archaeology and Archaeometry,  17(1): 69-87.
- Alibeigi, S.; Khosravi, Sh.; Nikzad, M.; Heidari Dastnani, M.; Saghafi Yazdi, N.; Akbari, M. & Jafarzadeh, Z., 2014, “A report on the stratigraphic excavation of Kol-e-Yeri hill (caravanserai) in the eastern highlands of Zanjan province”. Reports of the 13th annual Iranian Archaeological Conference, Pp: 239 235.
- Ali Yari, A. & Talaei, H., 2005, “Structural Analysis of Neolithic Pottery Patterns in Northwestern Iran”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, 56 (173): 61-73.
- Avşarova, I. & Pirquliyeva, Q., 2010, Qafqaz Arxeologiyasi. Baki, baki universiteti nesriati.
- Brown, B., 1951, Excavation In Azarbaijan. 1948, London.
- Burney, C. A., 1962, “The Excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan, 1961 Second Preliminary Report”. Iraq, 24 (2): 134–152.
- Burney C. A., 1964, “The Excavations At Yanik tepe, Azerbaijan, 1962: Third Preliminary Report”. Iraq, 26: 54-61.
- Binandeh, A.; HejabriNobari, A.; Neyestani, J. & VahdatiNasab, H., 2012, “A new archaeological research in northwestern iran: prehistoric settlements Zab river basin”. Humanities, 19 (2): 27-42.
- Badalyan, R. S.; Harutyunyan, A.; Chataigner, A.; Francoies, Le. M.; Jacquese, Ch.; Jacquese, L. B.; Adrian, B.; Valentin, R. & Hovsepyan, R., 2010, “The settlement of Akhnashen – khatunarkh, A neolitic site in the Ararat plain (Armenia), Excavation results 2004-2009”. TUBA – AR, 13: 185-218.
- Bakhtiari, S.; Shirazi, R.; Omrani, B. & Musa Pournegari, F., 1397, “Cultural evolution of Qara Dagh region during the sixth to fourth millennia BC based on Horand survey data”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 8 (18): 43-25.
- Bakhtiari, S.; Omrani, B.; Salmanpour, R.; Abtahi Foroushani, S. Z. & Bakhtiari, S., 1398, “Neolithic analysis of the east of Lake Urmia based on archaeological studies of Horand city”. Parseh Archaeological Studies, 3(7): 21-7.
- Bakhtiari, S.; Shirazi, R.; Omrani, B.; Bakhtiari, S.; Salmanpour, R. & Abtahi Foroushani, S. Z., 1398, “The effect of environmental and geographical factors on the distribution of masonry settlements in Horand Basin”. Geographical Research Quarterly, 34 (2): 243-234.
- Baxşəliyev, E., 2017, “Eneolit dövrünə ait yeni abidələr”. Azerbaycan MEA-nin xəbərləri, 4: 13-18.
- Bedianashvili, G.; Sagona, C.; Longford, C.; Martkoplisgvili, I.; Losaberidze, L, & Kirkitadze, G., 2019, “Archaeological investigation at the multi-period settlement of Rabati, southwest west Georgia: preliminary repot (2016, 2018 seasons)”. ANES, 56: 1-133.
- Chaichi Amirkhiz, A., 1387, “Layering report for speculation of Deirman Tappeh Bostan Abad (first season of winter 2008)”. East Azerbaijan Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Tabriz, (unpublished).
- Chataigner, CH.; Avetsyan, P.; Palumbi, G. & Uerpmann, H., 2010, “Gudedzor, A late Ubaid-related settlement in the southern Caucasus, oriental institute of the university of Chicago studies in ancient oriental civilization”. 63: 391-409.
- Derakhshi, H.; Hejbari Nobari, A. & Firoozmandi, B., 2008, “The relative chronology of the pottery of Ghoshatpeh Shahriri”. Payam Archaeologist, 5 (10): 32 20.
- Dyson, R. H. & Young, T. C. Jr., 1960, “The Solduz Valley, Iran: Pisdelitepe”. Antiquity, 40: 19–27.
- Dostiyev, T., 2007, “Excavation of Qarajamirli, Point 355 of Baku- Tiblisi- Ceyhan and South Caucasus Pipelines Right of Way”. Azarbaijan National Acamdemy of Sciences, Institute of Archaeology and Ethnography, Baku-Azerbaijan: 1-15.
- Gambashidze, I.; Gogochuri, G.; Otkhvani, N.; Murvanidze, B. & Kakhiani, K., 2018, The late chalcolithic settlement in orchosani (south – western Georgia). Rescue archaeology in Georgia.
- Hamlin, C., 1975, “Dalma Tepe”. Iran, 13: 111-127.
- Heidarian, M., 2017, “Archaeological Evidence of Ahmad Bigloo Dam Basin, Meshkinshahr”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 7 (13): 24-7.
- Hejbari Nobari, A. & Pourfaraj, A., 2006, “Explanation of Neolithic and Chalcolithic Period in Ardabil Region Based on Archaeological Data of Ghoshatpeh Shahriri”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, 2: 26-1.
- Henrickson, E., 1983, “Ceramic Styles And Cultural Interactionin The Early And Middle Chalcolithic Of The Centralzagros”. Ph.D. Dissertation, Department Of Anthropology, University Of Toronto (Unpublished).
- HejabriNobari, A.; Binandeh, A.; Neyestani, J. & VahdatiNasab, H., 2012, “Excavation at Lavin Tepe in north west Iran”. Ancient Near Eastern Studies, 49: 95-117.
- Hessari, M. & Akbari, H., 2005, “Speculation Report of Idir Aslandooz Hill”. Archaeological Reports 4, Tehran: Archaeological Research Institute, First Edition.
- Hessari, M., 2019, “A Study, Analysises and Variation of the Chalcolithic Pottery Tradition in Idier Tappeh, Ardabil Province”. pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 9(21): 23-40. doi: 10.22084/nbsh.2019.16391.1748:
- Huseynov, M. & Jalilov, B., 2007, “Excavation of Khojakhan settlement,  Point 355 of Baku- Tiblisi- Ceyhan and South Caucasus Pipelines Right of Way”. Azarbaijan National Acamdemy of Sciences, Institute of Archaeology and Ethnography, Baku-Azerbaijan, Pp: 1-89.
- Khamapi, B., 1991, Geographical Culture of East Azerbaijan. Tehran Soroush.
- Kleiss, W. & Kroll, S., 1992, “Survey in OstAzarbaidjan 1991”. Archäologische Mitteilungenaus Iran. 25: 1–46.
- Kroll, S., 1990, “Der Kul tepe beiMarandeine Chalkolithischesiedlung in  İranisch-Azarbaidjan”. ArchäologischeMitteilungenaus Iran, 23: 59–71.
- Kiguradze, T. & Menabde, M., 2004, “The Neolithic of Georgia, A view from the highlands archaeological studies in honour of Charles burney”. Ancient near eastern studies, 12: 345-398.
- Kiguradze, T. & Sagina, A., 2003, “On the 0rigon of the Kura-Araxes culture complex”. In: Archaeology in the borderlands (Ed) Smith, A, Rubinson, K, Losangles, Pp: 38-94.
- Kuliyeva, Z. & Bahşeliyev, V., 2018, “Nahçivanin Kalkolitik çağ kulturu (Azerbaycan)”. TUBA – AR, Pp: 29-52.
- Lippert, A., 1979, “Die Österreichischenausgrabungen Am Kordlar tepe In Persisch- West Aserbaidschan (1971-1978)”.Archäologischemitteilungenaus Iran Bd., 12: 103-154..
- Lyonnet, B.; Akhundov, T.; Almamedov, K.; Bouquet, A.; Courcier, B.; Jelilov, F.; Huseynov, S.; Loute, Z. M. & Reynard, S., 2008, “Late Chalcolithic Kurgans in Transcaucasia. The cemetery of soyuqbulaq (Azerbaijan)”. Iran und Turan, 40: 27-44.
- Lyonnet, B. & Guliyev, F., 2010, “Bati Azerbaycanda Neolitikve Kalkolitikdonemeaityenibulgular”. TUBA-AR, 13: 219-228.
- Lyonnet, B.; Guliyev, F.; Bouquet, L.; Bruley-Chabot, G.; Samzun, A.; Pecqeur, L.; Jovenet, E.; Baudouin, E.; Fontugne, M.; Raymond, P.; Degorre, E.; Astruc, L.; Guilbeau, D.; Dosseur, G.; Beneckr, N.; Hamon, C.; Poulmarch, M, & Courcier, A., 2016, “Mentesh tepe, an early settlement of the shomu-shulaveri culture in the Azerbaijan”. Quaternary international, 395: 170-183.
- Lyonnet, B. & Guliyev, F., 2010, “Bati Azerbaycanda Neolitik ve Kalkolitik doneme ait yeni bulgular”. TUBA-AR, 13: 219-228.
- Lyonnet, B.; Akhundov, T.; Almamedov, K.; Bouquet, A.; Courcier, B.; Jelilov, F.; Huseynov, S.; Loute, Z. M. & Reynard, S., 2008, “Late Chalcolithic Kurgans in Transcaucasia. The cemetery of soyuqbulaq (Azerbaijan)”. Iran und Turan, 40: 27-44.
- Lyonnet, B.; Guliyev, F.; Helwing, B.; Aliyev, T.; Hansen, S. & Guram, M., 2012, “Ancient Kura 2010–2011:The first two seasons of joint field work in the Southern Caucasus”. Iran und Turan, 44: 1-195.
- Marro C. & Bakhshaliyev V. A., 2011, “Excavations At Ovculartepesi (Nakhchivan, Azerbaijan). Second Preliminaryreport: The 2009 - 2010 Seasons”. Anatolica Antiqua, 19: 53-100.
- Maziar, S., 2010, “Excavation at KohnepasgahTepesi, Araxes valley, Northwest Iran: First Preliminary Report”. Ancient Near Eastern Studies, 47: 165-193.
- Museibli, N., 2019, “The Galayeri settlement: Chalcolithic traditions of eastern Anatolia and the Caucasus”. TUBA-AR, 25: 63-76.
- Muradyan, F., 2014, “Discovery of the first chalcolithic burial mounds in the republic of Armenia”. stone age of Armenia, Pp: 339-363.
- Naseri Soomeh, H., 2014, “Study and analysis of settlement patterns in Bostan Abad city during the Mes Vosang period”. Master's thesis, under the guidance of Kamaluddin Niknami, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran (unpublished).
- Nishiaki, Y.; Guliyev, F.; Kadowaki, S.; Alakbarov, V.; Miki, T.; Salimbayov, SH.; Akashi, CH. & Arai, S., 2015, “Investigating cultural and socioeconomic change at the beginning of the pottery Neolithic In the southern Caucasus: the 2013 excavations at Haci  Elamxanli tepe, Azerbaijan. American schools of oriental research”. BASOR, 374: 1-28.
- Omrani, B., 1372, “Archaeological features of East Urmia Lake from the Neolithic period to the Iron Age”. Master Thesis, Tehran University of Tehran (unpublished).
- Palumbi, G., 2007, “A preliminary analyses on the prehistoric pottery from aratashen (Armenia), les cultures du caucase (Vle-IIIe Millenaires Avant Notre Ere)”. Leurs relations avens le proche-orient, Pp: 63-76.
- Quliyev, F. & NishiaKi, Y., 2012, “Excavations at the Neolithic settlement of Göytepe”. Themiddlekura valley, Azerbaijan, 2008–2009, 71-83.
- Quliyev, F. & Lyonnet, B., 2011, Menteş qədim yaşayiş yerində Arxeoloji tədqiqatlar. Azərbaycanda Arxeoloji tədqiqatlar, Baki, Xəzər Yuniversteti Nəşriyati.
- Rahimi Sorkhani, R., Niknami, K. & Eslami, M., 2016, “Non-Dalmatian pottery in Dalmatian bed: Archaeological diagnosis and laboratory explanation of the case study of Suha Chai Tappeh Zanjan”. Archaeological Studies, 8 (2): 70 51.
- Razzaqi, H. & Fahimi, H., 1383, “Preliminary Report of Jalbar Hill (Khan Baba), West Azerbaijan, August 1996”. Archeology and History, 18 (2): 59-52.
- Saedmoucheshi, A., 2013, “Ghezel Ozan River catchment area in the Copper and Stone Age based on archaeological studies in Bijar”. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 3 (5): 50 25.
- Salmanpour, R. & Abtahi Foroushani, S. Z., 2012, “Final Report of Archaeological Survey and Identification of Ahar City”. East Azerbaijan, Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Tabriz, (unpublished).
- Salmanpour, R. & Abtahi Foroushani, S. Z., 2013, “Final Report on the Archaeological Survey and Identification of Horand County”.", East Azerbaijan, Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Tabriz, (unpublished).
- Salmanpour, R.; Abtahi, S. Z. & Omrani, B., 2015, “Study and explanation of the calcolithic period in the northern slopes of Qara Dagh (Horand)”. The Second National Archaeological Conference of Iran, Pp: 15 -1.
- Sharifi, M., 1399, Archaeological excavations of Gheshlagh Bijar hill (east of Central Zagros). Tehran Institute of Cultural Heritage and Tourism.
- Talaei, H., 2011, Iran before the history of the Stone Age. Tehran: Samat, First edition.
- Talai, H., 1983, “Pottery Evidence From Ahranjantepe , A Neolithic Site In The Salmas Plain (Azerbaijan, Iran)”. AMI., Band 16: 7-18.
- Voight, M. M. & Dyson, R., 1992, “The chronology of Iran, ca, 8000-2000 B.C”. In: R.W. Ehrich (ed.), Chronology in old word Archaeology: 122-178, Chicago, University of Chicago press.
- Velayati, R., 2006, “Archaeological Survey Report of Bostan Abad Region, First Phase, in Cooperation with the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of East Azerbaijan Province and the Archaeological Institute of the University of Tehran”. East Azerbaijan Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Tabriz, (Unpublished).
- Velayati, R., 2013, “Archaeological Survey Report of Bostan Abad Region, second phase, in cooperation with the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of East Azerbaijan Province and the Archaeological Institute of the University of Tehran”. East Azerbaijan Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Tabriz, (Unpublished).
- Voigt, , M. M., 1983, Hajji firuz tepe: the Neolithic settlement, hasanlu excavation reports. Vol. 1, University museum monograph 50, Philadelphia, university of Pennsylvania.
- Wilkinson, K. N.; Gasparian, B.; Pinhasi, R.; Avetsian, P.; Hovsepyan, R.; Zardaryan, D.; Areshian, G.; Bar-oz, G. & Smith, A, 2012, “Areni-1 cave, Armenia: A chalcolithic-early bronze age settlement and ritual site in the southern Caucasus”. Journal field of Archaeology, 37, (1): 20-33.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار